مبانی نظری وپیشینه تحقیق تاریخچه کشاورزی (docx) 171 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 171 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

مبانی نظری وپیشینه تحقیق تاریخچه کشاورزی فصل دوم: ادبيات تحقيق6 مقدمه PAGEREF _Toc142476432 \h 7 1- منابع طبیعی موجود به خصوص آب و خاک PAGEREF _Toc142476433 \h 8 3- ایجاد واریته های مناسب از نباتات مختلف PAGEREF _Toc142476434 \h 8 تاریخچه کشاورزی PAGEREF _Toc142476435 \h 9 نقش و اهمیت کشاورزی در جامعه PAGEREF _Toc142476436 \h 11 1- تأمین نیازهای کنونی بدون به مخاطره انداختن توانایی تولید نسل های آینده PAGEREF _Toc142476437 \h 12 نقش و جایگاه بخش کشاورزی در ایجاد اشتغا ل PAGEREF _Toc142476438 \h 13 اهمیت نیروی انسانی ماهردر تولید PAGEREF _Toc142476439 \h 15 ساختار و ترکیب شاغلان بخش کشاورزی از نظر سطح سواد PAGEREF _Toc142476440 \h 17 اهمیت آموزش و تحقیقات علمی در توسعه کشاورزی PAGEREF _Toc142476441 \h 18 اهمیت نیروی انسانی ماهر و مدیریت PAGEREF _Toc142476442 \h 20 مفهوم ارزش اقتصادی و ارتباط کشاورزی با ارزش افزوده PAGEREF _Toc142476443 \h 22 معرفی مؤسسات و نهادهای عمده تحقیقاتی و آموزش کشاورزی PAGEREF _Toc142476444 \h 23 نقش اطلاعات و آمار در توسعه کشاورزی PAGEREF _Toc142476445 \h 24 وضعیت کلی کشاورزی در کشور PAGEREF _Toc142476446 \h 25 موقعیت جغرافیایی ایران PAGEREF _Toc142476447 \h 26 چه عواملی در تنوع آب و هوایی کشور ما مؤثرند؟ PAGEREF _Toc142476448 \h 28 سیاست های کشاورزی دولت PAGEREF _Toc142476449 \h 29 نگاهی به استان خراسان PAGEREF _Toc142476450 \h 33 خاک شناسی PAGEREF _Toc142476451 \h 35 خاک چیست PAGEREF _Toc142476452 \h 35 شناسایی خاک در ایران PAGEREF _Toc142476453 \h 37 پروفیل خاک PAGEREF _Toc142476454 \h 39 بافت خاک PAGEREF _Toc142476455 \h 40 ساختمان خاک PAGEREF _Toc142476456 \h 40 اجزای معدنی خاک PAGEREF _Toc142476458 \h 41 هوموس PAGEREF _Toc142476459 \h 41 ذرات فعال خاک (هوموس و رس) PAGEREF _Toc142476460 \h 42 انواع زمین ها ی زراعتی و طبقه بندی آنها PAGEREF _Toc142476461 \h 43 زمین های آهک دار PAGEREF _Toc142476462 \h 43 زمین های بدون آهک PAGEREF _Toc142476463 \h 43 واکنش خاک ( قلیائیت یا اسید یت خاک) PAGEREF _Toc142476464 \h 44 اصلاح خاکهای اسیدی – شور و خاکهای قلیا PAGEREF _Toc142476465 \h 46 مفاهیم باروری و حاصلخیزی خاک PAGEREF _Toc142476466 \h 47 آبیاری PAGEREF _Toc142476467 \h 49 وضعیت آب در خاک PAGEREF _Toc142476471 \h 51 تعریف آبیاری PAGEREF _Toc142476472 \h 52 روش های مختلف آبیاری PAGEREF _Toc142476473 \h 53 سیستم های آبیاری بر دو گونه اند: PAGEREF _Toc142476474 \h 53 آبیاری بارانی PAGEREF _Toc142476475 \h 56 انواع سیستم های آبیاری بارانی PAGEREF _Toc142476476 \h 57 آبیاری قطره ای PAGEREF _Toc142476477 \h 59 آبیاری زیر زمینی PAGEREF _Toc142476478 \h 60 آبخیزداری PAGEREF _Toc142476479 \h 62 منابع آبهای زیرزمینی PAGEREF _Toc142476480 \h 63 چاه ها PAGEREF _Toc142476481 \h 63 حشره شناسی PAGEREF _Toc142476482 \h 64 رابطه انسان با حشرات PAGEREF _Toc142476483 \h 65 ارتباط مفید بین انسان و حشرات ( کمک هایی که حشرات به انسان می کنند ): PAGEREF _Toc142476484 \h 65 ارتباط مضر بین انسان و حشرات: PAGEREF _Toc142476485 \h 66 روش های مبارزه با آفات نباتی PAGEREF _Toc142476486 \h 67 مبارزه فیزیکی PAGEREF _Toc142476487 \h 68 مبارزه زراعی PAGEREF _Toc142476488 \h 68 مبارزه بیولوژیکی PAGEREF _Toc142476489 \h 68 مبارزه روانی PAGEREF _Toc142476490 \h 68 مبارزه ژنتیکی PAGEREF _Toc142476491 \h 69 مبارزه شیمیایی PAGEREF _Toc142476492 \h 70 مبارزه تلفیقی PAGEREF _Toc142476493 \h 70 حشره کش ها یا سموم PAGEREF _Toc142476494 \h 70 فرمول شیمیایی DDT دی کلرو دی اتیل اتان است . PAGEREF _Toc142476495 \h 71 انواع سموم حشره کش PAGEREF _Toc142476496 \h 72 سموم حشره کش به دو دسته تقسیم می شوند : PAGEREF _Toc142476497 \h 72 حشره كش هاي معدني 72 حشره کش های آلی گیاهی : PAGEREF _Toc142476499 \h 72 حشره كش هاي آلي كلره: 72 سموم فسفره آلي: 72 سموم گوگردي آلي: 73 سموم از نظر نحوه اثر PAGEREF _Toc142476503 \h 73 سموم داخلي يا گوارشي 73 سوم تماسي يا خارجي: 73 سموم نفوذي 73 سموم جذبي (سيستميك) 73 سموم تنفسي 73 سموم تدخيني 74 چغندر قند PAGEREF _Toc142476510 \h 74 پنبه PAGEREF _Toc142476511 \h 75 آفات جالیز PAGEREF _Toc142476512 \h 75 آفات مهم گیاهان زراعی PAGEREF _Toc142476513 \h 76 آفات مهم غلات PAGEREF _Toc142476514 \h 76 آفات درختان میوه PAGEREF _Toc142476515 \h 76 آفات مهم درختان پسته PAGEREF _Toc142476516 \h 78 آفات انار PAGEREF _Toc142476517 \h 78 مبارزه با علف هرز PAGEREF _Toc142476518 \h 78 مبارزه با موش ها PAGEREF _Toc142476519 \h 79 اصلاح نباتات PAGEREF _Toc142476520 \h 79 اثرات اصلاح نبات در کشاورزی PAGEREF _Toc142476521 \h 81 منابع طبیعی PAGEREF _Toc142476522 \h 82 اهمیت و نقش منابع طبیعی PAGEREF _Toc142476523 \h 85 تعریف جنگل PAGEREF _Toc142476524 \h 89 تعریف جنگل داری 91 از نقطه نظر اقتصادي 91 از نقطه نظر كشاورزي 91 از نقطه نظر بهداشتي 92 فوائد جنگل: جنگل ها دارای فوائد زیادی هستند PAGEREF _Toc142476529 \h 92 نگاهی به فرآیند های تخریبی جنگل های کشور: PAGEREF _Toc142476530 \h 93 مرتع PAGEREF _Toc142476531 \h 95 بیابان PAGEREF _Toc142476532 \h 97 بیابان زائی و مبارزه با آن PAGEREF _Toc142476533 \h 98 مشاغل مربوط: PAGEREF _Toc142476534 \h 101 تعریف مکانیزاسیون PAGEREF _Toc142476535 \h 105 فوائد ماشینی کردن کشاورزی PAGEREF _Toc142476536 \h 106 آشنایی با وضعیت کشاورزی و نیروی کششی مورد استفاده در ایران PAGEREF _Toc142476537 \h 107 انواع اتصالات در ادوات کشاورزی PAGEREF _Toc142476538 \h 109 تراکتور و تکامل آن PAGEREF _Toc142476539 \h 111 طبقه بندی تراکتورها PAGEREF _Toc142476540 \h 112 هدف های خاک ورزی عبارتند از : PAGEREF _Toc142476541 \h 113 روش های خاک ورزی PAGEREF _Toc142476542 \h 114 گاو آهن PAGEREF _Toc142476543 \h 116 انواع گاوآهن و موارد استفاده آن PAGEREF _Toc142476544 \h 118 گاو آهن برگردان دار:118 ادوات خاک ورزی ثانویه PAGEREF _Toc142476546 \h 122 كولتيواتورها 122 ديسك ها (هرس بشقابي) 123 دیسک ها PAGEREF _Toc142476549 \h 123 ديسك يك راهه:124 ديسك دو زانويي:124 ديسك يك زانويي (افست): 124 انواع تسطیح کن PAGEREF _Toc142476553 \h 125 غلتك ها يا خرد كننده ها: 126 کاشت محصولات PAGEREF _Toc142476555 \h 126 بذر افشاني: 127 بذر کاری: PAGEREF _Toc142476557 \h 127 بذر کاری دقیق یا تک دانه کاری PAGEREF _Toc142476558 \h 127 کپه کاری: PAGEREF _Toc142476559 \h 127 ماشین آلات کاشت PAGEREF _Toc142476560 \h 127 ردیف کارها: PAGEREF _Toc142476561 \h 127 ردیف کارهائی که بر روی زمین مسطح کشت می کنند PAGEREF _Toc142476562 \h 128 ردیف کارهائی که بر روی پشته کشت می کنند: PAGEREF _Toc142476563 \h 128 ردیف کارهائی که در شیار کشت می کنند: PAGEREF _Toc142476564 \h 129 اندازه ردیف کارها: PAGEREF _Toc142476565 \h 129 خطی کارها: PAGEREF _Toc142476566 \h 130 انواع خطی کارهای غلات PAGEREF _Toc142476567 \h 131 بذر پاش ها PAGEREF _Toc142476568 \h 132 کارنده های مخصوص( سیب زمینی کار و نشاء کار) PAGEREF _Toc142476569 \h 133 نشاء کار: PAGEREF _Toc142476570 \h 133 سیب زمینی کارها: PAGEREF _Toc142476571 \h 133 ادوات داشت PAGEREF _Toc142476572 \h 134 سمپاش ها: PAGEREF _Toc142476573 \h 137 اجزای اصلی ساختمان یک سمپاش PAGEREF _Toc142476574 \h 137 مخزن: PAGEREF _Toc142476575 \h 137 به هم زن: PAGEREF _Toc142476576 \h 138 صافی: PAGEREF _Toc142476577 \h 138 بوم PAGEREF _Toc142476578 \h 138 نازل یا افشانک: PAGEREF _Toc142476579 \h 138 ماشین های برداشت PAGEREF _Toc142476580 \h 139 دروگر PAGEREF _Toc142476581 \h 139 ماشین های برداشت غلات PAGEREF _Toc142476582 \h 141 ماشین های برداشت سیب زمینی PAGEREF _Toc142476583 \h 143 ماشین برداشت چغندرقند PAGEREF _Toc142476584 \h 144 مقدمه گرسنگی در دنیای امروز امر تازه ای نبوده و همیشه تهدیدی برای بقای نسل بشر بوده است.در بعضی از نقاط دنیا طی قرون متمادی کمبود مواد غذایی همیشه عامل عمده بدبختی امراض و حتی مرگ محسوب می شده است ولی هیچگاه مانند امروز تا این حد کمبود غذا و خطر گرسنگی دسته جمعی محسوس نبوده است.این تهدید به علت کاهش ظرفیت دنیا در تولید غذا نیست چون از بسیاری جهات این ظرفیت حتی بالاتر هم رفته و همچنان در حال ترقی است. مسئله اصلی در این است که جمعیت دنیا با سرعت زیادی در حال افزایش است به طوری که ازدیاد تولید مواد غذایی به زحمت می تواند همگام با بالا رفتن جمعیت پیش برود. پیشرفت علم را می توان در واقع عامل اصلی ازدیاد جمعیت در دنیا و به خصوص در کشورهای در حال توسعه دانست. تا اواسط قرن بیستم ، تولد زیاد دربیشتر کشورهای آمریکای جنوبی ، آفریقا و آسیا با میزان مرگ و میر زیاد از طریق مرگ و میر اطفال ، امراض ، و بهداشت غلط متعادل گردیده و مانع از افزایش سریع جمعیت می شد. در چند دهه اخیر پیشرفت قابل ملاحظه علم پزشکی و کاربرد آن در سراسر دنیا وضعیت فوق را شدیدا" تغییر داده است؛ کاهش مرگ و میر اطفال ، کنترل امراض و ناقلین آنها و ایجاد خدمات پزشکی حتی در دورافتاده ترین نقاط سبب افزایش بی سابقه جمعیت دنیا شده است. بیشترین افزایش در کشورهای در حال توسعه که حتی حالا با کمبود مواد غذایی مواجه هستند روی خواهد داد. با توجه به افزایش جمعیت تردیدی باقی نمی ماند که تأمین مواد غذایی کافی برای جمعیت دنیا جدی ترین مسئله ایست که بشر با آن روبروست و خواهد بود. زندگی انسان با فراگیری زراعت و کشاورزی شکل جدیدی به خود گرفت و شخم زمین سرآغاز حرکتی نوین در استفاده مطلوب انسان از طبیعت بود ، اما هرچه زمان گذشت اشکال این نوع بهره برداری از زمین تغییر کرد به گونه ای که پس از انقلاب صنعتی به دلیل تنوع در محصولات کشاورزی و رشد تجهیزات و ادوات کشاورزی میزان برداشت از سطح زیر کشت به صورت چشمگیری افزایش یافت و در حال حاضر صادرات محصولات کشاورزی یکی از منابع درآمد ارزی کشورهای توسعه یافته محسوب می شود. به همین دلیل توسعه کمی و کیفی محصولات کشاورزی یکی از اهداف مهم دولت ها به حساب می آید. بدون تردید کشور ما از این قاعده جهانی ، مستثنی نمی باشد ، ولی باید این اصل را پذیرفت که اگر استراتژی مشخصی برای کشاورزی نداشته باشیم ، همچنان بار هزینه های سنگین بی برنامه گی دولت را باید مردم پرداخت کنند. توانایی یک کشور در تولید مواد غذایی به عوامل زیادی بستگی دارد که شامل عوامل اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی است که همگی در برنامه ریزی کشاورزی ، انگیزه کشاورزان و کارآیی منابع تولید اثر قابل ملاحظه ای دارند. علاوه بر اینها عوامل بیولوژیکی و فیزیکی زیر که در واقع عامل اصلی تولید مواد غذایی هستند تأثیر دارند: 1- منابع طبیعی موجود به خصوص آب و خاک 2- تکنولوژی و ماشین آلات موجود و مدیریت صحیح دراستفاده از خاک ، حیوانات و نباتات 3- ایجاد واریته های مناسب از نباتات مختلف 4- تهیه و کاربرد کودها، حشره کش ها ، علف کش ها و آبیاری جای تأسف است که زمین های قابل کشت دنیا به نسبت تراکم جمعیت بین ممالک تقسیم نشده است ، این مسئله، مشکلی برای کشورهای اروپایی و ممالک توسعه یافته آسیایی ایجاد نمی کند، زیرا آنها می توانند کمبود خود را از کشورهای دیگر خریداری کنند و فقط باید مسائل مربوط به حمل و نقل و معاملات بازرگانی را برطرف سازند. در کشورهای در حال توسعه آسیا ، آفریقا و آمریکای لا تین وضعیت بحرانی تر است.در این ممالک سرعت افزایش جمعیت خیلی بیشتر از آهنگ افزایش تولید است ، به طوری که کشورهایی که تا اندک زمانی پیش ، از صادر کنندگان مواد غذایی بودند ، حالا مجبور به وارد کردن آن هستند. متأسفانه بسیاری از این کشورها فقیر و دارای رشد اقتصادی پایینی هستند ، به طوری که ارز کافی برای خرید کمبود احتیاجات غذایی در دسترس نیست. تنها چاره این ممالک گرفتن کمک از کشورهای غنی تر و یا ازدیاد قدرت تولید کشاورزی خودشان است. تاریخچه کشاورزی بزرگترین مسئله ای که بشر همیشه در طول تاریخ چند هزار ساله اش با آن روبرو بوده، قحطی و کمبود مواد غذائی است و به این دلیل در زمانهای قدیم، پایه و اساس اجتماعات را کشاورزی تشکیل می داده است. یکی از اولین اجتماعات کشاورزی دنیا طبق تحقیق دانشمندان، در منطقه خاورمیانه و به احتمال غالب در گوشه شمال غربی آن، که شامل قسمتی از ایران، آسیای صغیر و شمال بین النهرین می گردد، به وجود آمد و این کار با پیدا کردن بوته گندم و جو وحشی و نیز کاشت آن شروع شد. باغ های ایران در دنیای قدیم از معروفیت خاصی برخوردار بوده است. از شواهد و قرائن چنین بر می آید که فلات ایران یکی از مراکز اجتماعات اولیه بوده است و در هزاره چهارم پیش از میلاد در جنوب غربی این سرزمین یعنی ایلام آنروز، خوزستان و لرستان و پشتکوه و جبال بختیاری امروز مرکزیتی وجود داشته است. گفته می شود که ایران یکی از اولین کشورهای دنیاست که در آن کشاورزی و تمدن شروع شده و انسان اولیه برای نخستین بار در فلات ایران به کشت و زرع و پرورش دام دست زده است. دین زرتشت به کشاورزی اهمیت فراوان داده و در اوستا آمده است که سومین جایی که زمین شادمان ترین است، آنجاست که یکی از خداپرستان بیشترین غله را کشت کند و بیشترین گیاه و میوه را به کارد. گزنفون از قول سقراط نقل کرده است که در عصر هخامنشیان باغ هایی در ایران وجود داشته که آنها را پردیس می نامیده اند و در آنها درختان از حیث ارتفاع مساوی و روی خطوط منظم کشت شده و به وسیله چرخ چاه های بزرگی که توسط گاو گردانده می شدند آبیاری می گشت. دانش کشاورزی نزد اسلامیان از اهمیت والایی برخوردار بوده است. احداث باغ و درخت کاری در میان مسلمین گسترش داشته است از جمله می توان از نخلستان های مدینه یاد کرد. با وجود قدمت رویش و پرورش گیاهان و درختان در فلات ایران، متأسفانه از پیشرفت هایی که در قرون اخیر ( از قرن 16 به بعد ) در امر اصلاح نژاد و روش پرورش کشاورزی و باغداری در دنیا وجود داشته، کشور ما بی خبر مانده است و در نتیجه ایران با داشتن شرایط اقلیمی مناسب نتوانسته است جای شایسته خود را از نظر اقتصادی در میان کشورهای تولید کننده فرآورده های کشاورزی، احراز نماید. نقش و اهمیت کشاورزی در جامعه بخش کشاورزی نقش حیاتی در اقتصاد ملی ایران دارد به طوری که حدود 27% تولید ناخالص ملی 23% اشتغال و تأمین بیش از 80% غذای جامعه را در کشور تشکیل می دهد. کشاورزی به عنوان محور مدیریت برای نیل به توسعه پایدار اقتصاد کشور مطرح شده است. بانک جهانی توسعه ، کشاورزی را یک استراتژی می داند که باعث بهبود وضع زندگی گروه خاصی از مردم به ویژه روستاییان می شود. بانک جهانی همچنین معتقد است که چون توسعه کشاورزی قصد تقلیل فقر را دارد ، بنابراین باید به طور واضح طوری طراحی و اجرا شود که تولیدات را افزایش داده و قدرت تولید روستاییان را بالا ببرد.