تحقیق آمار اعياد و راه هاي پيشگيري (docx) 16 صفحه
دسته بندی : تحقیق
نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحات: 16 صفحه
قسمتی از متن Word (.docx) :
چكيده
مقدمه: از جمله پديده هايي كه در بوجود آمدن بزه ديدگي(crime victim)مؤثر است اعتياد به مواد مخدر مي باشد و از آنجا كه پيشگيري مقدم بر درمان است طراحي دوره هاي آموزشي جهت پيشگيري اوليه مناسب است. هدف اين پژوهش تعيين تأثير آموزش مهارتهاي زندگي بر پيشگيري از اعتياد مي باشد.
روش ها: مطالعه حاضر نيمه تجربي بوده و نمونه هاي آن از بين جوانان و والدين شهر اصفهان به ترتيب به تعداد 20 و21 نفر انتخاب شده اند.
نمونه گـيري پس از اطلاع رسـاني بصورت تصادفـي ساده صورت گرفت. دوره آموزش مهارتهـاي زندگي با برنامـه ريزي مجزا براي جوانان و والدين در هشت جلسه در تابستان 1381 اجرا گرديد. اطلاعات مورد نياز قبل و بعد از آموزش توسط سه پرسشنـامه (آگاهي والدين و جوانان و احتمـال گرايش به اعتياد) جمع آوري گرديد و از طريق نرم افزار SPSS و آزمون آماري تي زوج مورد آناليز قرار گرفت.
نتايج: يافته هـا نشان داد ميانگين نمره پس آزمون در جوانان و والدين بالاتر از ميانگين نمره پيش آزمون بوده و تحليل داده ها بيانگر تفاوت معني دار بين نتايج دو آزمون در دو گروه جوانان و والدين بود. بدين ترتيب كه آموزش مهارتهاي زندگي بر آگاهي والدين و جوانان و احتمال گرايش جوانان به سوء مصرف مواد مخدر تأثير داشت.
بحث: برگزاري دوره هاي آموزشي مهارتهاي زندگي در افزايش آگاهي والدين و كاهش احتمال گرايش جوانان به سوء مصرف مواد مخـدر تأثير داشته و لذا بر نقش آموزگاران و اسـاتيد دانشگاه در زمينه مشاوره و آموزش پيشگـيري از اعتياد تأكيد مي شود.
واژه هاي كليدي: آموزش، مهارتهاي زندگي، اعتياد، پيشگيري.
مقدمه:
بزه ديدگان از جمله قربانيان بزهكاري محسوب شده كه با عنـاوين مختلفي در جامعه سختيهـا و مصائب بيشمـاري را متحمل مي شوند. از جمله گروه هايي كه بيش از پيش در معرض خطر آسيب ديدن و آسيب رساندن مـي باشند معتادان هستند كه آثار ويرانگر اعتياد را سالها به دوش مي كشند. اعتياد يك پديده چند بعدي، خطر آفرين و فعلي ناهنجار از نظر اجتماعـي است كه بيش از پيش سلامت فردي و اجتماعـي را مورد تهديد قـرار ميدهد (1). سوء مصرف مواد امروزه بين گروه هاي مختـلف افراد، بخصـوص جوانان شيـوع يافته و
همچنان كه سن ابتلاء پايين آمده است فراواني آن رو به تزايد مي باشد (2). طبق برآورد برنامه كنترل مواد مخدر سازمان ملل متحد مصرف سالانه مواد مخدر در جهان به اندازه اي است كه مي تواند 3/3 الي1/4 درصد از جمعيت را گرفتار سازد (3). بر اين اساس اگر هر معتاد (با در نظر گرفتن500000 نفر معتاد در كشور) هر روز فقط 6000 ريال صرف مـصرف مواد مخـدر نمايد سـالانه هزينه بسيـار زيـادي صرف دود كردن و هدر دادن سرمايه هـا مـي شود(4).
٭ عضو هيأت علمي(مربي) گروه مامايي دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه ع.پ اصفهان
E-mail: M valiani@nm.mui.ac.ir
در ايران كه جوان گرايي چهره اي جديد از اين پديده مخرب را به نمايش گذاشته است و منشاء بسياري از جرايم (مثل قتل، تجاوز، دزدي و غيره) و حوادث نابهنجار اجتماعي گرديده است، انگيزه مبارزه و انتخاب برنامه هاي مناسب پيشگيري را در قالب يك ضرورت مطرح مي نمايد (5).