مدیرکل سابق سازمان خواروبار جهانی آقای فورما می گوید:«در پیشرفت کشاورزی عامل انسانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و برنامه های آموزش کشاورزی در صورتی که منطبق با احتیاجات و شرایط روستایی طرح و اجرا شود از عوامل کلیدی توسعه روستایی به شمار می آید.» تعریف توسعه: تغییرات مثبتی که باعث بهبود وضع زندگی مردم شود و به معنی تلاش آگاهانه و مبتنی بر برنامه ریزی دقیق که جهت ترقی اقتصادی- اجتماعی جامعه می باشد. به طور خلاصه می توان گفت : هدف توسعه بهبود است. ولی با کدام وسایل موجود می توان فرآیند توسعه را در جهت بهبود به حرکت در آورد؟ در این زمینه می توان به آسانی دو جنبه کاملا" متمایز را مشخص کرد: رشد و توسعه در مورد یک ارگانیسم (گیاه یا حیوان)، ابتدا رشد که عبارت است از افزایش کمی و سپس علاوه بر رشد کمی تغییر دیگری نیز مشاهده می کنیم و آن گسترش پیچیده ساختار وجودی ارگانیسم است. این نوع گسترش را می توان توسعه کیفی نامید به همین ترتیب کاربرد مفهوم توسعه در مورد کشور، جامعه یا انسان نیز در چارچوب همین دوجنبه اساسی مطرح است به طور کلی توسعه دارای ویژگی هایی است که می توان آن را چنین توصیف کرد: توسعه فرآیندی هدف دار است که به وسیله انسان آغاز می گردد و هدف آن بهبود بخشیدن به شرایط زیستی کلیه افرادی است که در یک جامعه زندگی می کنند. توسعه را از طریق آنچه که به محیط اضافه می شود و به چشم می آید و قابل اندازه گیری است ، می توان شناسایی کرد. از این رو اندازه گیری رشد یعنی اندازه گیری امکانات و خدمات اضافه شده به محیط که خوداز شاخص های توسعه مثل رشد و کیفیت زندگی محسوب می شود. ترویج و آموزش کشاورزی اهرم عمران روستایی و بازوی قوی توسعه کشاورزی می باشد که این دو خود بخشی از توسعه ملی است. بدون توسعه کشاورزی ، عمران ملی امکان پذیر نبوده و یا کشورهای جهان سوم با مشکلات زیادی روبرو بوده از این رو توسعه کشاورزی که مبتنی بر ترویج و آموزش کشاورزی است جزء لاینفک توسعه ملی محسوب میشود. از دو دهه پیش که مفهوم توسعه پایدار در برنامه ریزی های اقتصاد کلان کشورها مورد توجه و تأکید مجامع علمی قرار گرفته، تعاریف متفاوتی ارائه شده است،لیکن در بخش های زیر توافق کلی وجود دارد: 1- تأمین نیازهای کنونی بدون به مخاطره انداختن توانایی تولید نسل های آینده 2- مدیریت صحیح منابع و ظرفیت های زیست محیطی موجود واحیا و بهینه سازی محیط زیست قبلی که در معرض انهدام و استفاده نامناسب قرار گرفته است. در توسعه کشاورزی پایدار، مدیریت اقتصادی به ویژه در کشورهای رو به رشد باید به گونه ای باشد که منابع پایه زیست محیطی را حفظ یا اصلاح کند و شرایط زیست مناسب برای نسل آینده را تأمین نماید.پس می توان نتیجه گرفت: مفهوم توسعه پایدار یعنی توسعه ای که از نظر زیست محیطی غیرمخرب ، از نظر فنی مناسب ، از نظر اقتصادی مانا و از نظر اجتماعی قابل پذیرش باشد. نقش و جایگاه بخش کشاورزی در ایجاد اشتغا ل بخش کشاورزی یکی از بخش های عمده اقتصادی کشور است و به دلیل دارا بودن پتانسیل های بالقوه و بالفعل بیشمار نقش بسزا در توسعه اقتصادی کشور خصوصا" از دیدگاه اشتغال زایی دارا ست . در این راستا رشد بی رویه جمعیت کشور به خصوص در دهه های اخیر از جمله مسائل مهمی است که لازم است به طور جدی مورد توجه برنامه ریزان و سیاست گذاران کشور قرار گیرد . ضرورت توجه به این امر زمانی روشن تر می شود که به دلیل توسعه تحصیلات عالی در مراکز آموزش عالی کشور در سال های اخیر و در نتیجه افزایش میزان عرضه نسبت به تقاضا موجب شده است که خطر پدیده بیکاری در سطح تحصیل کردگان دانشگاهی رواج یابد . برای پیشگیری از وقوع بیشتر این پدیده نامطلوب اجتماعی ، آگاهی از ساختار و پتانسیل های موجود در بخش های عمده اقتصادی کشور از جمله بخش کشاورزی یکی از عوامل مهم و اصلی موفقیت در برنامه ریزی های توسعه به شمار می رود. آمار موجود در خصوص پتانسیل های بالقوه و بالفعل کشور بیانگر آن است که هنوز منابع بالقوه زیادی در کشور وجود داشته و دارد که در صورت برنامه ریزی صحیح بخش اعظمی از نگرانی های فوق را مرتفع می کند . آمار نشان می دهد که در حال حاضر ، حدود نیمی از پتانسیل های موجود در بخش های آب و خاک و منابع طبیعی تجدید شونده که شرط اصلی توسعه کشور می باشد ، مورد استفاده قرار نگرفته است . امکانات بالقوه و مورد استفاده در بخش کشاورزی و منابع طبیعی منابعامکانت بالقوهمیزان استفاده فعلیسهم (درصد)آب: (میلیارد مترمکعب) میزان استحصال سالانه1207058خاک: (میلیون هکتار ) اراضی قابل استفاده515/1837جنگل: (میلیون هکتار) استحصال سالانه چوب4250علوفه مراتع:(میلیون تن)355/1544تولید شیلات و آبزیان : (هزار تن)74018725تولید محصولات دامی : (هزار تن ) گوشت قرمز، سفید، تخم مرغ و شیر6695445066 ماخذ : برنامه 5 ساله اول توسعه ، بخش کشاورزی با توجه به جدول در زمینه امکانات بالقوه اراضی حدود 51 میلیون هکتار از اراضی کشور مناسب برای تولید محصولات زراعی و باغی تشخیص داده شده که تاکنون تنها از 5/18 میلیون هکتار یعنی حدود 37% اراضی مستعد استفاده شده است . در مورد میزان آب از 120 میلیارد متر مکعب آب قابل استحصال تنها حدود 58% استفاده می شود در زمینه امکانات منابع تجدید شونده از قبیل جنگل و مرتع ، مطالعات کارشناسی نشان داده است که در صورت برنامه ریزی دراز مدت در جهت جنگل های شمال و غرب کشور و استفاده از پتانسیل موجود ، درآمد سالیانه ای معادل 280 میلیارد ريال معادل بیش از نیمی از درآمد تولیدات نفتی کشور عاید کشور خواهد شد . از نظر میزان گوشت قرمز و تخم مرغ تنها از حدود 50% امکانات بالقوه استفاده می شود که آن هم به دلیل وابستگی به دان مرغ ، دارو و سایر اقلام وارداتی دارای بازدهی ضعیف است . در زمینه شیلات تنها از 25% منابع بالقوه استفاده می شود که به دلیل رواج شیوه ها و روش های سنتی فرآوری و صید و وجود ضایعات فراوان دارای بازدهی خوبی نیست . بنابراین با توجه به پتانسیل های موجود در بخش کشاورزی که به گوشه ای از آن اشاره شد ضروری است جهت ایجاد زمینه های اشتغال جمعیت فعال و جوان فعلی و آینده کشور هر چه سریعتر اقدام شود . اهمیت نیروی انسانی ماهردر تولید در چند دهه اخیر مراکز علمی و تحقیقاتی پیشرفته دنیا به دنبال راهکار های اساسی جهت توسعه جهانی هستند تا بدینوسیله راه پیشرفت و تکامل جامعه بشری را هموارتر گردانند و از این رهگذر مسائل و معضلات عصر حاضر را کم رنگ یا بی رنگ سازند. برای مثال در مواجهه با بحران گرسنگی 860 میلیون نفر در جهان و یا مسائل خطر آفرین محیط زیست نیاز به راهکارهای جدی و منطقی دارد. در این تلاش های علمی،نتایج ارزشمندی به دست آمده که جای توجه دارد. برای نمونه بانک جهانی با بررسی و برآوردی که در ثروت های جهانی داشته، به این مهم رسیده است که از کل ثروت جهانی 64% آن از منابع انسانی تأمین گردیده و تنها 20% از منابع طبیعی و 16% از منابع فیزیکی و نیز اعلام کرده است که کشورهای توسعه یافته و صنعتی دنیا دوسوم ثروت خود را از منابع انسانی به دست آورده اند. نام کشورثروت انسانیثروت طبیعیثروت فیزیکیژاپن80%2% 18%آلمان79%5%16%ایران34%29%37% اگر نگاهی به ثرت سرانه برخی از کشورها مانند ژاپن و آلمان با کشور خودمان داشته باشیم به این مطلب خواهیم رسید که اگرچه منابع طبیعی مانند نفت، گاز، معادن و ......و منابع فیزیکی مانند کارخانجات، مراکزصنعتی، ساختمان هاو .....منابع ارزشمندی هستند اما باید این حقیقت الهی را یادآور شد که ثروت های انسانی بالاترین منبع ثروت هستند. با دقت در جدول فوق مشاهده می شود که ژاپن با دراختیار داشتن تنها 2% ثروت طبیعی و خدادادی توانسته است به ثروت سرانه ای 15 برابرایران دست یابد در صورتی که ایران با دارا بودن 29% ثروت طبیعی و بالیدن به اینکه ما نفت، گاز، مس، آهن، دریا و غیره داریم هنوز نتوانسته است مردم خود را به چنین توسعه و رفاهی نزدیک سازد. با توجه به آنکه ژاپن هم مانند ایران بحران های بسیاری را مانند جنگ پشت سر گذاشته است. آنچه مسلم است آن است که در کشورهایی مثل ژاپن با بها دادن به انسان ها و سرمایه گذاری در جهت تجهیز، تربیت و تقویت استعدادهای نهفته افراد جامعه خود، به چنین توفیقی رسیده است. ما باید بپذیریم که بالا ترین ثروت در درون مردم است. ساختار و ترکیب شاغلان بخش کشاورزی از نظر سطح سواد از نظر سطح سواد و دانش فنی نیز شاغلان بخش کشاورزی در وضعیت مطلوبی به سر نمی برند و توجه به این موضوع اجتناب ناپذیر است . بر اساس آمارهای موجود در سال 1345 میزان بی سوادان بخش کشاورزی 2/84% در سال 1355 ، 3/82% و در سال 1365 ، 6/70% گزارش شده است . وضعیت فوق بیانگر وخامت سطح سواد و دانش فنی نیروی انسانی شاغل در بخش کشاورزی است . برای آنکه واقعیت فوق بهتر نمایان شود ، اشاره ای به ترکیب شاغلان دارای تحصیلات عالی به تفکیک بخش های مهم اقتصادی کشور می شود ، بر اساس اطلاعات موجود ، ترکیب شاغلان دارای تحصیلات عالی به تفکیک بخش های اقتصادی کشور بیانگر آن است که سهم شاغلان با تحصیلات در بخش کشاورزی از سال 1355 تا سال 1375 حدود 1% تقریبا روندی یکنواخت را طی کرده است ؛ در حالی که در سال 1375 در بخش های صنعت و خدمات سهم شاغلان دارای تحصیلات عالی به ترتیب 1/12% و 8/86% بوده است. توزیع نسبی شاغلان دارای تحصیلات عالی در بخش های سه گا نه اقتصادی کشور در سالهای 1385-1365 بخش های اقتصادی1355136513701375کشاورزی1/11/18/01/1صنعت3/163/94/131/12خدمات6/825/898/858/86جمع100100100100 ماخذ: سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال های 55 و 65 و 70 و 75 با همه مشکلاتی که شاغلان بخش کشاوزی از نظر درصد بسیار پایین تحصیلات عالی دارند ، آمار مراجعه کنندگان و جویندگان کار دارای تحصیلات عالی به مراکز کاریابی در سال 1373 نشلن می دهد که در بین مراجعه کنندگان 40 رشته دانشگاهی از نظر تعداد ، فارغ التحصیلان رشته های کشاورزی بیشترین تعداد مراجعه کننده را دارند . مقایسه واقعیت موجود یعنی پایین بودن سطح سواد شاغلان بخش کشاورزی با آمار مراجعه کنندگان به مراکز کاریابی در خصوص فارغ التحصیلان رشته های کشاورزی ، علاوه بر مدیریت نابسامان و توزیع نیروی کار کشاورزی ضرورت ساماندهی این بخش از نظر کیفیت نیرو و استفاده از پتانسیل های موجود روشن می شود . در صورت عدم توجه به این امر و ادامه وضع حاضر به استناد نتایج مطالعات موجود، در بهترین حالت ، نرخ بیکاری نیروی کار متخصص قابل عرضه در سال 1385 حدود 3/30%پیش بینی شده است ، که در صورت وقوع چنین امری علاوه بر وارد شدن خسارت جبران ناپذیر بر منابع انسانی کشور در آینده ، نگرانی معضلات اجتماعی و سیاسی مربوط به آن را نیز نباید نادیده گرفت ، در چنین شرایطی که یافتن راهکارهای لازم و شناسایی توان بالقوه موجود در بخش های مختلف اقتصادی کشور جهت جذب نیروی کار فعال و تحصیل کرده ضرورتی دو چندان می یابد . اهمیت آموزش و تحقیقات علمی در توسعه کشاورزی دنیای امروز نیازمند حرکتی تازه و نگاهی نو است . در فرآیند توسعه جوامع نه می توان آموزش را در عرصه های خاصی محدود کرد و نه توفیق صنعت را مستقل از شکوفا یی دانش پی گرفت . آنچه اهمیت دارد نگرش به فرصت ها از منظر و زاویه ای نو است تا از منابع مادی و معنوی موجود استفاده مسئولانه شود . وضعیت تحقیقاتی کشور ما تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله زیادی دارد. یکی از شاخصه های مهم جایگاه تحقیقات در هر کشور، سهم آن از درآمد ناخالص ملی است که در کشور ما این سهم تا پایان برنامه سوم توسعه چیزی حدود 4/0-3/0% پیش بینی شده و این در حالی است که این رقم در کشوری نظیر سوئد 5% و در کره جنوبی 5/2% درآمد ناخالص ملی است ، شاخص دیگر در امر تحقیقات تعداد محققین هر کشور است با در نظر گرفتن چرب ترین آمارها از هر یک میلیون نفر حدود 500 محقق در سطح کشور داریم در صورتی که در کشورهای پیشرفته این تعداد 3 هزار نفر در یک میلیون نفر جمعیت است . از دلایل کاهش ارزی تحقیقات عدم اعتقاد و باور عمومی به مسئله تحقیقات و عدم توجیه فرهنگ عمومی جامعه به امر تحقیق است و مدارس ، دبیرستان ها ، دانشگاه ها و در سطح جامعه ، رسانه های گروهی باید تلاش کنند تا این مسئله را به وضوح در اذهان جامعه تقویت کنند که تولید تکنولوژی و پیشرفت ، نتیجه تحقیقات و تحقیقات، نتیجه سرمایه گذاری است . از عوامل دیگر نبودن دیدگاه تحقیقاتی در بین مسئولان جامعه می باشد . از آنجا که تحقیقات نمی تواند نتایج سریع و فوری داشته باشد و محققین نمی توانند به راحتی نتایج تحقیقات خود را در قالب تکنولوژی به جامعه عرضه کنند ، این برنامه مستلزم برنامه های کاری طویل المدت خواهد بود . از سوی دیگر سیستم اداری ما در امر تحقیقات پایه ریزی نشده است . سیستم اداری فعلی به جز با ایجاد سدهایی در مقابل تحقیقات کمکی به پیشبرد امر تحقیقات در این رابطه نمی کند که نتیجه آن عدم امکان جذب محققان خواهد بود. کمبود بودجه های تحقیقاتی ، مشکلات معیشتی محقق ، جذب مغزهای متفکر از سوی سایر کشورها و کمبود امکانات مالی ، احتمال جذب سرمایه های فکری ما را در خارج از کشور بیشتر می کند . علوم و فن آوری از راه های مختلف نظیر نوآوری در ابزار و دستگاه ها ، افزایش کیفیت تولید ، ایجاد مهارت تغییر در سازمان ها و تشکیلات به رشد اقتصادی کمک می کند . رمز دستیابی به رشد اقتصادی پایدار ، مستلزم ادغام برنامه های علوم و فن آوری در توسعه برنامه های ملی است . امروزه تحقیقات و فن آوری به نوعی موازنه قدرت تبدیل شده و موجبات دستیابی به اهداف سیاسی ، جلوگیری از فرار مغز ها ، ورود به بازارها و عرصه همکاری های مشترک جهانی و استفاده از مزایای آن را فراهم می کند . تحقیقات و پژوهش در کشورهای پیشرفته ، راه رسیدن به توسعه است و در کشورهای صنعتی و فرا صنعتی ، دیگر اعتبارات تحقیقات و پژوهش هزینه نیست ، بلکه سرمایه گذاری محسوب می شود . اهمیت نیروی انسانی ماهر و مدیریت اهمیت دادن به مدیریت استراتژیک در اداره امور عمومی یعنی به وجود آوردن امکان استفاده از کلیه امکانات در جهت برآوردن نیازهای معنوی و مادی یک جامعه و ملت . وظیفه و نقش اساسی مدیران حصول اطمینان از مثمر ثمر بودن هر نوع سرمایه گذاری می باشد . علمای دانش مدیریت اعتقاد دارند که بدون مدیریت موفق ، سرمایه گذاری به منزله جستجو در تاریکی است . آلفرد مارشال ، اقتصاد دان مشهور انگلیسی پا را از این هم فراتر گذاشته و گفته است : « اگر تمام سرمایه ها و ابزار تکنیکی و وسایل موجود فنی در جهان به یکباره دستخوش تباهی بشود ولی دانایی مدیران و سیاستگذاران در رده استراتژیک وجود داشته باشد ، در مدت کوتاهی نظام جامعه پویا و شکوفا می شود . » . تربیت چنین مدیرانی تا حد زیادی از طریق آموزش های مناسب امکان پذیر است . شک نیست که فرا گرفتن اصول علمی و تجربه عملی لازم و ملزوم یکدیگرند و نمی توان این دو را از یکدیگر مجزا کرد . مدیریت مجموعه ساز و کار هایی است که به هدف بهره مندی پایدار تر در هر سامانه (سیستم) شکل می گیرد ، تا قبل از آنکه آدمی علاوه بر هویت فردی ، صاحب هویت اجتماعی باشد ، یعنی پیش از عصر کشاورزی در ده هزار سال پیش (میلر 1999) زمانی که غارنشینی و موجودیت فردی صفت بارز بشر تلقی می شد ، نیازی به سازماندهی روابط متقابل انسان و محیط متأثر از او یا مؤثر بر او وجود نداشت ، لیکن پس از گذر تکاملی و شکوفایی تمدن ها مدیریت به عنوان یکی از ملزومات مدنیت شکل گرفت و پا به پای تکامل آدمی متحول شده و چهره جهان را نیز دستخوش تحول کرد . در واقع آنچه که امروز از مدیریت انتظار می رود ایجاد تعادل بین پژوهش و تشکیلات است به عبارت دیگر ، بسیاری را بر این اعتقاد است که یکی از مهم ترین وظایف هر مدیر در هر سامانه باید برقراری رابطه میان دو نیروی تغییر (پژوهش ) و عادت (تشکیلات) باشد . در عصر حاضر به مدد این فعالیت است که مأموریت ها و اهداف سازمان ها تحقق می یابند ، از منابع و امکانات موجود بهره برداری می شود و توانایی و استعداد انسان ها از قوه به فعل در می آید . کار مدیران شامل برنامه ریزی ، سازمان دهی ، نظارت و کنترل ، انگیزش ، ارتباطات ، هدایت و تصمیم گیری است . مدیریت یعنی هنر انجام امور به وسیله دیگران ، گروهی مدیریت را علم و هنر هماهنگی پوشش ها و مساعی اعضای سازمان و استفاده از منابع نیل به هدف توصیف کرده اند . مفهوم ارزش اقتصادی و ارتباط کشاورزی با ارزش افزوده ارزش اقتصادی همان ارزش مبادله ای یا به عبارت دیگر ارزش مبادله ای کالاست که همواره در جامعه سعی می شود از طریق آمیختن مقادیری از کار با مواد طبیعی بر ارزش مبادله ای کالا های خویش بیافزایند . ارزش هر کالا به دو قسمت تقسیم می شود . یک قسمت عبارت است از ارزش کار گذشته مانند مواد اولیه ، سوخت ، زمین ، و ... و قسمت دیگر عبارت از ارزش کار جدید است ، یعنی کاری که لازم است مصرف شود تا ماده اولیه به صورت کالا درآید یا تبدیل مواد اولیه به کالا . در فرآیند این تبدیل عوامل متعددی از قبیل سرمایه ، کار ، مدیریت و ... دخیل می باشد . ما به التفاوت هزینه های تولید و ارزش مبادله کالا را سود می نامند . ارزش اضافی یا ارزش افزوده جزئی از ارزش جدید کالاست به عنوان مثال پنبه دارای یک ارزش است وقتی به نخ تبدیل می شود دارای ارزش بیشتری می شود و وقتی که به پارچه تبدیل می شود باز هم ارزش آن اضافه می گردد . فرض کنید یک عدد نان به قیمت 10 ریال به فروش برسد . مرحله نهایی تولید نان مرحله پخت آن است اما کار نانوا برای یک عدد نان ارزش 10 ریال را ندارد . بهای مقدار آرد به کار رفته برای نان 6 ريال است و 4 ريال باقیمانده برای جبران نیروی کار استفاده شده ، تجهیزات سرمایه ای و سایر عوامل تولید در مرحله نهایی محسوب می شود . یک مرحله قبل از مرحله نهایی (پخت) آسیاب کردن گندم است . آسیابان برای تولید آرد لازم است برای هر عدد نان 5/3 ريال گندم خریداری کند و پس از آسیاب آن را به مبلغ 6ريال به فروش می رساند . 5/2ريال ما به التفاوت را برای جبران کار خود منظور می کند ، بنابراین ارزش افزوده در مرحله آسیاب کردن 5/2 ريال است . مرحله قبل از آسیاب کردن ، مرحله تولید گندم است . برای مقدار گندمی به ارزش 5/3 ريال ، کشاورز مقداری سوخت ، کود شیمیایی و نظایر آنها به ارزش 2 ريال به کار گرفته است و 5/1 ريال مابقی را برای جبران زحمت خود منظور کرده است . بنابراین در این مرحله ارزش افزوده برابر 5/1 ريال است . مثال بالا نشان دهنده رابطه تساوی بین بهای یک کالای نهایی خاص (نان) و ارزش افزوده مراحل مخنلف تولید آن کالاست . در هر اقتصاد در طول یک سال هزاران هزار کالا و خدمت نهایی تولید می شود که مجموع ارزش این کالا ها و خدمات نهایی برابر با مجموع ارزش افزوده مراحل مختلف تولید آنهاست . معرفی مؤسسات و نهادهای عمده تحقیقاتی و آموزش کشاورزی از ابتدای گسترش آموزش عالی در کشور ، فکر تأسیس مراکز تحقیقاتی قوت گرفت بررسی های مختلف در مورد اصلاح غلات از سال 1309 شمسی آغاز شد و منجر به ارائه ارقام مختلف انتخاب شده و یا اصلاح شده به بازار کشاورزی گردید که می توانست میزان عملکرد را در هکتار از 30 تا 100 درصد افزایش دهد . امروزه مرکز اصلاح نبات و بذر وزارت کشاورزی واقع در کرج مسئول اصلاح بذرهای غلات در کشور می باشد . در ایران کار اصلاح و هیبریداسیون گندم از سال 1309 در کرج و ورامین شروع و اولین هیبرید بین دو رقم به نام عطایی و شاه پسند برای تهیه گندم شاه پسند زودرس انجام گردید ، ولی از آن به بعد در اثر اصلاح گندم های مختلف ، ارقام دیگری که نسبت به شاه پسند برتری داشته به وجود آمده و به تدریج جایگزین گندم شاه پسند گردید . سرآغاز بررسی های پنبه به سال 1330 شمسی برمی گردد که بنگاه آزمایش ورامین به فعالیت آزمایش و انتخاب بهترین اقلام پرداخت و بذور خوبی نظیر کوکرس لایتینگ اکسپرس را به زارعین توصیه نمود و امروزه به صورت مرکز اصلاح تهیه نهال و بذر واقع در ورامین انجام وظیفه می کند . تحقیقات برنج در سال 1331 شمسی شروع گردید و منجر به ایجاد ارقام پرمحصول گردیده است . بررسی های اساسی ذرت با تأسیس مرکز تحقیقات ذرت واقع در کرج در سال 1348 شمسی آغاز گردید و امروزه این مرکز ارقام هیبرید پرمحصول نسل اول آنرا در اختیار زارعین ذرت کار قرار می دهد . از سال 1325تحقیقات در مورد گلرنگ توسط وزارت کشاورزی شروع شده و بعدا"نیز ادامه یافت. ولی بررسی های به نژادی و به زراعی از سال 1339 همزمان با تأسیس مؤسسه اصلاح بذور و نهال شروع شده است. مراکز تحقیقاتی گیاهان زراعتی دیگر در کشور وجود دارند که هر یک به سهم خود فعالیت های چشم گیر و قابل توجهی را انجام می دهند . نقش اطلاعات و آمار در توسعه کشاورزی در 50 سال گذشته به طور کلی کشور ما موفقیت قابل ملاحظه ای در بالا بردن بازده محصولات کشاورزی و دامی به دست آورده است و با سرمایه گذاری در زمینه تحقیقات کشاورزی ، تجدید نظر در نحوه مالکیت اراضی ، فعالیت در جهت توسعه آموزش روستایی ، عرضه وسایل تولید در بخش کشاورزی و دادن اعتبار و سرمایه که در طی سال های گذشته انجام یافته است ، رشد سریع تولیدات کشاورزی را آسان کرده است . در سالهای اخیر با اجرای برنامه های افزایش سطح زیر کشت و مصرف بذرهای مرغوب و اصلاح شده و به کار بردن کودهای شیمیایی ، رشد زیادی نصیب تولیدات کشاورزی شده است . برای پی بردن به تحولاتی که در 50 سال گذشته در امور کشاورزی صورت گرفته است فقط آمار موجود می تواند به خوبی جوابگوی دگرگونی های لازم کشاورزی در مملکت باشد . وضعیت کلی کشاورزی در کشور طبق آمارهای موجود ، از 165 میلیون هکتار اراضی ایران ، حدود 51 میلیون هکتار را اراضی قابل کشت تشکیل داده که حدود 32 میلیون هکتار از آن جزو اراضی مرغوب و حدود 19 میلیون هکتار جزو اراضی متوسط به شمار می رود. بر آوردی که در مورد سطح اراضی زیر کشت وجود دارد متفاوت است . معمولا " جمع اراضی زیر کشت کشور بین 17- 15 میلیون هکتار تخمین می زنند. که شامل اراضی فاریاب، دیم و آیش می شود. از 32 میلیون هکتار اراضی مرغوب 1/3 میلیون هکتار به کشت آبی و حدود 2 میلیون هکتار به آیش آبی اختصاص دارد. از 19 میلیون هکتار اراضی متوسط 9/1 میلیون هکتار تحت کشت آبی است. ضمنا" حدود 3/5 میلیون هکتار زیر کشت دیم و حدود 6 میلیون هکتار زیر آیش قرار دارد. بعلاوه از اراضی نامرغوب هم حدود 52/1 میلیون هکتار زیر کشت آبی قرار می گیرد. بنابراین طبق آمار ذکر شده، مجموع اراضی که همه ساله تحت آبیاری قرار می گیرند ، حدود 25/6 میلیون هکتار و مجموع اراضی که به صورت متناوب تحت کشت دیم قرار می گیرد حدود 3/11 میلیون هکتار برآورد می شود . البته باید به این نکته توجه داشت که تمام سطح اراضی آبی ذکر شده به صورت کامل آبیاری نمی شود به طوری که حدود 5/3 میلیون هکتار به صورت کامل و مابقی اراضی آبی نیمه آبیاری و یا گاهی آبیاری می شود. از آمار فوق الذکر قطعا" می توان این نتیجه را گرفت که به طور کلی در جهت گسترش سطح اراضی زیر کشت کشاورزی محدودیت زمین و خاک وجود ندارد. البته در برخی از مناطق شمالی و غرب کشور شاید محدودیت زمین وجود داشته باشد ، گرچه متأسفانه از همین زمین و خاک محدود این مناطق هم استفاده کامل به عمل نمی آید. موقعیت جغرافیایی ایران ایران سرزمینی به وسعت 1648195 کیلومتر مربع می باشد که در بخش شرقی نیمکره شمالی و در جنوب غرب آسیا واقع شده و جزء کشورهای خاورمیانه محسوب می گردد . از نظر موقعیت جغرافیایی ایران در حد فاصل طول های جغرافیایی 63-44 شرق و عرض جغرافیایی 40-25 شمال واقع شده است . تاریخ ایران به 4000-3500 سال قبل برمی گردد . نیاکان ما ایرانیان کره زمین را مادر ، طبیعت را مقدس و آلوده نمودن و تخریب آن را گناه می شمردند . کشور ایران به خاطر داشتن موقعیت خاص اکولوژیکی از نظر کشاورزی و دام پروری دارای اهمیت خاصی است . شرایط اقلیمی خاص ایران موجب گردیده است تا بخش وسیعی از اراضی آن در قلمرو مناطق خشک قرار گیرند به نحوی که میزان بارندگی در پاره ای از مناطق بسیار اندک و سالانه بین 50-25 میلیمتر گزارش گردیده است . به علاوه تابش آفتاب و وزش بادهای شدید در این مناطق سبب تشدید تبخیر گردیده و این موضوع کمبود رطوبت را بیشتر محسوس می سازد. در چنین شرایطی از یکسو خاک فرصت تکامل را پیدا نکرده و امکانات توسعه و رشد پوشش گیاهی پیدا نشده و از سوی دیگر تعادل بیولوژیک در این مناطق بسیار حساس و ناپایدار و شکننده بوده به طوری که به سادگی در معرض تخریب و انهدام قرار گرفته و نتیجه آن گسترش و توسعه روز افزون بیابان ها و کویرها در ایران بوده است. بر اساس گزارشات موجود حدود34میلیون هکتار از اراضی کشور ما را مناطق بیابانی و کویری تشکیل می دهد. با توجه به موقعیت ایران و نزدیکی آن به مدار رأس السرطان کشور ما در یک نوار بیابانی واقع شده که آن را در امتداد صحرای آفریقا ، بیابان عربستان و مناطق خشک آسیای مرکزی قرار می دهد . بیابان لوت و دشت کویر از خشک ترین نواحی فلات ایران هستند . فلات ایران همانند دیگر خشکی های زمین در طول دوره های زمین شناسی دستخوش تغییرات فراوان بوده است . زمین شناسان معتقدند این فلات در اثر کوهزایی و خشکی زایی و عوارض ناشی از آنها بارها تغییر شکل داده ؛ گاهی از زیر آب بیرون آمده و زمانی در زیر دریاها مدفون شده است . در هنگام بیرون ماندن از آب ، تحت تأثیر عوامل فرسایش قرار داشته و با توجه به نوع و مدت فرسایش ، تغییرات زیادی در سطح آن ایجاد شده است و در هنگام مدفون بودن در زیر آب ، به تناسب عمق و شرایط فیزیکی ، رسوبات گوناگون در نقاط مختلف آن به وجود آمده است . چه عواملی در تنوع آب و هوایی کشور ما مؤثرند ؟ آیا تاکنون توجه کرده اید که چرا در میوه فروشی ها میوه های گوناگون تابستانی و زمستانی در کنار هم دیده می شوند .به عنوان مثال پرتقال و نارنگی در کنار محصولی مانند هندوانه که میوه تابستانی است به چشم می خورد . اگر به اخبار هواشناسی در رادیو و تلویزیون توجه کرده باشید ، متوجه می شوید که تفاوت دمای سردترین و گرم ترین نقاط کشور ما بسیار زیاد می باشد . هنگامی که در شمال غرب و غرب کشور هوا بسیار سرد و یخبندان است ، در جنوب کشور شاهد هوای نسبتا گرم و مطلوبی هستیم .چنین تنوع و تفاوت آب و هوایی که سبب تنوع در محصولات کشاورزی نیز می شود ،که در کمتر کشوری دیده می شود . علت این تنوع چیست ؟ در اینجا به تعدادی از این عوامل اشاره می کنیم : اختلاف در زاویه تابش آفتاب : کشور ما بین مدار 25 تا 40 درجه عرض شمالی قرار گرفته است . مناطق جنوبی ایران به مدار رأس السرطان نزدیکند و تابش آفتاب در هنگام ظهر مستقیم و نزدیک به عمود است . اما مناطق شمال و شمال غرب ایران چون در عرض های بالاتری قرار دارند ، تابش آفتاب مایل تر بوده و گرمای کمتری به آنها می رسد . ارتفاعات : علاوه بر تأثیر عرض جغرافیایی، ارتفاعات نیز در تغییر دما و بارش در مناطق مختلف تأثیر می گذارد . دما در مناطق کوهپایه ای و کوهستانی معتدل تر از مناطق پست و کم ارتفاع کشور ماست و میزان رطوبت و باران نیز در آن مناطق بیشتر است به طوری که در برخی از ماه های سال نواحی کوهستانی پوشیده از برف است . هرچند ایران در منطقه خشک و بیابانی جهان قرار گرفته لکن نقش ارتفاعات در تعدیل دما و افزایش رطوبت کاملا" محسوس است . دوری و نزدیکی به دریا : دوری و نزدیکی به دریا بر آب و هوای نواحی اثر متفاوت دارد. مثلا نواحی داخلی ایران به دلیل دور بودن از دریاها خشک و دارای اختلاف دمای زیاد شبانه روز هستند ولی جلگه های کناره دریای مازندران به دلیل وجود رطوبت دریا دارای تابستانها و زمستانهای معتدل بوده و بارش درآنجا نسبتا" زیاد است. در حالی که دریاهای جنوب ایران از این نظر بر کناره های خود تأثیر چندانی ندارند. تنها در برخی ماه های گرم ، بادهای موسمی اقیانوس هند به سواحل جنوب شرقی ایران می وزند و رگبارهایی را ایجاد می کنند . علاوه بر سه عامل ذکر شده که سبب تنوع اقلیمی در ایران هستند ، عبور توده های هوا از فراز کشور ما می توانند هوای سرزمین ما را تحت تأثیر قرار دهند . در ایران با آب و هوای بسیار متنوع که گاه از نظر تنوع ، آن را با آب و هوای یک قاره مقایسه می کنند محصولات کشاورزی مختلفی به عمل می آید. سیاست های کشاورزی دولت دولت به منظور تأمین منافع کشاورزان تولید کننده از طرفی و ارتقاء سطح زندگی مصرف کنندگان محصولات کشاورزی از سوی دیگر مجبور است از یک جهت به گسترش کیفی و کمی تولیدات کشاورزی پرداخته و از سوی دیگر سعی می کند بین تولید و مصرف این محصولات موازنه بر قرار سازد. سیاست هایی که از راه های مختلف و در جهت جلوگیری از ضرر و زیان کشاورزان و مصرف کنندگان اتخاذ شود سیاست های موازنه ای نامیده می شود. سیاست هایی که معمولا" اتخاذ می شوند به صورت تنظیم عرضه و تقاضا و یا درآمد سرانه زارعین می باشند که به اشکال زیر ممکن است صورت گیرد. تنظیم تو لید تنظیم تقاضا تعیین قیمت رسمی پرداخت مستقیم و تضمین حداقل قیمت ها استفاده از امکانات وارداتی و صادراتی ایجاد اشتغال در بخش کشاورزی جهت جذب زارعین اضافی تشویق زارعین به متحد شدن و تشکیل سازمان های تعاونی تنظیم تولید: افزایش تولید محصولات کشاورزی مبرم ترین جزء برنامه توسعه اقتصادی در کشورهای در حال رشد می باشد. این برنامه شامل مبارزه با تمامی تنگناهای موجود در امر گسترش تولید می باشد.از قبیل تأمین آب و اعتبار، بهبود بخشیدن به امور زیر بنائی ( مثل شبکه راه ها )، گسترش تعلیمات کشاورزی و ترویج در روستاها، تأمین مالکیت عادلانه، دادن کمک های بلاعوض و غیره. معمولا" تا حال در ایران سیاست های توسعه تولیدات کشاورزی همآهنگ اتخاذ نمی شده اند، مثلا" سرمایه گذاری های نسبتا" زیادی در اموری از قبیل ساختن سدهای بزرگ و غیره انجام شده ، ولی به امور کوچکتری از قبیل ایجاد شبکه های درجه دوم و سوم آب رسانی، تسطیح زمین و تأمین کود و بذرهای اصلاح شده توجه کمی شده است؛ و در نتیجه زیان های زیادی متوجه کشور شده است. مشکل افزایش تولید محصولات کشاورزی مسأله ای خیلی وسیع است و حل آن مستلزم فعالیت زیاد و زمان طولانی می باشد. در حالیکه در اکثر نقاط دنیا مسأله کمبود تولید محصولات کشاورزی وجود دارد، در تعداد معدودی از کشورها؛ برای اینکه قیمت محصولات کشاورزی خیلی پائین نرود، دولت ها مجبور هستند از تولید این محصولات جلوگیری کنند، مثلا" دولت امریکا برای این منظور به زارعین پول و مقداری محصول می دهد که قسمتی از زمین های خود را نکارند، و یا برای هر زارع سهمیه ای برای کشت تعیین می کند. تنظیم تقاضا: اجرای برنامه هایی که سبب افزایش درآمد مردم می گردد؛ به بالا بردن تقاضا برای اغلب محصولات کشاورزی کمک می کند، در بعضی موارد دولت سیاست هایی اتخاذ می کند که مستقیما" باعث افزایش تقاضا برای محصولات کشاورزی می گردد؛ از قبیل تغذیه رایگان دانش آموزان و اطفال شیرخوار و خانواده های بی سرپرست، یا خانواده هایی که سرپرست آنها قمار باز یا معتاد به مواد مخدر یا الکل بوده و یا زندانی می باشند. اجرای این برنامه ها برای مبارزه با سوء تغذیه لازم می باشد، چون صرفنظر از عواطف انسانی، انجام فعالیت های لازم برای تأمین رشد اقتصادی مستلزم وجود افرادی است که خوب تغذیه شده باشند. برنامه تنظیم خانواده برای جلوگیری از رشد سریع جمعیت اگر موفق باشد جلوی رشد تقاضا برای محصولات کشاورزی را می گیرد، لکن چون اجرای این برنامه ها سبب افزایش درآمد سرانه می گردد، تقاضای سرانه محصولات کشاورزی را افزایش می دهد. ایجاد صنایعی که محصولات کشاورزی به عنوان نهاده در تولید آنها به کار می رود ( مثل صنایع نساجی، لبنیاتی، کمپوت سازی و غیره ) تقاضا برای این مواد را افزایش می دهد. برعکس، گسترش بعضی از صنایع که مواد مصنوعی رقیب محصولات کشاورزی تولید می کنند، سبب کاهش تقاضا برای این محصولات می گردد. تعیین قیمت رسمی محصولات کشاورزی: گاهی برای مبارزه با محتکرین و سود جویان دولت مجبور می شود، قیمت محصولات کشاورزی را رأسا" تعیین کند. اگر دولت قیمت محصولی را پائین تر از قیمت متعادل بازار تعیین کند مقدار عرضه کمتر از مقدار تقاضا برای آن محصول خواهد بود، و به مرور مسائلی از قبیل رواج بازار سیاه و قاچاق، ناراحتی هایی را برای مصرف کنندگان و تولید کنندگان ایجاد خواهد کرد. مثلا" گوشت بارزترین نمونه آن است که دولت ها مجبور می شوند از طریق سهمیه بندی توزیع آن را بین مصرف کنندگان عملی سازند. پرداخت مستقیم و تعیین قیمت های تضمینی: پرداخت مستقیم ممکن است به تولید کنندگان یا مصرف کنندگان انجام شود. از طرف دیگر دولت اغلب محصولات کشاورزی را به قیمتی کمتر از قیمتی که از زارعین خریداری می کند، به مصرف کنندگان می فروشد و به این وسیله حداقل قیمت برای تولید کنندگان را تضمین می کند. در ایران ثابت شده است که تضمین قیمت ها بهتر عملی می شود و سالانه مبالغ هنگفتی از بودجه کشور صرف این کار می شود. استفاده از امکانات وارداتی و صادراتی: دولت با وارد کردن مقادیر زیادی محصولات کشاورزی مانع بالا رفتن قیمت این محصولات می شود. گرچه این امر مانع احتکار و گرانفروشی است، ولی باعث کاهش سودآوری تولیدات کشاورزی شده است. ایجاد اشتغال در بخش غیر کشاورزی: چون کار کشاورزی فصلی است با استفاده از ماشین آلات در فصول پر مشغله می توان در مقدار کار لازم برای تولید محصولات کشاورزی صرفه جوئی چشمگیری به عمل آورد و چون تعداد کارگران کمتر می شوند، در نتیجه دستمزد کارگران بخش کشاورزی بالا می رود، و برای زارعین صرف می کند که از ماشین آلات استفاده کنند. تشویق زارعین به متحد شدن: یکی دیگر از راه های کمک به زارعین و نیز مصرف کنندگان تشکیل شرکت های تعاونی است. به این وسیله زارعین می توانند مستقیما" تولیدات خود را به مصرف کنندگان بفروشند و دست واسطه ها را کوتاه کنند. علاوه بر این زارعین با تشکیل شرکت های تعاونی می توانند امکانات دیگری از قبیل ایجاد سردخانه و کارخانه های بسته بندی و غیره فراهم سازند و درآمد خود را بالا ببرند. نگاهی به استان خراسان استان خراسان ناحیه وسیعی است در شرق و شمال شرقی کشور به مساحت تقریبی 31 میلیون هکتار که با دارا بودن حدود 19% از مساحت کل کشور، وسیعترین استان را تشکیل می دهد. خراسان منطقه ای است با خصوصیات اقلیمی متغیر و متفاوت که شاید کمتر نظیر و مشابهی در سطح کشور داشته باشد. بطور کلی می توان گفت استان خراسان از نظر زمین و خاک در مقایسه با سایر عوامل لازم کشاورزی با محدودیت چندانی روبرونیست و بندرت می توان ناحیه ای را یافت که خاک عامل محدود کننده ای به شمار آید. آب و هوای استان خراسان متنوع است، در نواحی مرتفع بینالود آب و هوای سرد کوهستانی، در بجنورد و قوچان و شیروان آب و هوای معتدل کوهستانی، در کوهپایه های استان آب و هوای نیمه بیابانی ملایم، در نواحی جنوبی استان که 50% از مساحت آن را در بر می گیرد، آب و هوا، خشک و بیابانی است. جمعیت استان خراسان 6047661 نفر گفته شده که از این تعداد 58/56%در نقاط شهری ساکن هستند. استان خراسان از نظر سطح زیر کشت اراضی با 2153174 هکتار دارای بالاترین مقام در کل کشور می باشد. این استان با 8/12% تولید گندم، 8/16% تولید جو، 8/45% تولید چغندر قند کشور، مقام نخست و با 5/30% تولید پنبه مقام دوم را در کشور به خود اختصاص داده است. یکی دیگر از اقلام مهم کشاورزی که از سود بخشی بالائی برخوردار است زعفران می باشد. استان خراسان از نظر منابع طبیعی دارای قابلیت های در خور توجهی است. ارتفاعات متعدد، دره های آباد، بیابان های هموار، غارهای طبیعی متعدد، آب و هوای متنوع، رودخانه هائی چون اترک و کشف رود و پوشش گیاهی چون مرتع، جنگل و درختچه های گز شرایط مطلوبی را برای استفاده جهانگردان فراهم نموده است. از نظر میزان بارندگی تفاوت قابل ملاحظه ای بین نواحی کوهستانی شمالی و مناطق کویری و صحرائی جنوبی وجود دارد. بطور کلی می توان گفت میزان ریزش باران از شمال به جنوب دارای یک سیر نزولی است. متوسط بارندگی سالانه مناطق شمالی استان خراسان حدود 250میلیمتر و مناطق جنوبی استان حدود 165 میلیمتر است. این استان بزرگ از نظر منابع آبی جزو نواحی کم آب محسوب می شود. حجم نزولات جوی استان خراسان با احتساب متوسط بارندگی سالانه به میزان 180 میلیمتر می باشد. خاک شناسی همان طور که بشر برای بقای خود به خاک متکی است، دوام و تکامل خاک نیز تا حد زیادی به نحوه استفاده بشر از آن بستگی دارد. رشد و نمو گیاهان که علاوه بر سالم و زیبا ساختن محیط زیست منبع اصلی احتیاجات خوراکی و پوشاکی ما را تشکیل می دهند ، بدون خاک امکان پذیر نمی باشد. بی دلیل نیست که در طول تاریخ، ظهور تمدن های بزرگ در مناطقی که خاک خوب موجود بوده صورت گرفته و سقوط تمدن های بزرگ بین النهرین و دره رود نیل و ... همزمان با تخریب و کم حاصل شدن خاکها و در اثر عدم توجه به حفاظت آنها به وقوع پیوسته است. خاک چیست؟ خاک آنقدر در طبیعت فراوان است که بسیاری از افراد واقعا" تعمق نکرده اند که خاک چیست؟ از چه موادی بوجود آمده و چه اختلافی ممکنست بین خاکها موجود باشد . قسمتی از این عدم توجه به معنی واقعی خاک شاید به علت این است برای اشخاص مختلف خاک مفاهیم گوناگون دارد. برای یک مهندس معدن خاک چیزی جز خار و خاشاک بی ارزشی نیست که برای رسیدن به رگه های معدن باید آنرا برداشته و از شرش خلاص شد. برای یک مهندس راه ، خاک بستر جاده را تشکیل داده و اگر دارای خواص فیزیکی و مکانیکی مناسب نباشد می بایست به جای آن مواد محکم تر مثل قلوه سنگ ، سنگ و ... گذاشته شود.برای یک کشاورز و باغبان ، خاک محیط رشد و نمو گیاه است و یک خاک خوب شرایط کافی را برای حداکثر رشد و محصول فراهم می کند. خاک از چهار جزء اصلی تشکیل می شود. که شامل موادمعدنی – مواد آلی – آب و هوا و میکروارگانیسم ها می باشد.از نظر علمی می توان گفت که خاک توده ای است از مواد طبیعی با شرایط مناسب برای پرورش گیاهان که تحت اثر عوامل تخریبی (اثر عوامل جوی و موجودات ذره بینی) و عوامل سازنده (تشکیل مواد رسی و مشخص شدن افق های مختلف) بوجود آمده است. خاکهای مناطق مختلف دارای خصوصیات یکسان نیستند . به طور مثال خاکهای زمین های شیب دار خیلی کم عمق تر از خاکهای زمین های مسطح می باشند. تخریب سنگ های ریگی منجر به تشکیل خاکهای شنی شده در حالی که از سنگ های رستی خاکهای رسی که حاصلخیزتر هستند به وجود می آیند. آب و هوا های مختلف نیز باعث تشکیل خاکهای مختلف شده و طبعا" خواص خاکهای مناطق گرم و مرطوب کاملا" با خاکهای مناطق معتدله و سرد و یا خاکهای مناطق خشک فرق داشته و یک سیستمم طبقه بندی منظم برای تشخیص انواع مختلف خاک لازم است. داکاچیف روسی پدر علم خاک شناسی در شوروی اولین کسی بود که به ابداع یک طبقه بندی طبیعی نسبتا" علمی اقدام نمود . داکاچیف از خاک تعریف و مفهوم جدیدی ارائه نمود که تا آنزمان(1870) بی سابقه بود. بر طبق نظریه او 5 عامل در تشکیل خاک دخالت دارند که عبارتند از: 1- آب و هوا 2- مواد مادری 3- ارگانیزم ها (موجودات زنده حیوانی و نباتی) 4- شیب زمین 5- زمان یا سن زمین به علت متفاوت بودن این عوامل در نقاط مختلف جغرافیایی جهان ، می توان انتظار داشت که خاکهای فراوانی باید تشکیل شده باشد. داکاچیف خاک را جسمی طبیعی انگاشت که از طبقاتی با خواص بیولوژیکی ، فیزیکی ، شیمیایی متفاوتی تشکیل یافته است. شناسایی خاک در ایران در سال 1331 بنگاه مستقل آبیاری با همکاری کارشناسان سازمان خواروبار جهانی (FAO) به منظور شناسایی خاک و طبقه بندی اراضی قابل آبیاری راهنمایی تهیه نمود که بیش از 15 سال مورد استفاده خاکشناسان در سرتاسر مملکت قرار می گرفت. بتدریج که بر حجم اطلاعات افزوده گردید و به مشکلات و محدودیت های خاک بیشتر وقوف حاصل شد ، تجدید نظر کلی در سیستم وراهنمای قبلی ضروری به نظر می رسید. بدین جهت مؤسسه خاکشاسی و حاصلخیزی خاک بعد از انحلال بنگاه آبیاری به کمک کارشناسان FAO درسال 1351 سیستم جدیدی را تهیه وبه مورد اجرا گزارد . مؤ سسه خاکشناسی وحاصلخیزی خاک وابسته به وزارت کشاورزی است ،مرکز آن در تهران ودرتمام شهرستانهای ایران دارای شعباتی است. عملیات مطالعاتی مؤسسه خاکشناسی در چهار مرحله بشرح زیر است . 1- شناسایی خاک : دراین مرحله خاکشناسان صحرایی با مطالعه پروفیلها در صحرا خصوصیات مهم خاکها رابررسی وسپس خاکها را بر اساس خصوصیات مشترکشان گروه بندی می کنند.خاکهای یک گروه را تحت نام یک سری طبقه بندی میکنند. 2- طبقه بندی استاندارد اراضی : با استفاده از نقشه های تهیه شده در مرحله قبل ، بر اساس فرمول خاصی محدودیتهای اراضی از نظر : 1- شوری 2- شیب زمین 3- فرسایش 4- وضعیت زهکشی خاک 5- محدودیتهای خاک ( طبقات ولایه های غیر قابل نفوذ و....) مشخص و نقشه جدیدی تهیه می شود . 3- طبقه بندی اراضی از نظر قابلیت آبیاری : تفاوت این مرحله از عملیات با مرحله قبلی این است که امکانات اصلاح وبهبود اراضی در این مرحله در نظر گرفته می شود. مثلا اگر در مرحله قبل به علت شوری خاک اراضی جزو اراضی درجه 3 محسوب می شوند ، در صورتیکه به وسیله زهکشی امکان شیرین کردن آن اراضی موجود باشد در این صورت این اراضی ممکن است به اراضی درجه 1 تبدیل شوند . 4- ارزیابی کیفی اراضی :در این مرحله کلیه هزینه های مربوط به اصلاح و بهبود اراضی به طور کیفی برآورد می گردد و سود و زیان احتمالی عملیات بهسازی و آبیاری محاسبه می گردد. قصد و هدف از این مطالعات آن است که قبل از انتخاب اراضی جهت توسعه پروژه های کشاورزی علمی با خصوصیات و محدودیت های اراضی آشنا و بر اساس آن و شناخت اراضی به عملیات ضروری اقدام نمود، ولی متأسفانه در بیشتر موارد قضیه بر عکس است.