مهمترين شيوه هاي پيشگيري از اعتياد عبارتند از: آگاه نمودن جامعه از خطرات و مضرات مواد مخدر، افزايش مهارت هاي زندگي و مهارت حل مشكل، هدفمنـدي زندگي و شناخت ارزشهـاي فردي، اجتماعـي و مذهبـي، تقويت فعاليت هاي جايگزين براي افراد در معرض خطر و شناخت باورهاي غلط مربوط به مصرف مواد مخدر (1).
برنامه آموزش مهارتهاي زندگي از جنبه هاي مختـلف با ساير برنامه هـاي پيشگـيري تفـاوت عمده دارد: 1- بر پايه اصول علمي بنا شده است. 2- برنامه اي جامع است و به عواملي كه بيشترين اهـميت را در سوق دادن نوجوانان و جوانان به سوء مصرف مواد دارا مـي باشد مي پردازد. 3- از روشهـاي آموزشـي خاص با كارايـي ثابت شده بهره گيري مـي نمايد. 4- برنامه براي مدت بيش از 15سال هم در جهت عدم گرايش به اعتياد و هم كاسـتن از مـصرف سيـگار تأثير گـذار است (تأثيرگذاري دراز مدت و پايدار) و....
بنابراين با توجه به عوامل مؤثر در بروز اعتياد كه شامل عوامل فردي (ناراحتيهاي رواني، جسمي، احساس حقارت، اعتماد به نفس پايين، وضعيت بد اقتصادي و...)، عوامل خانوادگي (طلاق و دور بودن همسران از يكديگر و غيره)، عوامل محيطي (در دسترس بودن مواد، بيكاري و نداشتن برنامه اوقات فراغت و غيره)، عوامل اقتصادي (فقر مالي و نبودن رفاه و غيره) و عوامل فرهنگي آموزشي (سواد پايين، عدم آگاهي از مضرات مواد مخدر و غيره) مـي باشد، در نظر گرفتن برنامه آموزشي كه از ابعاد گوناگون به گروههـاي سني مختلف اطلاع رساني نموده و بطور همه جانبه پيشگيري از اعتياد و سوء مصرف مواد مخدر را موجب گردد ضروري و مفيد به نظر مي رسد (4).
در اين راستا محققان مختلفـي به ارائه برنامه هاي پيشگـيري جامع و متنوع پرداخته اند كه به طور مختصر به برخي نتايج آنها اشاره مـي گردد. بوتوين (Botuin) و همكاران طي مطالعـاتشان به اين نتيجه رسيدند كه آموزش مهارتهاي زندگي بر پيشگيري از اعتياد نقش مؤثر داشته است (6). همچنين وي در مطالعه اي ديگر مهارتهاي زندگي را به 239 دانش آموز مدارس حومه شهر نيويورك آموزش داده است و به اين نتيجه رسيده است كه گروه آزمـايش 79 درصد كـمتر از گروه شـاهد مـشروب مصرف نموده انـد (7). در همين زمينه ماريلـين (Marilyn) و بوتـوين در دو تحـقيق جداگانـه به اين نتيجـه رسيده انـد كـه آمـوزش مهارت هاي زندگي در پيشگيري از مصرف مواد مخدر نقش مؤثري داشته است (8 و9). تحقيقات چندين سـاله آنها نشـان داده است كه اين نـوع آموزشهـا اثر بخشي خود را در طول زمان حفظ نمـوده است. تحقيق ديگـري بيانگر تـأثير دوره آموزش بر مهارتهاي زندگي است (10). علاوه بر اين قـادري در تحقيق خود نشـان داده است كه دوره هاي آموزشي در كاهش گرايش به اعتياد و تغيير نگرش معتادان نقش مؤثري داشته است (11).
با توجه به گستردگي اين پديده و آثار زيان بار آن و با تأكيد بر اين نكته كه تا سال 1380، هشتاد درصـد هروئين جهـان در كشور همسـايه يعني افغانستـان تهيه مـي شده است (12) و هـمچنين كاهـش سن مبتلايـان در ايـران (كه 66 درصـد معتادين براي اولين بار مصرف مواد مخدر را در سن 25-16 سالگي آغاز مي كنند) بايد در پي ارائه راهكارهـاي منـاسب براي مبـارزه با اين پديـده مخرب بود (2).