یعنی اول زمین ها انتخاب و عملیات شروع و سپس اقدام به مطالعات و شناسایی خاک اراضی می شود. برای موفقیت برنامه های عمران کشاورزی تعیین خصوصیات خاک دارای اهمیت فوق العاده است فقط با تجزیه جامع خاک است که می توان مسائل مختلفی از قبیل شوری یا قلیایی بودن آن و نحوه آبیاری و لزوم زهکشی مشخص گردد. دادن مواد غذایی مختلف و به مقادیر صحیح باید پس از آزمایش کمی این عناصر در خاک صورت گیرد.علاوه بر آن فرسایش پذیری خاکها و درجه ثبات ساختمان آنها تا حد زیادی نوع برنامه های کشت و زرع را تعیین می نماید. در بیشتر کشورهای در حال توسعه اطلاعات کافی در مورد بررسی خاکها و نقشه برداری آنها موجود نیست. این امر تا حدی به علت عدم وجود اطلاعات لازم در مورد مشخصات فیزیکی و شیمیایی خاکها که برای طبقه بندی آنها لازم است ، می باشد. در بسیاری از موارد مسئولین برنامه ریزی به اهمیت نقشه برداری و بررسی کلی خاک واقف نبوده و به اهمیت وجود انواع مختلف خاکها پی نبرده اند. نقشه برداری و بررسی خاکها از دو جهت مهم می باشد: در درجه اول این امر بسط نتایج آزمایش های حاصله از یک منطقه به منطقه دیگری که دارای خاکهای مشابه است ، امکان پذیر می سازد. در درجه دوم بررسی خاکها به عنوان مأخذ و معیاری برای اقتصادی بودن توسعه و عمران خاکهای بکر و کشت نشده به کار می رود. پروفیل خاک اگر یک برش عمودی در خاک ایجاد شود ،لایه های افقی مشخصی در عمق های مختلف آن بچشم می خورد. این مقطع را پروفیل خاک و لایه های مشخص آن را افق خاک می گویند.لایه های بالایی دارای مواد آلی بیشتری بوده وبهمین علت رنگ آنها تیره است. این لایه ها را خاک سطح الارضی گویند. لایه های عمیق تر خاک یا خاک تحت الارضی به علت کمی مواد آلی رنگ روشن تری داشته و محل تجمع موادی است که از لایه های سطح الارضی شسته شده اند. مهمترین قسمت خاک از نظر رشد گیاهان لایه های سطح الارضی آن می باشد ، زیرا بیشتر مواد غذایی و آب قابل جذب گیاه در این لایه ها متمرکز بوده و قسمت اعظم ریشه های گیاهان در اینجا یافت میشوند. بافت خاک یکی از خواص فیزیکی خاک بافت آن است . بافت خاک عبارتست از اندازه ونسبت مواد متشکله ی خاک یا اجزای تشکیل دهنده آن مثل :شن ، لای ( سیلت ) و رس . از روی در صد مواد معدنی موجود در هر خاکی می توان بافت آ نرا مشخص کرد . مثلا خاکی که 40% شن و 40% لای و 20% رس دارد خاک لیمونی خوانده می شود. ساختمان خاک نحوه قرار گرفتن و چگونگی اجتماع ذرات خاک را ساختمان خاک می گویند. بسیاری از خواص فیزیکی خاک مانند حرکت آ ب ، تهویه ، انتقال حرارت ، وزن مخصوص ظاهری وفضای منافذ به ساختمان خاک بستگی دارد . از نظر ساختمان، خاک به سه دسته تقسیم می شود. 1- تک دانه ای 2- توده ای ( حجیم ) 3- خاک دانه ترکیب مواد آلی با رس و شن و آهک ، خاک را دان، دان و قابل نفوذ و پوک کرده و بهترین نوع خاک زراعی محسوب می شود. اجزای معدنی خاک 1- رس: ذراتی از خاک رارس (Clay) گویند که ابعاد آنها از02 0/0 میلیمتر کمتر باشد .سطح رس به علت کوچکی ذرات آن بسیار زیاد و در نتیجه قدرت جذب سطحی برای آب زیاد است . ذرات رس معمولا" دارای بار الکتریکی منفی می باشند وسهم مهمی در ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) خاک دارند. خاکهای رسی نفوذ پذیری کمی در برابر آب و هوا دارند وبه خاک سنگین شهرت دارند. 2- سیلت :ذراتی از خاک را سیلت(Silt) گویند که قطر آ نها بین 002/0 تا 02/0 میلیمتر باشد .سیلت خصوصیاتی مابین رس وشن دارد. 3- شن :ذراتی از خاک را شن (Sand) گویند که ابعاد آن بین 02/0 تا 2 میلیمتر باشد.شن ظرفیت تبادل کاتیونی کمی دارد . خاکهایی که بیش از 70% شن داشته باشند ، خشک هستند ،زیرا آب کمی ذخیره می کنند . فواصل آبیاری در این خاکها را بایستی کوتاه گرفت وبه خاکهای شنی خاک سبک می گویند. هوموس هوموس از مواد آلی خاک است. از تجزیه بقایای گیاهی و یا حیوانی بدست می آید . هوموس حدود 58%کربن و5% ازت دارد و به رنگ قهوه ای و سیاه است .( نسبت کربن به ازت در هوموس حدود 12 به 1 است ) هوموس در سطح خاک است . هوموس از ذرات کلوئیدی باردار تشکیل گردیده است ودر نتیجه ظرفیت کاتیونی زیادی دارد . ظرفیت تبادل کاتیونی زیاد هوموس باعث جذب کاتیون ها گشته و از شسته شدن آنها جلوگیری می نماید، پس باروری خاک با افزایش مقدار هوموس بالا می رود . اندازه ذرات هوموس از رس کوچکتر بوده است و در لابلای ذرات رس واقع گشته و با کاهش بهم چسبندگی ذرات رس موجب بهبودی ساختمان خاک می شوند . هوموس همچنین قدرت جذب آب زیادی داشته وظرفیت آبگیری خاک را بهبود می بخشد قدرت جذب هوموس برای آب وکاتیون ها از کلوئیدهای رسی خیلی بیشتر است بنابراین وجود آن در خاک حتی بمقدار کم در بالا بردن ظرفیت جذب و تعویض کاتیونی و حاصلخیزی خاک اثر قابل ملاحظه ای خواهد داشت . ذرات فعال خاک (هوموس و رس) مواد رسی و هوموسی خاک کلوئیدی بوده و دارای خواصی از قبیل ریز بودن فوق العاده ذرات ، سطح مخصوص زیاد و وجود بار الکتریکی و قدرت جذب یونی می باشند. خواص فیزیکی و شیمیایی خاک به شدت تحت تأثیر مواد کلوئیدی قرار می گیرد. ذرات کلوئیدی با جذب عناصر غذایی در سطح خود آنها را در مقابل شسته شدن و هدر رفتن محافظت کرده و به تدریج بر ای استفاده گیاه آزاد می سازند . ذرات رس و هوموس حالت کلوئیدی دارند این کلوئیدها دارای بار الکتریکی منفی (- ) بوده و می توانند عناصر معدنی با بار مثبت را جذب و در خود ذخیره کنند . با وجودی که قدرت جذب آب و عناصر غذایی در هوموس بیش از ذرات رسی است ولی چون مقدار رس در خاک به مراتب بیشتر از هوموس است. تأثیر کلی مواد رسی اگر از هوموس خاک بیشتر نباشد کمتر نخواهد بود . از نظر کشاورزی بهترین خاک ، خاکی است که به مقدار متناسب از هر دو نوع کلوئید داشته باشد. انواع زمین ها ی زراعتی و طبقه بندی آنها بنا بر عقیده دو گاسپارن دانشمند مشهور فرانسوی زمین را می توان به دو دسته تقسیم نمود : زمین های آهک دار 2- زمین های بدون آهک زمین های آهک دار زمین های لیمونی: زمین های لیمونی تشکیل شده اند از مخلوط شن با آهک و خاک رس . اگر مقدار شن نسبت به خاک رس زیاد باشد ، آن را لیمونی سبک می نامند و در صورتی که مقدار خاک رس آن زیاد تر از شن باشد زمین را لیمونی سخت می گویند. در هر صورت زمین های لیمونی یکی از بهترین زمین های زراعتی بوده و اغلب محصولات را می توان در آن کشت نمود. زمین های رسی آهکی: این نوع زمین از تغییرات و تجزیه سنگ هایی که مقدار زیادی آهک و رس دارا می باشند تشکیل شده و معمولا" بهترین خاک برای زراعت غلات و تشکیل مراتع مصنوعی می باشد . زمین های آهکی: زمینی که فقط از آهک تشکیل شده باشد ، قابل زراعت نیست. درنواحی مرطوب نباتاتی که ارزش زراعتی ندارند ، در این زمین ها می رویند. زمین های بدون آهک زمین های شنی یا سیلیسی: این نوع زمین ها از خرد شدن و نرم گردیدن سنگ های فاقد آهک تشکیل می شود . خاک های سیلیسی اغلب کنار رودخانه ها و یا در سواحل دریا مشاهده می شوند.این زمین ها خیلی قابل نفوذ به آب بوده و نمی تواند به مقدار کافی آب در خود ذخیره نماید. اگر به این زمین ها بتوان کود حیوانی یا کود سبز فراوان داد بهترین خاک برای سبزی کاری و گل کاری خواهد بود . زمین های شنی رسی:این زمین ها از مخلوط سیلیس یعنی شن بدون آهک و خاک رس تشکیل شده و رطوبت را در خود نگه می دارد . با اضافه کردن کود حیوانی(ازت)، فوق العاده مناسب برای زراعت می باشد. بهترین نوع رسی شنی و یا شن و رسی زمینی است که مقدار سیلیس آن از 50 تا 55 % تجاوز نکند. زمین رسی:مقدار رس آن حدود 85% است . این زمین ها سفت است و هوا در آن نفوذ نمی کند. با اضافه کردن کود حیوانی و شن یا آهک می توان آن را اصلاح کرد. زمین هایی که از تجزیه مواد نباتی تشکیل شده اند: این زمین ها را به دو دسته تقسیم می کنند . یکی زمینهایی که از تجزیه برگ درختان تشکیل شده اند مانند خاک کلیه جنگل ها و دیگری زمینی که از پوسیدن و تجزیه نباتات آبی و پاره ای از خزه ها در مردابها و باتلاقها تشکیل گردیده و زمینهای توربی نامیده میشود . واکنش خاک ( قلیائیت یا اسید یت خاک ) واکنش خاک یکی از مهمترین خصوصیات فیزیولوژیکی محلول خاک می باشد . این اهمیت به علت حساسیت و عکس العمل شدید گیاهان عالی و موجودات ذره بینی به میزان واکنش خاک است . خاکهای اسیدی: خاک در نواحی مرطوب مدام توسط باران شسته می شود شستشوی خاک موجب خروج کلسیم ، منیزیم ، سدیم و پتاسیم از خاک گشته و یونهای هیدروژن و آلومینیوم جای آنها را روی کلوئید های خاک می گیرند.PH خاک با افزایش غلظت یون هیدروژن در خاک نقصان یافته و خاک اسیدی می گردد. اسیدی بودن خاک به علت وجود غلظت نسبتا" زیاد یون هیدروژن در محلول خاک است. غلظت هیدروژن موجود در محلول خاک را اسیدیته فعال گویند .معمولا PH کمتر از 6/6 را اسیدی می گویند .گیاهانی مانند آزالیا و ذغال اخته در خاکهای اسیدی به خوبی رشد می کنند. کودهایی مانند اوره و نیترات آمونیوم وسولفات آمونیم PH خاک را نقصان می دهند. ( چون یون هیدروژن را آ زاد می کنند و به خاک اضافه می کنند .) خاکهای خنثی :خاکهایی که PH آن معمولا بین 6/6 تا 4/7 می باشد ،خنثی گفته می شود .اغلب گیاهان درخاکهای خنثی بهتر رشد می کنند. خاکهای شور و خاکهای قلیا :هوازدگی وتخریب مداوم کانیهای خاک منجر به آزاد شدن املاح کلسیم ، منیزیم، سدیم، بی کربناتها، سولفاتها و کلرورها می گردد . این املاح درخاکهای نواحی مرطوب به علت بارندگی شسته و از خاک خارج می گردد. اما در خاکهای نواحی خشک باقی مانده و تجمع می یابند. خاکهای شور معمولا" درگروه قلیایی قرار دارند ولی pH آنها کمتر از 5/8 می باشد وممکن است دارای پودر سفیدی از املاح بر سطح خود باشند و یا نوارهای سفیدی از نمک در کناره جویهای آبیاری یا پشته های موجود در این زمین ها مشاهده شود .خاکی را قلیایی گویند که PH این خاکها معمولا" بیش از 5/8 است و غظت سدیم در این خاکها بالا ست . در این نوع خاک ذرات هوموس پراکنده شده، به سطح خاک آمده و رنگ قهوهای تیره و چربی به خاک می دهد . ظاهر این خاک شبیه آن است که گازوئیل بر روی آن پاشیده شده باشد . اصلاح خاکهای اسیدی – شور و خاکهای قلیا برای اصلاح خاکهای اسیدی و تغییر pH آن از املاح کلسیم و معمولا" سنگ کربنات کلسیم استفاده میکنند .برای این عمل کربنات کلسیم را تا سر حد امکان پودر کرده و به میزان چند تن در هکتار اضافه می کنند . شستشوی خاک مهمترین راه مقابله با نمک در خاکهای شور است. برای شستشوی خاکهای شور آب زیادی به آن اضافه می کنند. نمکهای خاک در آب حل شده و به طبقات تحت الارض انتقال می یابد ( برای خروج آب تحت الارض زهکش مصنوعی تعبیه میشود ) حذف نمک از خاکهای شور در کوتاه مدت و به یکباره عملی نیست . معمولا" پس از شستشوی مقدماتی ، زمین را زیر کشت محصول مقاومی مثل جو می برند .تا ضمن آن که محصولی بدست می آید، با انجام آبیاریهای متوالی از میزان نمک کاسته گردد. ( می توان زمین را زیر کاشت برنج برد.) برای بهبود ساختمان فیزیکی خاک می توان از کود سبز استفاده کرد.( بهترین کود سبز برای این اراضی جو است .) اولین قدم در اصلاح خاکهای قلیایی ، جایگزین کردن سدیم بوسیله کلسیم می باشد. جایگزینی سدیم با کلسیم از طریق اضافه کردن مقدار زیادی کلسیم بصورت ذرات ریز سولفات کلسیم و به میزان چند تن در هکتار به خاک انجام می شود. هر چه ذرات سولفات کلسیم ریزتر بوده و یکنواخت تر با خاک مخلوط شده باشد، جایگزینی سدیم با کلسیم بهتر و سریعتر انجام می شود. پس از این مرحله همانند خاکهای شور عمل کرده و خاک را شستشو می دهند. در خاکهایی که فاقد آهک بوده، آهک برای اصلاح وضع فیزیکی خاک و بالا بردن حاصلخیزی آن از اهمیت درجه اول برخوردار است. زیرا فقط در مجاورت آهک فعال CaO می باشد که ذرات رس و هوموس با ذرات آهک تلفیق شده و دانه بندی خاک را تغییر داده و آنرا قابل نفوذ به آب و هوا می نماید. برای اصلاح خاکهای آهکی دادن هوموس در درجه اول است وبعد می توان سولفات آمونیم یا گوگرد اضافه نمود. مفاهیم باروری و حاصلخیزی خاک باروری خاک عبارتست از ظرفیت آن جهت نگهداری رشد گیاه تحت یک سری شرایط ویژه .قدرت باروری بر حسب محصول بررسی شده و باز تابی است از تأثیر مجموع عواملی که در رشد گیاهان دخالت دارند مانند نور، دما، آب ، خاک .برای به دست آوردن یک محصول ماکزیمم احتیاج بدان است که تمام عوامل اصلی مؤثر در رشد و نمو گیاه تا حد امکان حالت اپتیمم داشته باشند.گاهی اوقات بعضی از این عوامل قابل کنترل بوده مثلا" با افزودن کودهای شیمیایی ، یا آبیاری عوامل مذکور را می توان به حد اپتیمم رسانید. حاصلخیزی عبارتست از پتانسیل یک خاک برای تأمین عناصر غذایی به مقدار و فرم و نسبت لازم جهت رشد ماگزیمم گیاه . حاصلخیزی یا مستقیما" بر حسب یونها و ترکیبات مهم برای تغذیه گیاه اندازه گیری می شود و یا غیر مستقیم بر حسب ظرفیت باروری خاک بیان می گردد. با این حال نمی توان فرض کرد که یک خاک حاصلخیز بارور هم هست زیرا که حالت حاصلخیزی هیچ علامتی که مبین کفایت سایر عوامل اصلی رشد گیاه باشد نشان نمی دهد. اجزاء اصلی حاصلخیزی، شامل عناصر غذایی لازم هستند که توسط گیاه جذب شده و برای انواع فرآیندهای رشدی مورد استفاده قرار می گیرند. عناصر غذایی در خاک اکثرا" به عنوان جزئی از مواد کانی و یا مواد آلی وجود دارند و به مقدار کمتر به صورت یونهای قابل تبادل و یا محلول یافت می شوند. انواع عناصر محلول به آسانی جذب گیاه شده و حاصلخیزی فعال را در خاک بوجود می آورند. عناصر غذایی که به آسانی در دسترس گیاه نیستند مانند آنها که جزء ساختمان کانیهای اولیه و ثانویه و ترکیبات نیمه پایدار آلی می باشند، حاصلخیزی پتانسیل را تشکیل می دهند. اغلب اوقات مقدار محصول تابعی است از سرعت انتقال فرم پتانسیل به فرم فعال. برای ارزیابی حاصلخیزی از طریق شیمیایی به گیاه یا خاک نیاز است. می توان حاصلخیزی خاک را بوسیله تجزیه خاک و یا بوسیله تجزیه گیاه اندازه گرفت. حاصلخیزی خاک به رابطه بین غلظت عناصر غذایی موجود در بافت گیاه و قدرت تأمین این عناصر بوسیله خاک مربوط می شود . آبیاری انسان در مصرف آب و حفاظت از آن مرتکب اشتباهات زیادی شده و می شود. چه در گذشته از نظر شور کردن اراضی و چه در حال حاضر از نظر آلوده کردن شدید منابع آبی، البته مسائل و مشکلات مربوط به آب ، در هر منطقه ای متفاوت از جای دیگر است. در جائی کمبود آب در جائی زیادی آب و در نقطه ای دیگر بدی کیفیت آب مساله ساز بوده است. در کشوری مثل ایران که دارای اقلیم خشک و نیمه خشک می باشد، هم کمبود آب وهم کیفیت بد آب عامل مهم محدود کننده توسعه سطح زیر کشت کشاورزی بوده و می باشد. اما این بدان معنی نیست که ما از منابع موجود خوب استفاده می کنیم. بلکه در ایران در حال حاضر بهمان اندازه که نبودن آب مسأله است بدی مصرف آن نیز اهمیت دارد و بایستی در جهت اصلاح روشهای مصرف نیز تلاش نمود. آب برای ریشه گیاه جنبه حیاتی دارد. بدون آب کافی فعالیت های عادی گیاه مختل شده و بتدریج از رشد باز می ایستد و پس از رسیدن به مرحله پژمردگی خشک می شود. اهمیت آبیاری : اهمیت آب از نظر نقشهای اکولوژیکی و فیزیولوژیکی مورد بررسی قرار می گیرد. اهمیت اکولوژیکی آب : توزیع گیاهان در سطح زمین بیش ازهر عامل دیگری با موجودیت آب کنترل می شود . در مناطقی که بارندگی زیاد و توزیع آن در فصل رویش نسبتا" یکنواخت است پوشش گیاهی انبوه می باشد. در مناطقی که اغلب دارای تابستان های خشک و سخت است ، جنگلها جای خود را به علفزار می دهند و اگر مقدار بارندگی باز هم کاهش پیدا کند، مناطق نیمه کویری با بوته های پراکنده و بالاخره نواحی کویری بوجود می آیند. حتی قسمتی از اثر درجه حرارت برروی گیاهان نیز از طریق ارتباط آن با آب آشکار می شود. اهمیت فیزیولوژیکی آب : بیشتر فرایندهایی که در گیاه صورت می پذیرد، چه بطور مستقیم و چه بصورت غیر مستقیم به وجود آب بستگی دارند. - آب بعنوان ماده تشکیل دهنده پروتوپلاسم ، اگر چنانچه مقدار آب از حد معینی کاهش پیدا کند منجر به تغییر ساختمان و مرگ پروتوپلاسم می شود. آب بعنوان یک حلال – بدلیل قدرت حل کردن آن ، گازها ، مواد معدنی و سایر مواد دیگر در آن حل شده ، بداخل سلول راه می یابند و از سلولی به سلول دیگر انتقال پیدا می کنند. آب مهمترین ماده ترکیبی انساج نباتات است بین 10% تا 95% بافت گیاه را تشکیل می دهد. بذر کمترین و برگها و میوه ها بالاترین نسبت را دارا می باشند. آب بعنوان ماده ای که وارد ترکیبات شیمیایی می شود – در بسیاری از فرآیندهای مهم از قبیل فتوسنتز و یا هیدرولیز نشاسته به قند آب وارد فعل و انفعالات شیمیایی می گردد. آب بعنوان عامل تولید آماس در سلول – یکی دیگر از وظایف اصلی آب تولید آماس در سلول است که برای بزرگ شدن سلولها و رشد گیاه ضروری است. آماس در باز و بسته شدن روزنه ها ، حرکت برگها و موجب باز شدن گلها می شود. وضعیت آب در خاک آبی که وارد خاک می شود ، خواه از طریق بارندگی یا آبیاری ، تحت تأثیر دو قوه متضاد قرار می گیرد : قوه ثقل زمین که آب را به طرف پایین می کشد . قوه کاپیلاریته لوله های باریک خاک که تحت تأثیر تبخیر سطحی ، آب را در جهت عکس قوه ثقل به طرف بالا به حرکت در می آورد . در هر حال حرکت آب در خاک از طریق خلل و فرج موجود در خاک انجام گرفته و مبتنی بر اندازه ، تعداد و نحوه قرار گرفتن خلل و فرج بوده ،پارامتر های بافت ، ساختمان ، مواد آلی و خصوصیات شیمیایی خاک ضریب تعیین کننده آن می باشد. رطوبت موجود در خاک به سه گروه تقسیم میشود: آب آزاد (آب زهکشی ) : آبی که خلل و فرج درشت خاک را پر می کند و تحت تأثیر نیروی جاذبه زمین آزادانه به طرف پائین خاک هدایت می شود راآب آزاد یا آب ثقلی یا آب اشباعی می گویند. که وجود آن در خاک مطلوب نبوده و به وسیله زهکشی خارج می شود آب کاپیلاری (آب درون لوله های خاک) :آبی که خاک خشک از یک محیط اشباع از رطوبت می تواند جذب کند ، و خلل و فرج ریز خاک را اشغال می کند، آب کاپیلاریته یا موئینه ای می نامند. این آب تحت تأثیر نیروی کاپیلاریته در خاک نگهداری شده و با سرعتی کندتر از آب آزاد در جهات مختلف و به طرف مکش بیشتر دائما در حرکت است. به این آب، خیز یا آب شعریه ای نیز گفته می شده است. آب هیگروسکوپیک : این آب که به وسیله نیروی ذره ای جذب ذرات کلوئیدی خاک مخصوصا" رس شده است و قابل استفاده برای گیاه نیست. نم آب یا آب هیگروسکوپیک نامیده می شود.یک متخصص کشاورزی از صور مختلف آب که نام برده شد بیشتر با آب ثقلی و آب کاپیلاریته سر و کار دارد. از این سه نوع آب ، عملا" فقط آب کاپیلاریته قابل استفاده نباتات می باشد . وقتی خاک در اثر بارندگی یا آبیاری اشباع شد ، حجمی از این آب تحت تأثیر پتانسیل ثقلی حرکت آب در خاک به طبقات پایین نفوذ می نماید . آبی که به این ترتیب از ناحیه نفوذ ریشه خارج می گردد ، به نام "آب ثقلی" مشهور است و آنچه که به صورت خاک اشباع شده به جای می ماند "ظرفیت زراعی خاک" نام دارد به عبارت دیگر مقدار رطوبت موجود در یک خاک زهکشی شده در بالاترین حد رطوبت را "ظرفیت زراعی" می نامند .و پایین ترین حد ظرفیت آنرا "نقطه پژمردگی" نام نهاده اند . آب مورد نیاز برای رشد گیاه در فاصله بین ظرفیت زراعی و نقطه پژمردگی قرار دارد. تعریف آبیاری آبیاری کوششی است که انسان به عمل می آورد تا سیکل هیدرولوژی را در جهت تولید محصولات کشاورزی به صورت موضعی تغییر دهد، به عبارت دیگر رساندن آب کافی به خاک به منظور تأمین رطوبت لازم برای رشد گیاه است . طراحی سیستم های آبیاری: به مجموعه عملیات و تمهیداتی گفته می شود که قبل از اجرای آبیاری باید صورت پذیرد که از مجموعه آب و خاک و گیاه بطور بهینه استفاده گردد. هدف از آبیاری نیز تامین و اضافه کردن به موقع آب در محیط اطراف ریشه است. روش های مختلف آبیاری صرفه جویی در مصرف آب و جلوگیری از هدر رفتن آن در بخش کشاورزی اهمیت بسزایی دارد و در سالهای اخیر شیوه های آبیاری بارانی و قطره ای رشد چشم گیری داشته اند، ولی هنوز هم آبیاری سطحی شامل غرقابی و جوی و پشته رایج ترین شیوه در بین کشاورزان است. که در این روش بخش زیادی از آب هدر می رود. مقدار آب مصرفی در هر آبیاری و تعداد دفعات آبیاری و نیز فواصل زمانی بین آنها به عواملی نظیر عمق توسعه ریشه، نوع خاک ، شرایط آب و هوایی ،نوع گیاه و غیره بستگی دارد. پس از انتقال آب به مزرعه سیستم های مختلفی برای پخش آن به کار گرفته می شود تا آب با کارآیی بیشتری در اختیار گیاه قرار گیرد. که برای هر نوع زمین ، آب و هوا و شرایط فنی و اجتماعی موجود باید سیستمی مناسب با آن منطقه طراحی شود تا کارآیی لازم را در بر داشته باشد. انتخاب یک سیستم آبیاری بر اساس مسائل اقتصادی و عملی بودن آن روش انجام می گیرد. سیستم های آبیاری بر دو گونه اند: سیستم آبیاری سطحی که شامل آبیاری غرقابی – کرتی – جوی و پشته (فاروئی و سیفونی)– نواری – شیاری سیستم آبیاری تحت فشار که شامل بارانی – قطره ای – آبیاری زیر سطحی(زیر زمینی) در آبیاری سطحی که معمولیترین نوع آبیاری در مزرعه است آب به روش هایی مانند کرتی ، شیاری و فاروئی در سطح مزرعه پخش می شود . این روش ها از تکنولوژی ساده ای برخوردارند و گرچه ممکن است که تلفات آب در آنها زیادتر از سیستم های تحت فشار باشد اما به دلیل سادگی و به کارگیری نیروی زیاد کارگری در کشورهای در حال توسعه با استقبال بیشتری مواجه بوده است . آبیاری سطحی در صورت مساعد بودن شرایط معمولا" ارزانترین نوع آبیاری است در روش های آبیاری تحت فشار نیز آب از طریق سیستم لوله در مزرعه توزیع و پخش می شود حال در برخی از این سیستم ها آب در داخل لوله ها تحت فشار نسبتا" زیادی است مانند روش های آبیاری بارانی و در برخی دیگر از این سیستم ها فشار آب در محل خروج آب از لوله کم می باشد مانند آبیاری قطره ای . عوامل زیر به طور کلی در انتخاب سیستم آبیاری مؤثرند: 1- آماده کردن زمین 2- نوع خاک 3- مقدار و کیفیت آب 4- آب و هوا 5- گیاه 6- عملیات 7- مخارج آبیاری با دست: امروزه آبیاری با دست از نقطه نظر اقتصادی مقرون به صرفه نبوده و معمولا" پرورش دهندگان در گلخانه ها فقط در حالت های خاص از این روش استفاده می کنند مثلا" آبیاری سینی های بذر یا آبیاری بخش هایی از گلخانه که دارای گیاهان برگزیده بوده و یا در مناطقی که سریع تر از دیگر مناطق خشک می شوند از این روش استفاده می کنند در هر صورت هزینه دستمزد کارگر جهت آبیاری دستی در طی یک سال به میزان هزینه نصب و راه اندازی سیستم اتوماتیک آبیاری است . همچنین در آبیاری دستی این امکان وجود دارد که این آبیاری بیش از حد انجام گرفته و یا وقفه ای بین دو آبیاری صورت گیرد و نیز به زمان بیشتری نیاز داشته و کار خسته کننده ای است . آبیاری سطحی: قدیمی ترین روش آبیاری است که در اکثر نقاط جهان رواج دارد این روش بر حسب وضعیت و شرایط خاک ، آب و زمین و تجربه زارعین به صور گوناگونی انجام می پذیرد که انواع آن عبارتند از : آبیاری به روش فارو یا جوی پشته، کرتی ، شیاری ، غرقابی می باشد . در این روش آبیاری آب مستقیما" روی سطح زمین جریان یافته به پای گیاه و اطراف ریشه آن می رسد . آبیاری سطحی اگر به درستی طراحی و اجرا شود به دلیل عدم نیاز به دستگاه های خاص برای زارعین مناسب و ارزان است و اما چنانچه به خوبی اجرا نشود موجب تلفات آب ، عدم یکنواختی توزیع آب و کاهش محصول می گردد . در این روش زمین باید تسطیح شود . هنگام تصمیم گیری برای انتخاب شیوه آبیاری سطحی باید عوامل زیادی مد نظر قرار گیرند از جمله مقدار آب ، شیب زمین ، پستی و بلندی زمین (پتوگرافی ) ، نوع بافت خاک و میزان تراوش ، نوع گیاه ، نیروی کار انسانی و مسائل اقتصادی . آبیاری بارانی عبارت است از توزیع آب با فشار در لوله و پاشیدن آن در هوا به شکلی که آب به قطرات ریزی تبدیل می شود و مانند باران طبیعی روی زمین می ریزد. در این روش آبیاری نیازی به تسطیح زمین جهت کاشت محصول نمی باشد و در این روش توزیع آب در واحد سطح به طور یکنواختی انجام می گیرد . انجام این روش هزینه نسبتا" بالایی داشته و در بعضی محصولات باعث مشکل در عمل گرده افشانی و در نتیجه کاهش محصول می باشد ولی این سیستم آبیاری در مناطق خشک که با مشکل آب روبرو هستند ، بسیار مناسب بوده کمترین هدر رفت آب را دارد . این روش آبیاری نه تنها به عنوان یکی از روش های آبیاری در زراعت مطرح است ، بلکه برای هدف های دیگر مثل موارد زیر می توان از این روش استفاده کرد: برای پخش کود شیمیایی بسیار مناسب است ؛ زیرا کود های محلول در آب را می توان در اختیار گیاه قرار داد . جهت کمک به جوانه زدن بذور ، پخش آب با آبیاری بارانی کارایی بالایی دارد ؛ زیرا غالبا" نیاز پیدا می شود که سطح زمین به مقدار بسیار کمی خیس شود تا عمل جوانه زنی تسریع گردد که اگر به روش های دیگر آبیاری شود مقدار زیادی آب تلف خواهد شد . علا وه برتامین نیاز آبی گیاه این سیستم باید در توازن با نفوذ پذیری آب طراحی شود. سیستم های بارانی معمولا" طوری طراحی می شوند که در سطح مزرعه جریان آبی ایجاد نشود. بنا بر این لازم است سرعت نفوذ آب در خاک اندازه گیری شده و میزان پخش آب از آبپاشها بر اساس آن تنظیم شود. از طرف دیگر میزان پخش آب از آبپاشها تابعی از اندازه روزنه نازلها و فشار آب در آن است. جهت و سرعت باد بر یکنواختی توزیع آب در سیستم های بارانی نقش مؤثری دارند. وجود بادهای شدید در یک منطقه می تواند عاملی محدود کننده در طرح ریزی سیستم بارانی بوده و یا حداقل زمان کار آن رامحدود به شب که سرعت باد کمتر است ، بنماید. در این روش سیستم توزیع آب از منبع به مزرعه منتقل شده و سپس به آبپاشها هدایت می گردد. انواع سیستم های آبیاری بارانی 1-سیستم ثابت : در این روش لوله ها بطور دایمی در محل خود ، بطور سطحی یا زیرزمینی قرار گرفته اند. 2-سیستم تماما" متحرک : تمام لوله های شبکه قابل حمل و نقل بوده و در هر دوره آبیاری جابجا می شوند. ( آبیاری تکمیلی ) 3-سیستم نیمه متحرک : در این سیستم که بیشترین مصرف را دارد. معمولا" لوله های اصلی ثابت بوده و لوله های جانبی متحرک اند. اجزای اصلی یک سیستم آبیاری بارانی شامل پمپ – لوله اصلی – لوله های جانبی و آبپاش می‌باشد. پمپ آب را از منبعی که می تواند یک استخر ، چاه و یا رود خانه باشد، می کشد و به سیستم آبیاری تحویل می دهد. پمپ با نیروی یک موتور درون سوز یا الکتریکی کار می کند. لوله اصلی آب را از پمپ به لوله های جانبی می رساند. لوله های جانبی یا فرعی که آب را از لوله اصلی به آبپاش ها می رساند. آبپاش ها که آب را پخش می کند. دو نوع آبپاش اصلی در کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد. عبارتند از آبپاش چرخشی و لوله روزنه دار. در ایران فقط از آبپاش چرخشی استفاده می شود. این آبیاری مناسب زمین های ناهموار و غیر منظم است و محدودیت آن هزینه اولیه احداث سیستم می باشد . در این روش آب باید عاری از نمک باشد زیرا موجب سوختگی برگها می شود . آبیاری قطره ای دادن آب به خاک از طریق روزنه های بسیار کوچک را آبیاری قطره ای می گویند. این روزنه های کوچک که بنام قطره چکان معروف می باشند، می تواند در هر ساعت بین یک تا 8 لیتر آب را از خود خارج سازد. آبیاری قطره ای با سیستم های دیگر تفاوتی فاحش دارد. زیرا در این سیستم فقط یک نقطه و یا مساحت بسیار محدودی از مزرعه آبیاری می شود. در این سیستم آبیاری آب در نزدیک منطقه ریشه ها به زمین داده می شود. تا مساحت و عمق کوچکی از سطح خاک خیس شود. به این ترتیب در این شیوه آبیاری به مقدار زیادی در مصرف آب صرفه جویی شده و از شیوع علفهای هرز هم جلوگیری می شود. این سیستم در ابتدا برای وضعیتی مانند باغهای میوه که در آن فاصله درختان زیاد است، طراحی شد. پس از اینکه آبیاری قطره ای موفقیت خود را در مورد درختهای میوه به اثبات رسانید به تدریج این سیستم در زراعت ردیفی و گلخانه ها نیز بکار گرفته شد. مهمترین تفاوت این سیستم با سیستم های دیگر آبیاری این است که بین تبخیر و تعرق و مقدار آبی که به زمین داده می شود ، در یک دوره محدود 72 – 24 ساعته توازنی بر قرار است. این امر باعث می شود تا با توجه به محدود بودن ظرفیت سیستم های قطره ای نیاز آبی گیاه در این دوره به دقت تخمین زده نشود. برای تعیین وضعیت رطوبتی خاک در عمق های مختلف خاک از تانسیومتر استفاده می شود. در این سیستم به علت بر قرار شدن توازن بین تبخیر و تعرق و مقدار آبیاری از هدر رفتن آب به صورت روان آب سطحی و یا نفوذ عمقی جلوگیری می شود. همچنین این روش می تواند در زمینهایی که برای سایر روشها امکان پیاده شدن را ندارند، به کار گرفته می شود. مانند زمینهای پست و بلند و سنگلاخی. در این روش باید آب تصفیه شود. زیرا باکتریهای آهن دوست فیلتر را مسدود می کنند ، که باید برای از بین بردن آنها و نیز ضدعفونی آب از باکتری کشهای کلره استفاده شود. همچنین برای جلوگیری از رسوب caco3 باید کمی اسید نیز به آن اضافه نمود. همچنین می توان مقداری کود شیمیایی هم به داخل سیستم تزریق نمود. وسایل مورد نیاز در این سیستم عبارتند از پمپ، لوله های پلاستیکی به قطر کم و به اضافه ایستگاه کنترل مرکزی و به جای آبپاش نیز از قطره چکان یا میکرو جت استفاده می شود. (آبفشان خارجی میکرو جت نام دارد.) و لوله های که در سطح زمین کشیده شده و بر روی آن آبپاشهای کوچکی قرار گرفته است و آب از آنها قطره قطره بیرون می آید. مشکل عمده در این روش گرفتن روزنه قطره چکان ها است . سیستم آبیاری بارانی مختص زراعت می باشد، ولی آبیاری قطره ای هم جهت باغات مناسب می باشد وهم جهت کشت های ردیفی قابل استفاده است. آبیاری زیر زمینی یک نوع سیستم آبیاری اتوماتیک( زیر زمینی ) که برای آبیاری گیاهان گلدانی به کار می رود. آب در طول سکو توسط لوله پلاستیکی که عموما در زیر سکو واقع می شود به حرکت در می آید. هر یک از گلدانها توسط یک لوله پلی اتیلن کوچک جدا گانه به این لوله مرکزی وصل می شوند. به انتهای هر یک از این لوله هایی که به گلدان ختم می شود وزنه ای متصل شده تا لوله در گلدان نگه داشته شود. و نیز بعنوان یک فشار شکن در مقابل جریان شدید آب رسیده به محیط رشد ریشه عمل می کنند . اما در مورد روش آبیاری عمقی یا زیرزمینی در فضای باز نیز می توان گفت : در این روش بر خلاف سایر روشهای آبیاری نفوذ آب در خاک از پایین به بالا می باشد. که به همین دلیل معایبی مانند سله بستن و سبز شدن علفهای هرز را ندارد. همچنین برای اجرای این روش زمین باید کاملا مسطح باشد. تا فاصله سطح خاک با منبع آب که توسط لوله هایی به عمق 75 سانتیمتر به هم مرتبط اند، و زیر سطح خاک واقع شده اند ، یکنواخت بوده و در تمام نقاط به یک اندازه باشند.