اين پژوهش نيز با هدف تعيين نقش آموزش مهارتهاي زندگي در پيشگيري از اعتياد جوانان و همچنين نقش آن در ميزان آگاهي والدين و جوانان، از طريق برگزاري برنامه هـاي آموزشي براي اين دو گروه طراحي شده است. چنانچه والدين نيز كه نحوه برخوردشان با يكديگر و با فرزندانشان در رفتارهاي اجتماعي جوانان (فرزندانشان) تأثير گذار است تحت آموزش مهارتهاي زندگي قرار گيرند، شايد بدينوسيله در نحوه تصميم گيري جوانان و مواجـه شدن آنها با مشـكلات و يافـتن راه حـل مناسب در پيشگيري از اعتياد اين قشر آسيب پذير مؤثر واقـع شوند. اميد كه با ارتقـاء سطح آگاهي جوانـان و والدين و تشويق به داشتن روحيـه اي سالـم و آمـوزش برقـراري ارتباطـي مناسـب با اطرافيان، بتوان ساختار شخصيتي و اجتماعي را تقويت نموده و احتمال گرايش به اعتياد و بروز آن را كاهش داد.
مواد و روشها:
مطالعه حاضر بصورت نيمه تجربي انجام شد و جامعه پژوهش را جوانان و والدين (مادران) شهر اصفهـان تشكيـل دادند. نمونه هـاي پژوهـش را جوانان با محدوده سني 25-16 سال و مادران با حداقل يك فرزند در اين محدوده سني شامل شد. نمونه گيري به دنبال اطلاع رساني از طريق اطلاعيه در نشريات كثيرالانتشار صورت گرفت. نمونه ها جهت شركت در دوره هاي آموزشي رايگان ثبت نام نموده و20 نفر از بين جوانان و21 نفر از بين والدين بصورت تصادفي ساده انتخاب شدند. ابزار گردآوري اطلاعات سه پرسشنامه بود، پرسشنامه اول شامـل (41) سئوال چهار گزينه اي با مقياس ليكرت براي سنجش خودابرازي، تصميم گـيري، انتخاب هدف و غيره در جوانان، پرسشنامه دوم شامل (15) سئوال جهت سنجش احتمال گرايش به اعتياد و پرسشنامه سوم شامل (20) سئوال به منظور سنجش آگاهي والدين (مادران) طراحي شده بود. روايي دو پرسشنامه محقق ساخته (پرسشنامـه اول و سوم) از طريق روايي محتوي ارزيابـي گرديد و پايايـي پرسشنامه ـهـا از طريـق Test retest انجام و 7/0 r=محـاسبه گرديـد. ضمنـاً نمونه هـاي مربوط به ارزشيابـي پايايـي از مجموع كل نمونه هـا حذف گرديـد. پرسشنـامه مربـوط به سنجش احتمـال گرايش به اعتياد (13) پرسشنـامه استاندارد شده بود كه در اين تحـقيق مورد استفاده قرار گرفت.
برنامه آموزشي در هشت جلسه 4-2 ساعتي تنظيم گرديد. فنون آموزشي بصورت سخنراني، بحث و گفتگو، پرسش و پاسخ، انجام تمرينات عملـي، ايفاي نقش، الگوبرداري، ارائـه جزوات آموزشي، معرفي كتب و نشريات بوده است.
موضوعات مورد بحث در گروه جوانان شامل چگونگـي انتخاب هدف و نحوه تصميم گـيري، روشهاي حل مشكل، راهكارهاي كاهش اضطراب و استرس، روش هاي جلب حمايت خانوادگي و اجتماعي، مقاومت در برابر فشارهاي غير منطقي ديگران، شيوه هاي خود ابرازي، آشنايي با عوارض مصرف مواد و چگونگي ياري رساني به معتاد و آشنايي با مراكز ترك اعتياد بود. موضوعات مورد بحث در گـروه والدين شامـل تفاوتهاي فـردي همسران، چگونگي ارتباط همسران، ارتباط والدين با جوانان، چگونگي جلب اعتماد جوانان، تقويت اعتماد به نفس، تصميم گيري و راههاي حل مشكل در جوانان بود. روش اجرا به اينصـورت بود كه قبل از تشكيل دوره، پرسشنامه ها توسط نمونه ها تكميل (پيش آزمـون) و سپس محتواي آموزشي ارائه گرديد. پس از اتمام دوره در جلسه اي جداگانه پرسشنامه ها مجدداً توزيع و توسط نمونه ها تكميل گرديد (پس آزمون). علاوه بر اين فرم نظر سنجي و ارائه پيشنهادات در رابطه با محتوا و كيفيت برنامه آموزشي در پايان دوره بين شركت كنندگان توزيع شد. سپس اطلاعات جمع آوري شده با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزيه و تحليل آماري قرار گرفت.