این روش در زمینهایی که در عمق 150 – 75 سانتیمتر دارای قشری غیر قابل نفوذند، بهترین نتیجه را می دهد. هر چه جنس خاک شنی تر و خلل و فرج آن بیشتر باشد ، مقدار آبی که به عمق نفوذ می کند ، بیشتر خواهد بود و در نتیجه مقدار آبی که در این قبیل خاکها لازم است برای تأمین احتیاجات گیاه داده شود به نسبت از مقدار آب لازم در اراضی سنگین بیشتر است . انجام عملیاتی سطحی از قبیل دندانه زدن نیاز نبات را به آب کمتر می کند (اکسیژن بیشتری به ریشه می رسد و موجب بیشتر شدن جذب آب به ریشه می شود ) یعنی از حداکثر رطوبت موجود در خاک استفاده کرده و نیاز به آبیاری به طور نسبی کاهش می یابد . مناسب ترین درصد رطوبت خاک برای رشد نباتات موقعی است که مقدار آب موجود در حدود 50% حالت اشباع باشد . حرکت افقی و جانبی رطوبت در درجه اول بستگی به بافت خاک دارد . هر چه بافت خاک سبکتر باشد ، خاک زودتر به درجه پژمردگی خواهد رسید و میزان آن از 1% رطوبت در اراضی سنگلاخی و شن زار تا 30% در خاکهای سنگین رسی متغیر است . ریشه های درختان میوه اگر در آب غوطه ور شوند ، صدمه دیده و خفه شده و از بین خواهند رفت . دلیل عدم رشد ریشه در اراضی غرقاب شده ، فقدان اکسیژن کافی می باشد . در شرایط عادی بیشترین رشد و توسعه ریشه ها به طور متوسط در عمق 5/7 الی 25 سانتیمتری خواهد بود . جذب آب تحت تأثیر سه قوه فشار اسمزی ، قوه چسبندگی مایعات به جدار آوندها و قوه ثقل زمین تنظیم می شود. هر چه هوا خشکتر و تعرق بیشتر باشد به قدرت مکش ریشه ها افزوده می شود . آبخیزداری آبخیزداری یعنی فرآیند مطالعه و اجرای اقداماتی به منظور مدیریت بر یک حوزه آبخیز با هدف بهره برداری بهینه و مستمراز منابع آب، خاک، گیاهان موجود در آن، بدون آسیب رساندن به آن منابع است. اگر اکوسیستم یک حوزه آبخیز را به یک سه پایه تشبیه کنیم، آب، خاک و گیاهان مرتعی، هر یک به منزله یکی از پایه ها می باشد، که نابودی هر کدام منجر به نابودی کل اکوسیستم می گردد. تخریب هر یک از این سه عامل باعث کاهش ارزش حوزه های آبخیز طی گذشت زمان، افت پتانسیل تولید آب و خاک، و تغییرات اکولوژیک که موجب ازبین رفتن امکانات اقتصادی می شود. در توسعه پایدار تلاش می شود، تا سیستم از نظر محیط زیست به حالت تعادل مطلوب برسد. اقدام به آبخیزداری، ضمن جلوگیری از فرسایش حوضه آبخیز، باعث نفوذ آب به لایه های زمین شده و زمان روان آب سطحی را طولانی تر نموده و از تخریب مزارع جلوگیری می نماید. برای انجام آبخیزداری می توان به اعمالی نظیر تقویت پوشش گیاهی ، احداث سدهای کوچک، تراس بندی و غیره..... اقدام نمود. منابع آبهای زیرزمینی قسمتی از آب حاصل از بارندگیها در لایه های زمین نفوذ کرده و سفره آبهای زیرزمینی را بوجود می آورد. سفره آبهای زیرزمینی یا آبخانه تشکیلات زمین شناسی نفوذ پذیری است که از آب اشباع بوده و اجازه می دهد آب قابل توجهی در شرایط معمولی از آن عبور نماید. به همین جهت در بهره برداری از آبهای زیرزمینی ، مورد استفاده قرار می گیرد. اگر تشکیلات زمین شناسی نفوذ پذیر و آبدار بین دو لایه غیر قابل نفوذ محصور باشد، به آن آبخانه یا سفره تحت فشار گویند. گاهی اوقات فشار در سفره به حدی است که آب از سطح زمین بالا می آید( چاه آرتزین) ولی گاهی اوقات آب در چاه بالا آمده ، اما به سطح زمین نمی رسد، که به آن چاه نیمه آرتزین گویند. چاه ها چاه عبارت از حفره ای است که از سطح زمین در داخل آن جهت دسترسی به سفره آب زیرزمینی ایجاد می گردد. چاههای آب را می توان به دو گروه عمده تقسیم کرد: چاههای باز که عمدتا" چاههای کم عمق هستند و چاه های لوله ای که عمدتا" چاههای عمیق و نیمه عمیق هستند. چاه های باز: چاه های باز دارای قطر نسبتا" بزرگ بوده و معمولا" با دست و وسایل ساده حفاری می گردند. عمق این نوع چاهها از حدود 30 متر تجاوز نمی کند. عمدتا" برای مصارف آب شرب و خانگی و نیز دامداری و گاهی برای زراعت های کم وسعت مورد بهره برداری قرار می گیرند. معمولا" جداره های چاه با مصالح بنائی یا سنگ چینی پوشیده می شود. این پوشش در منطقه آبده بایستی مشبک باشد، روی دهانه چاه پس ازپایان کار با سر پوش ، پوشیده می گردد. چاه های لوله ای:برای حفاری چاه های لوله ای به کمک مته ضربه زن تشکیلات مورد حفاری خورده شده و به بالا حمل می شود. و به همراه حفاری با نصب لوله، جداره چاه را حفاظت می کنند. با این روش چاه هائی تا عمق 900 متر حفر گردیده است. تعریف دبی آب: تندی جریان آب در لوله سرعت نامیده می شود، که با واحدm/s محاسبه می شود. دبی حجم آب جاری در لوله در هر ثانیه است و با واحد متر مکعب در ثانیه m3/s محاسبه می شود. برای سیستم های آبپاش کوچک این واحد دبی بسیار کوچک است و متر مکعب در ساعت m3/s استفاده می شود. حشره شناسی یکی از شاخه های علوم بیولوژی است که به شناسایی حشرات مختلف(مضر و مفید ) پرداخته و برای کنترل حشرات مضر و استفاده صحیح از حشرات مفید رهنمودهای لازم را ارائه می کند . تاکنون در حدود یک میلیون حشره شناخته شده که در مقایسه با سایر موجودات جانوری بیش از 80% موجودات را شامل می شود . حشرات از نظر پیدایش در حدود 300 میلیون سال پیش پا به عرصه حیات گذاشتند که در مقایسه با پیدایش انسان (که در حدود یک میلیون سال قدمت دارد) قدمت بیشتری دارند . حشرات از نظر سازش با محیط دارای ساختمان و مکانیسم های بی اندازه متعددند و تقریبا تمام محیط را اشغال نموده اند . این توفیق آنها ناشی از یک سری خصوصیات ویژه می باشد که توانسته اند در دوره های مختلف زمین شناسی با آب و هوا های مختلف بقاء خود را حفظ کنند . رابطه انسان با حشرات رابطه انسان با حشرات از بدو خلقت بشر برقرار شد که گاهی این رابطه چنان تنگاتنگ بوده که این دو موجود لازم و ملزوم یکدیگرند و گاهی برعکس رابطه آنها بوسیله زیان هایی است که به بشر وارد می کنند . ارتباط مفید بین انسان و حشرات ( کمک هایی که حشرات به انسان می کنند ): 1-گرده افشانی بسیاری از محصولات کشاورزی به وسیله حشرات انجام شده و یا حداقل به این عمل کمک می کنند . تولید ابریشم ، عسل و موم که از محصولات مهم اقتصادی می باشد که انسان از حشرات کسب می کند. نقش مهمی در تجزیه و نابودی مواد آلی دارند . کنترل بسیاری از حشرات مضر توسط آنها صورت می گیرد . تغذیه بسیاری از ماهی ها و پرندگان و سایر موجودات به حشرات بستگی دارد . گاهی در طب مفید واقع می شوند مثل استفاده از نیش زنبور عسل در درمان درد مفاصل کمک شایان توجهی به علم فیزیولوژی ، ژنتیک و دیگر پژوهش های تحقیقاتی دارند . در کنترل علف های هرز از بسیاری از آنها استفاده می شود . در بهبود کیفیت فیزیکی و شیمیایی خاک دخالت دارند . به عنوان سرگرمی در تهیه کلکسیون های حشرات از آنها استفاده می شود . ارتباط مضر بین انسان و حشرات: زیان های اقتصادی که با خسارت زدن و نابودی محصولات مهم کشاورزی ایجاد می کنند . کمک به انتشار عوامل بیماری زای انسانی و حیوانی و گیاهی نظیر انتشار قارچ ها و باکتری ها و ... اذیت و آزار انسان و حیوانات اهلی به راه های گوناگون نابود کردن و پایین آوردن ارزش بازاری محصولات انباری مثل غذا و پوشاک و ... خسارت زدن به ساختمان های درست شده توسط بشر نا گفته نماند که حشرات مضر در مقایسه با حشرات مفید در حدود 1% کل حشرات را شامل می شود .با توضیحات فوق لزوم و اهمیت علم حشره شناسی بر انسان روشن شده و در اینجاست که وظیفه حشره شناسان مشخص می شود که شامل آگاهی از دنیای حشرات و ارتباط آنها با انسان و سایر موجودات و چگونگی کنترل جوامع حشراتی که به نوعی خسارتی به انسان می رسانند و همچنین بهره برداری صحیح و حفاظت از حشراتی که به راه های مختلف به انسان یاری می دهند . روش های مبارزه با آفات نباتی مبارزه با آفات به دو شکل طبیعی و مصنوعی صورت می گیرد که در شکل طبیعی فاکتورهایی چون حرارت ، رطوبت ، خشکسالی ، پارازیت ها و ... در طبیعت از افزایش بیش از حد آفات جلوگیری می کند ، ولی در روش مصنوعی که توسط انسان صورت می گیرد از طرق مختلف و به منظور کاهش جمعیت آفات استفاده می گردد از قبیل: مبارزه مکانیکی مبارزه فیزیکی مبارزه زراعی مبارزه بیولوژیکی مبارزه روانی با استفاده از دور کننده ها و جلب کننده ها مبارزه ژنتیکی مبارزه شیمیایی مبارزه تلفیقی مبارزه مکانیکی در این روش جمع آوری آفات و حشرات با دست یا ابزار مشابه و انهدام آنها نظیر جمع آوری پسته های آلوده به زنبور مغزخوار پسته که روی درخت یا زیر درخت در زمستان هستند و سوزاندن آنها یا جمع آوری انارهای آلوده به کرم گلوگاه و انهدام آنها و همچنین ایجاد جریان آب قوی برای جدا کردن حشرات از روی گیاه و یا تله گذاری مبارزه فیزیکی از فاکتورهای فیزیکی از قبیل نور ، حرارت ، گرما وسرما ، اشعه های X و... استفاده می شود نظیر تهویه انبارها برای کنترل آفات انباری یا پرتو تابی انبارها و سیلوها توسط اشعه X و استفاده از تله های نوری مبارزه زراعی از تغییر دادن عملیات معمولی در تولیدات کشاورزی با آفت یا بیماری مبارزه می شود مانند تناوب زراعی ، کشت مخلوط ، ارقام مقاوم ، آیش و نحوه کاشت . مبارزه بیولوژیکی عبارتند از عوامل زنده ای از قبیل حشرات ، باکتری ها ، ویروس ها و قارچ ها و حتی پرندگان بر علیه آفات استفاده می شود یا استفاده از انگل ها، شکارچیان و عوامل بیماری زا که جمعیت آفات را در زیر سطح زیان اقتصادی نگه دارد . شکارچیانی مانند شیخک ها و کفشدوزک و انگل هایی مانند زنبور تریکوگراما و مگس انگل. مثلا استفاده از کفشدوزک استرالیایی بر علیه شپشک استرالیایی و یا استفاده از باسیل بر علیه لاروهای اغلب حشرات مخصوصا پروانه ها. مبارزه روانی دور کننده ها و جلب کننده ها موادی اند که باعث دفع یا جذب حشرات می شوند . با استفاده از گرایشات حشرات به موادی که باعث جلب آنها می شود ، نظیر استفاده از فتوتروپیسم(نور گرایی ) ، شیمیوتروپیسم استفاده از فرمون های جنسی ( فرمون ها مواد شیمیایی نظیر هورمون ها می باشند که توسط غدد مخصوصی در بدن حشرات ساخته می شود و سپس این مواد را به خارج از بدن دفع نموده و حشرات مقابل و جنس مخالف از مسافت دوردست جلب شده و به سمت آن کشیده می شود . ) و همچنین طعمه های مورد نظر حشره و از مواد دفع کننده نیز می توان روغن قطران را برعلیه مگس ریشه را نام برد مبارزه ژنتیکی ناقص کردن یک حشره از لحاظ ژنتیکی بسیار با اهمیت تر است از این که کلیه آن حشرات را در آن مقطع زمانی از بین ببریم . مثلا در آمریکا برای کنترل مگس که آفت احشام بوده و باعث سوراخ کردن پوست آنها می شود ، آن را توسط خون حاصل از کشتارگاه ها پرورش داده و سپس شفیره های نر آنها را جدا نموده و توسط اشعه های کشنده با دُز کم پرتو تابی نموده تا عقیم گردند . سپس این شفیره های عقیم را با هواپیما در مزارع رها نموده تا به رقابت با نرهای سالم بپردازند و نتیجه آن جفت گیری بی حاصل تعداد زیادی از مگس های ماده خواهد بود . به طور کلی در این روش از مواد رادیو اکتیو و عقیم کننده های شیمیایی ، یا از ناسازگاری ژنتیکی نژادهای جغرافیایی استفاده می کنند . مبارزه شیمیایی به کار بردن ترکیبات شیمیایی به نام سم بر علیه آفات در آخرین مرحله. مبارزه شیمیایی وقتی مؤثر است که علیه حشره کامل صورت گیرد. یعنی از حالت شفیره خارج شده و قبل از آنکه تخم ریزی کند. مبارزه تلفیقی به کار بردن بیش از یک روش از روش های ذکر شده در کنترل آفات. حشره کش ها یا سموم موادی هستند شیمیایی برای از بین بردن حشرات به منظورهای بهداشتی ، کشاورزی و ... اولین حشره کشی که بر علیه آفات کشاورزی مورد استفاده قرار گرفت DDT بود که در سال 1931 نقطه عطفی در مبارزه با حشرات محسوب می شد ، زیرا در ابتدای امر با به کار بردن آن بیش از 50% جمعیت آفات از بین رفت و در آن مقطع زمانی، مسئله کنترل آفات را حل شده حس می نمودند در حالی که کمتر از 20 سال از استفاده از آن نگذشت که متوجه شدند که مشابه ابتدای استفاده ، حشرات را ازبین نمی برد و حتی باعث افزایش تخم تعدادی ازآنها نیز می شود و مسئله مقاومت در حشرات به این صورت مطرح شد . همیشه در بین یک جمعیت از موجودات افراد مختلف با مقاومتهای کم و زیاد وجود دارد یا به عبارتی افراد حساس و مقاوم در بین آنها وجود دارد که در به کار بردن DDT افراد حساس از معرکه خارج و افراد مقاوم باقی می مانند و این افراد مقاوم با جفت گیری ، افراد مقاوم تری را ایجاد می کنند . فرمول شیمیایی DDT دی کلرو دی اتیل اتان است . DDT ماده ای است با دوام خیلی زیاد و نسبت به اشعه ماوراء بنفش خورشید مقاوم و در داخل خاک و آب و بافت های گیاه و حیوان مدت زیادی باقی می ماند و تجزیه نمی شود به همین دلیل استفاده از آن ممنوع است . LD50 : میزان (مقدار کشنده ) سم یک ماده مؤثر آن که از طریق گوارشی یا جلدی 50% جمعیت حیوانات مورد آزمایش را از بین می برد . هر چه مقدار LD50 یک سم پایین تر باشد سمیت آن بیشتر خواهد بود . حشره کش ها معمولا" به صورت امولیسیون مایع قابل اختلاط با آب پودر قابل تعلیق در آب محلول های روغنی مواد تدخینی طعمه مسموم آفت کش های غلیظ با حجم کم گرد آفت کش های گرانول می باشد . انواع سموم حشره کش سموم حشره کش به دو دسته تقسیم می شوند : حشره کش های معدنی : نظیر ارسنیک ، گوگرد ، ترکیبات جیوه و تالیوم و فلور که سمیت فوق العاده دارند .