آزمون هـاي آماري مورد استفـاده شامل ميانگين،
انحراف معيار و آزمون تي زوج بود.
نتايج:
نتايج حاصل از اين پژوهش نشان داد كه از مجموع 21 نفر والدين شركت كننده در اين دوره آموزشـي،3/83 درصد تحصيلات ديپلم و7/16 درصد بالاي ديپلم (ليسانس) و از نظر شغلي 3/83 درصد خانه دار و 7/16 درصد شاغل بودند.
ميانگين سني والدين شركت كننده در اين دوره آموزشي 42/36 سال بوده است.
نتايج ارزيابـي آزمونها نشان داد كه ميانـگين نمرات پس آزمون 5/22 (از نمره كل30) و ميانگين پيش آزمون 1/19 بوده كه افزايش ميانگين نمرات پس آزمون مشهود است و با توجه به نتيجه آزمون تي زوج، شركت والدين در اين دوره آموزشي بر ميزان آگاهي آنها تأثير معني دار داشته است.
جدول 1: مقايسه ميانگين نمره والدين قبل و بعد از مداخله
شاخصها
آزمون
فراواني ميانگين نمرات انحراف معيار
نتيجه آزمون
پيش آزمون
21
1/19
1/1
6/7=t
پس آزمون
21
5/22
8/1
P<0.0001
همچنين مقايسه ميانگين نمرات پيش آزمون و پس آزمون به تفكيك رده سني بوسيله آزمون تي زوج نشان داد كه در رده هاي سني مختلف ميزان تأثير آموزش متفاوت بوده است (p<0.000).
بطوري كه در رده سني 33-27 ميانگين نمره پيش آزمون 10 و ميانگين نمره پس آزمون 5/10 بوده و اين ميانگين ها در رده سني 40-34 به ترتيب 57/9 و 3/13 بوده است. لازم به ذكر است كه سئوالات
3،4،5و 14 (3- كداميك از روشهاي زير در برقراري ارتباط با فرزندان مفيد و اثر بخش است؟ 4- به نظر شما آيا دود سيگار براي تسكين گوش درد بچه هـا و برخي دردها در بزرگترها مفيد است؟
5- آيا تجربه يكبار مصرف مواد مخدر مي تواند خطر آفرين باشد؟ 14- آيا مردان بر خلاف زنان موضـوع صحبـت خود را بارهـا در ذهن مـرور
مي كنند؟) در پس آزمون صد درصد نمره را كسب نمودند. و بيشترين اختـلاف نمره پيش آزمون و پس آزمون مربوط به سئوالات 3 و14 بوده است.
در گروه جوانان ميانگين سني برابر 19 سال و 100 درصد نمونه ها به تحصيل اشتغال داشتند. در بررسي آزمونهاي دوره هاي آموزشي جوانان چنين نتيجه حاصل شد كه ميانگين نمره جوانان قبل و بعد از اعمـال متغير متفاوت و آموزش بر مـيزان آگاهي و كاهش احتمال گرايش به اعتياد در آنها تأثير معني داري داشته است.
جدول 2: مقايسه ميانگين نمره جوانان قبل و بعد از مداخله
شاخصها
آزمون فراواني
ميانگين انحراف معيار نتيجه آزمون
پيش آزمون
20
52
3/5
27/2=t
پس آزمون
20
3/55
2/4
P=0.02
بيشترين اختـلاف نمره پيش آزمـون و پـس آزمون در گروه جوانان مربوط به سئوالات 4 و 5 بوده است (4- منظور از پيشگيري ثانويه در اعتياد
كـدام است؟ 5- كداميـك از موارد زير مي تواند
احتمال معتاد شدن نواجوانان را افزايش دهد؟).
بحث:
همانگونه كه نتايج نشان داد آموزش والدين و جوانان در زمينه پيشگيري از اعتياد بيانگر تأثير مثبت آن بر ميزان آگاهي آنها بوده است. با توجه به نقش والدين (مادران) در تربيت فرزندان و نظر به اينكه بيشترين اختلاف نمرات پيش آزمون و پس آزمون در بين گروههاي سني 40-34 سال بود، تمايل و نياز مادران در اين رده سني كه احتمـالاً فرزندانـي در سنين نوجواني و جواني دارند (كه بسيار در خطر ابتلاء به اعتياد به سر مي برند) بيشتر مشهود بوده و ارائه دوره هاي آموزشي جهت اين گروه سني مؤثرتر و در نتيجه با موفقيت بيشتري همراه خواهد بود.
تأثير گذاري آموزش بر ميزان آگاهي نوجوانان و جوانان و كاهش احتمال ابتلاء به اعتياد در اين گروه هـا توسـط تـحقيق اداره كـل مطالعـات و پژوهش هـاي ستاد مبـارزه با مواد مخـدر تأييـد مـي گردد. اين اداره اعـلام مـي دارد كه آمـوزش همـگاني نقش به سزايي در پيشگـيري از اعتياد داشت و آگاهـي افراد به 52 درصـد رسيده بود كه مبين 32 درصد رشد آگاهيهاي جامعه آماري بود (14).
نتايج تحقيقات مختلف نشان مي دهد كه عدم آگاهـي والدين از شيوه هـاي برخورد صحيـح با فرزندان در بسياري موارد علت لـغزش، انحراف و ناهنجاري در آنان مي باشد. همچنين روابط بين زن و مرد در حفظ سلامت و بهداشت روان آنها و تأمين امنيت و آرامش در خانواده بسيار اهميت دارد كه اين امور با برگزاري دوره هاي آموزشي براي خانواده ها مـي تواند مؤثر واقع شود. بوتـوين در تحقيق خود اعلام مـي دارد كه برنامه آموزشي با تداوم 5/6 سال حاكي از اثر بخشي برنامه آموزش مهارت هاي زندگي در كاهش مصرف مواد بوده اسـت (8). در همين ارتباط نلسـون (Nelson) و همـكاران نتيجه پژوهـش خود را چـنين ارائـه مـي نمايند كه زنان خواهـان مراقبت از كودكان و برگزاري كلاس هايي در خصوص وظايف پدري و مادري بوده اند و به نظر آنها طرح هـاي درماني استاندارد هيچ يك از اين موارد را در اختيار آنها نمي گذارد (15).
همچنين واحد مديريت تداوم آموزش چنين نتيجـه گرفته است كه آگاهي هـا پس از آموزش فراگيران در خراسان، سيستان بلوچستان، سمنان، كرمان و خوزستان 99 درصد نسبت به مواد مخدر و اعتيـاد و راههـاي مبارزه با آن افـزايش يافـته است (16). اين مديريت اعلام مي دارد كه الگوهاي خانوادگي نقش بسيار مهمي در اعتياد نوجوانان و جوانان دارد و والدين سيگاري يا معتاد به الكل اين رفتارها را به فرزندانشان آموزش مي دهند.
بنا بر آنچه گذشت پيشگيري از مصرف نابجاي مواد مخـدر به مسلمانان واجب است و هر يك از افـراد جامعـه بايد به سهـم خود در اقدامـات پيشگيرانه شركت كنند (17).
لذا با توجه به نتايج حاصل پيشنهاد مي گردد كه با اجراي مداوم و متوالي دوره هـاي آموزشي زير نظـر اساتيد مجرب و همچنين با تأكيـد بر كيفيت موضوعـات آموزشي و اطمينان از عملي بودن و مفيد بودن راهكارهـا اقدام به پيشگيري اوليه نمود. همچنين تدوين مطالب آموزشـي در قالـب كتب درسي با ارائه سرفصل تخصصـي و متناسب با نياز دانشجويان مورد نظر قرار گيرد.
عـلاوه بر اين نيازسنجـي از اقشار جامعه درباره سوء مصرف مواد بايد در اولويت قرار گيرد و با ارتقاء سطح آگاهي خانواده هـا و دانش برقراري ارتباط صحيح بين اعضاء خانواده، گامهاي كارساز در جهت پيشگيري از گرايش به سوء مصرف مواد مخدر برداشته شود.
منابع:
1- معاونت فرهنگي مطبوعاتي اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي. مجموعه مقالات همايش بررسي علل فرهنگي و اجتماعي گرايش جوانان به مواد مخدر. تهران: ستاد مبارزه با مواد مخدر.1380.
2- سموعي راحله. شيوه هاي مقابله با فشار رواني در معتادان و غير معتادان و تعيين رابطه آن با عملكرد خانواده آنها. پايان نامه كارشناسي ارشد. دانشگاه آزاد اسلامي خوراسگان. 1378: ص2.
3- شباني ناصر. تهديدهاي مواد مخدر براي جامعه انساني. ماهنامه علمي فرهنگي اجتماعي سراب 1380: شماره 31.
4- طارميان فرهاد، ماهجويي ماهيار، خادمي اشكذري ملوك، اسدبيگي حسين. مجموعه آموزشي مهارتهاي زندگي. تهران: انتشارات آموزش و پرورش 1378: ص23.
5- قنبرپور فريبا. نقش گروه همسالان و فشار جمعي در محيط هاي جوان. چكيده مقالات سمينار اعتياد و جوان، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ايران 1379: ص20.
6- Botuin G.J, Renik N.L, Baker E. The effect of scheduling format and booster sessions on a broad spectrum psychosocial smoking prevention program. Journal of Behavioral Medicine. 1983; 6:359-379.
7- Botuin G.J, Baker E, Renik N.L, Filazzola A.D. Botuin E.M. Acognitive-behavioral approach to substance abuse prevention. Journal of addictive Behaviors1984; 9:137-147.
8- Botuin, G.J, Schinke S.P, Epstein J.A, Diaz T. Effectiveness of culturally- focused and generic skills training. Approaches to alcohol and drug abuse prevention among minority youth. Journal of addictive Behaviors 994; 8:116-127.
9- Marilyn A.J. School programming for the prevention of addiction. Journal Articles 1992; 202-210.
10- معاونت پيشگيري سازمان بهزيستي استان زنجان. طرح پيشگيري اوليه از اعتياد. 1375.
11- قادري دهكردي صغري. بررسي تأثير يك طرح آموزشي پيشگيري از اعتياد بر روي نگرش و آگاهي نوجوانان مقطع راهنمايي شهر شهركرد. پايان نامه كارشناسي ارشد. دانشگاه آزاد اسلامي واحد خوراسگان. 1379.
12- مبارزه با سوداگران مرگ در كويت. ماهنامه علمي فرهنگي اجتماعي سراب.1380: شماره 31.
13- خالقي پور شهناز. تأثير آموزش مهارتهاي پيشگيري اوليه بر ابراز وجود، سازگاري، آگاهي و گرايش به سوء مصرف مواد مخدر در دانش آموزان دوره متوسطه منطقه جي اصفهان. پايان نامه كارشناسي ارشد. دانشگاه آزاد اسلامي خوراسگان. 1381.
14- اداره كل مطالعات و پژوهشهاي ستاد مبارزه با مواد مخدر. تأثير آموزش همگاني در پيشگيري از اعتياد. مجله اصلاح و تربيت 1375: دوره چهارم، شماره 41.
15- Nelson Zlupko I. Dore M.M. Kauffman E. Kaltenback K. Women in recovery: Their perceptions of treatment effectiveness 1996; 126-132.
16- مديريت تداوم آموزش. گزارش طرح بررسي تأثير آموزشهاي مبارزه با مواد مخدر بر آگاهي، تغيير نگرش و علايق نوسوادان گروههاي پيگير استانهاي خراسان، خوزستان، سيستان و بلوچستان، سمنان و كرمان. 1378.
17- اسعدي سيد حسين. دو مشكل جهاني فزوني جمعيت و مواد مخدر در آستانه قرن 21. تهران: انتشارات مركز نشر سپهر 1376: ص 114.
فرمت مناسب پرينت
Home l صفحه اول بخش مجلاتا شماره هاي قبلي ا تماس با ما ا اشتراك
last update: Aban 1384
Designed by Payamnet Isfahan Co Ltd.
Programing by Mahsa Shakoor
search