(سمیت زیادی روی موجودات خونگرم و سمیت کمی روی موجودات خونسرد دارد.) استفاده از آنها قدغن گردیده و منسوخ شده ، فقط از گوگرد در کنترل بیماری های قارچی استفاده می شود . حشره کش های آلی گیاهی : که از اندام های گیاه تهیه می شود نظیر گیاهان تنباکو ، پرترین ، دِرِس ، تروبانتین و لیمونُن که پیروترین از گیاهی به نام پیرِت و نیکوتین از تنباکو که هر دو از آلکالوئیدهای سمی هستند گرفته می شود . حشره کش های آلی کلره : ترکیباتی سمی هستند که در فرمول آنها عنصر کلر به کار رفته است .مانند کلردان، لیندین،متوکسی کلر، تیودان و آلدرین و .... سموم فسفره آلی : ترکیبات حشره کشی از مشتقات اسید فسفریک می باشند.و ناپایدارند که در واقع جانشین سموم آلی با دوام کلره، مخصوصا" جهت استفاده در اطراف منازل و باغات شده اند. مانند مالاتیون و دیازینون و پاراتیون ودی لوکس و ... سموم گوگردی آلی: شامل قارچ کش های گوگردی از این دسته می باشند. مانند کارباماتها که به دلیل اثر بقائی کوتاه مدت و اثرشان بر روی بسیاری از حشرات مطلوبتر از دو گروه دیگر از سموم می باشند. سمیت کارباماتها برای انسان کم است. از جمله کارباماتها میتوان سوین،دی متیلان و متاسیل را نام برد. سموم از نظر نحوه اثر به 6 گروه تقسیم می شوند : سموم داخلی یا گوارشی : از طریق دستگاه گوارش جذب شده و باعث مرگ حشرات می گردد . سموم تماسی یا خارجی : از پاشیدن روی بدن حشرات از طریق جلد جذب می شود مانند مالاتیون سموم نفوذی : بعد از پاشیدن ، مختصری در بافت گیاه میزبان نفوذ کرده و باعث مرگ و میر آفات روی میزبان می شود . سموم جذبی (سیستمیک ): پس از پاشیدن توسط ریشه و اندام های زنده جذب شده ، به داخل آوند آبکشی نفوذ نموده و به سرتاسرگیاه منتقل می شود .(برای آفات مکنده ) . سموم تنفسی : از طریق سیستم تنفسی باعث مسمومیت می گردند مانند نیکوتین ، فتوکسین و متیل برماید . سموم تدخینی : مخصوص استفاده در خاک است و در خزانه گل کاری و گل خانه ها استفاده می شود ، خاصیت تدخینی لیندین از اکثر حشره کش های دیگر زیادتر است و در مورد کرم های نقب زن داخل تنه درختان میوه و گل های زینتی استفاده می شود . آفت : به حشراتی که با فرو بردن خرطوم خود به داخل بافت گیاهی شیره گیاه را مکیده و یا با جویدن بافت های گیاه باعث اختلال در اعمال حیاتی گیاه می گردند ، آفت گفته می شود . برای مقابله با آنها از انواع حشره کش های نفوذی و تماسی استفاده می شود . سموم نفوذی را زمانی مصرف می کنیم که آفت مورد نظر مانند شته یا کنه مکنده بوده و از شیره گیاهی استفاده نماید که در این صورت ما مجبور به مسموم نمودن شیره گیاهی هستیم و سم تماسی را نیز هنگامی به کار می برند که حشرات مانند سوسک ها ، بافت های گیاهی را پاره نموده و از آنها تغذیه می نمایند . بیماری : باکتری ها ، قارچ های بیماری زا و ویروس ها عامل بیماری در گیاهان هستند . در بین این بیماری ها ، بیماری های باکتریایی کم اهمیت بوده و بیماری های ویروسی غیر قابل درمان هستند ولی قارچ ها که تعداد انگشت شماری از آنها مانند سپیدک ها و کپک ها به گیاهان زینتی حمله می کنند را می توان با سموم قارچ کش از بین برد . آشنایی با چند آفت مهم گیاهان زراعی و درختان میوه چغندر قند کرم برگ خوار چغندر (کارادِرینا):برای کنترل آن شخم عمیق پس از برداشت محصول و انهدام بقایای گیاهی ، یخ آب زمستانه ، سمپاشی با دیازینون . کرم طوقه بر (شب پره زمستانی): برای کنترل آن شخم عمیق ، وجین علف های هرز ، طعمه پاشی با سوین یا لیندین . لیتا چغندر قند (بید چغندر قند): برای کنترل آن جمع آوری و انهدام محصول بعد از برداشت ، شخم عمیق ، یخ آب زمستانه و سم پاشی با دیازینون . خرطوم کوتاه چغندر قند: برای کنترل آن شخم عمیق ، وجین علف های هرز ، آبیاری مرتب ، اصلاح خاک و عدم کاشت چغندر در زمین شنی . پنبه کرم خاردار پنبه : برای کنترل آن جمع آوری و انهدام بقایا و شخم عمیق پس از برداشت و یخ آب زمستانه و سم پاشی با سوین . کرم قوزه پنبه : کنترل آن شبیه کرم خاردار است . تریپس (Thrips) یا زرد پنبه : برای کنترل آن انهدام علف های هرز ، سم پاشی با سموم فسفره سیستمیک. آفات جالیز مگس خربزه: برای کنترل آن کاشت گیاهان جالیزی دز بهار هر چه زودتر ، پوشاندن میوه ها ، جمع آوری و سوزاندن بقایا بعد از برداشت ، یخ آب زمستانه ، شخم عمیق و مبارزه شیمیایی آن با دیازینون است. مگس جالیز : کنترل آن مشابه مگس خربزه است . سرخرطومی جالیز : برای کنترل آن انهدام بقایای محصول پس از برداشت و سم پاشی با دیازینون آفات مهم گیاهان زراعی سرخرطومی برگ یونجه : برای کنترل آن برداشت زودتر از موقع چین اول سرخرطومی ریشه یونجه: در مزارع قدیمی دیده می شود . برای کنترل آن 8 تا 10 کیلو لیندین در خاک آفات مهم غلات سن گندم : جزء آفات عمومی است و کنترل آن به عهده سازمان حفظ نباتات می باشد. برای کنترل آن زود کاشت و زود برداشت کردن . ملخ مراکشی : بومی استان خراسان و آفت عمومی است . برای کنترل آن از طعمه مسموم استفاده می شود . آفات درختان میوه کرم دانه خوار سیب : برای کنترل آن بستن مقوا یا پارچه آغشته به سم دور تنه درخت ، یخ آب زمستانی ، شخم زمین ، جمع آوری میوه های آلوده ، سموم فسفره دیازینون ( 5/1 در هزار ) . لیسه سیب : برای کنترل آن سم پاشی زمستانه ، سم فسفره تماسی دیازینون . شپشک واوی سیب : برای کنترل آن تقویت درختان ، هرس شاخه های آلوده ، سوزاندن و سم پاشی . پسیل گلابی ( عسلک گلابی ) : برای کنترل آن از سموم سیستمیک کرم آلو : برای کنترل آن شخم پای درختان ، یخ آب زمستانی سرشاخه خوارهلو : برای کنترل آن هرس سرشاخه های آلوده ، سم پاشی با سموم فسفره قبل از ورود به میوه های نارس . شته سبز هلو : برای کنترل آن ( ناقل بیش از 100 ویروس گیاهی می باشد.) سموم فسفره سیستمیک ، متاسیستوکس . کرم سفید ریشه ( سوسک زرد آلو رسانک ) : برای کنترل آن در مرداد و یا شهریور مبارزه شیمیایی ، 10 کیلو لیندین 25% در سطح خاک پاشیده و سپس شخم و بعد آبیاری شود . کرم خوشه خوار مو : برای کنترل آن جمع آوری بقایای محصول و سم پاشی با دیازینون ( زمانی که حبه انگور آبدار باشد ) . زنجره مو : برای کنترل آن هرس شاخه هایی که حشره روی آن تخم ریزی کرده است. آفات مهم درختان پسته شیره خشک (پسیل پسته) : کنترل باید در زمستان صورت گیرد ، قبل از متورم شدن جوانه ها. در اواخر زمستان از روغن زمستانه به نسبت 2% با یک سم فسفره مانند دیازینون شیره تر ( زنجره پسته ): سمپاشی علیه آن نظیر پسیل پسته می باشد . روغن ولک یا سیترول + 200 گرم دیازینون سایر آفات پسته ، شپشک پسته ( واوی ) ، شپشک نرم تن ، زنبور مغز خوار طلایی پسته و زنبور سیاه می باشد . آفات انار شته سبز انار : انواع کفشدوزک و مورچه ها در کنترل آن مؤثرند . باید مقدار سمپاشی کم باشد و نصف دوز مجاز صورت گیرد . مثلا متوسیستوکس 5/0 در هزار کرم گلوگاه انار: روش شیمیایی مؤثر نیست . زیرا در تاج انار تخم ریزی می کند و لارو آن در داخل انار فعالیت می کند و در نتیجه سم به آن نمی رسد . بنابراین بهترین روش ، روش مکانیکی است . از طریق جمع آوری انارهای آلوده و از بین بردن آنها . کنه قرمز انار مبارزه با علف هرز استفاده از مالچ در گل کاری یا سبزیجات خانگی در کنترل علف های هرز مؤثر است و استفاده از2.4.D جهت مبارزه علیه علف های هرز پهن برگ در چمن کاری و گل کاری. بهترین روش کنترل علف های هرز دائمی به وسیله علف کش در مرحله جوانه زنی و مرحله رشد مجدد گیاه است . افزایش درجه حرارت ، تاثیر فعالیت علف کش ها را افزایش می دهد (اثر کشندگی سریعتر می شود).ولی علف کش های فرار را نباید در زمانی که درجه حرارت بالاست به کار برد . رطوبت کم ، نفوذ علف کش به داخل بافت علف هرز را کاهش می دهد . باد در زمان کاربرد علف کش ها مضر است و موجب باد بردگی سم می شود . مبارزه با موش ها برای مبارزه با موش ها از طعمه ای که با وارفارین ،پی وال ، فومارین و دی فاسینون مسموم شده ، استفاده می شود . توجه:روشهای کنترل آفات به طریق غیر شیمیایی بارها با شکست همراه بوده است ، استفاده از مواد شیمیایی ممکن است تنها راه علاج باشد ولی سلامت انسان را به خطر می اندازد . اصلاح نباتات اصلاح نباتات علم تغییر ریخته ارثی گیاه و یا اجتماع گیاه به نفع بشر است. یکی از قدیمی ترین امور زراعی که توسط بشر انجام گرفته اصلاح نباتات می باشد. این علم از زمانی شروع می شود که بشر بوته های مورد نظر را انتخاب و به کشت مجدد آنها اقدام کرده است. اصلاح نباتات بعنوان یک هنر احتیاج زیادی به شناخت کلی گیاه و ساختمان گل و عکس العمل گیاه به عوامل محیطی دارد. همچنین علم اصلاح نباتات به اصول و قوانین علم ژنتیک و تا حد زیادی به اصول آمار بستگی دارد. علم ژنتیک قوانین توارث را مشخص و بیان می کند و توسط این قوانین است که اصلاح کننده قادر به تغییر ریخته ارثی گیاه می شود و در نتیجه واریته های بهتری رابوجود می آورد. به علت افزایش تصاعدی جمعیت و کمبود مواد غذایی اهمیت اصلاح نباتات بیش از پیش احساس می شود. با توجه به اینکه مساحت زمین های قابل کشت جهان محدود است می توان از طریق اصلاح نباتات عملکرد در واحد سطح را بالا برد. بنا بر این هر ساله نه تنها پروژه های اصلاح نباتات در کشورهای مختلف جهان پایه گذاری می شود، بلکه گیاهان جدیدی را برای اصلاح و کشت اقتصادی مورد مطالعه قرار می دهند. یکی دیگر از دلایل وسیع شدن پروژه های اصلاح نباتات تغییر در احتیاجات بازار های بین المللی و یا در حقیقت تغییر در احتیاجات بشری و بالا رفتن سطح زندگی مردم است. به همین دلائل است که مشاغل در اصلاح نباتات از نظر تعداد و تخصص رو به افزایش است. در ایران مؤسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر وزارت کشاورزی مسئول اصلاح نباتات زراعی مورد احتیاج جامعه است که متأسفانه این مؤسسه با کمبود متخصص روبرو است. با توجه به مطالب بالا مشاهده می شود که احتیاج به اصلاح کنندگان نبات نه تنها در ایران بلکه در سطح جهان نیز احساس شده و می شود.به همین دلیل است که مؤسسات مختلفی از قبیل مؤسسه راگفلر در مکزیک ، مؤسسه فورد در هندوستان ، مؤسسه خوار و بار جهانی وابسته به سازمان ملل متحد و وزارت کشاورزی امریکا در سطح بین المللی بوجود آمده اند که به تمام پروژه های اصلاح نباتات در جهان سرویس می دهند. اصلاح نباتات یک کار طولانی است و بطور متوسط ده سال طول می کشد تا یک واریته جدید به بازار عرضه شود.در بعضی از موارد مثلا" اصلاح درختان میوه ، حداقل به بیست سال زحمت و کار و تحقیق احتیاج است. بدین ترتیب مشاهده می شود که اثرات اصلاح نباتات در اقتصاد جامعه بعد از چندین سال قابل ارزشیابی است. اصلاح کننده باید همیشه صفاتی را مورد نظر داشته باشد که در ده سال آینده مورد توجه بازار قرار می گیرد. بعبارت دیگر اصلاح کنندگان نبات بایستی احتیاجات ده سال آینده بشر را حدس بزنند. در غیر این صورت ممکن است در پایان یک پروژه اصلاح نبات واریته هایی بوجود آید که جدید بوده ولی قابل استفاده اقتصادی نباشند. اثرات اصلاح نبات در کشاورزی افزایش عملکرد : با ایجاد واریته های بهتر میزان محصول افزایش پیدا می کند. افزایش نواحی قابل کشت : چون بعضی از صفات گیاهان توسط اصلاح نبات تغییر می کند، گیاهان اصلاح شده را می توان در نواحی جدید کشت نمود. گیاهان مقاوم به خشکی را می توان در نواحی خشک کشت نمود و یا با افزایش میزان مقاومت نبات به سرمای زیاد می توان بسیاری از گیاهان را در مناطقی که دارای سرمای سخت هستند، کاشت نمود. واریته های هیبرید : یکی از مهمترین عوامل ازدیاد محصول پدیده هتروزیس است که در واریته های هیبرید ظاهر می شود. مانند ذرت هیبرید مقاومت به امراض : یکی از هدفهای اصلاح کنندگان نبات افزایش مقاومت آنها به امراض مختلف است. در 30 ساله اخیر یکی از مهمترین وظیفه اصلاح کنندگان گندم پیدا نمودن واریته های مقاوم به زنگ ساقه گندم بوده است. مقاومت به آفات : اصلاح کنندگان یونجه در زمان بسیار کمی واریته هایی بوجود آوردند که به مهمترین آفات یونجه یعنی شته خالدار مقاوم بودند. کیفیت محصولات : واریته های جدید نباتات زراعی قبل از ورود به بازار از نظر کیفیت مورد آزمایشهای متعددی قرار می گیرند. مثلا اصلاح پنبه در مورد نرمی و استحکام و صاف بودن الیاف که بتواند با الیاف مصنوعی رقابت کند. یا در مورد گندم میزان محصول، رنگ آرد، پروتیئن و غیره مورد توجه است. مکانیزه کردن برداشت : ایجاد واریته های پا کوتاه و بسیار پا کوتاه توسط اصلاح کنندگان بوجود آمد که می توان در برداشت از ماشین استفاده کرد. امروزه بسیاری از سبزیجات از جمله گوجه فرنگی با ماشین برداشت می شود. منابع طبیعی جمعیت جهان هر روز در حال افزایش است و این جمعیت علاوه بر نیاز به تأمین مواد غذائی ، به محیط زیست سالم و تنفس هوای پاک نیازمند است. سالانه میلیاردها تن کربن در اثر سوختهای فسیلی نظیر زغال سنگ، نفت، بنزین و .... تولید می شود که موجب اثرات پدیده گلخانه ای شده و گرم شدن زمین را باعث شده و عدم پوشش گیاهی موجب تشدید این پدیده می شود. روستاهائی که دارای مراتع خوب با پوشش گیاهی مناسب می باشند، علاوه بر استفاده از مراتع به عنوان منبع تعلیف دام های خود، دارای قنوات و چاه های پر آب نیز می باشند. برعکس، روستاهائی که مراتع آنها در اثر عدم توجه و مدیریت صحیح تخریب شده اند، علاوه بر آنکه خاک منطقه را در اثر بارندگی و فرسایش از دست داده اند، به علت عدم نفوذ آب به داخل خاک، که به علت لخت بودن زمین حاصل گردیده، از وجود آب های سطحی و زیر زمینی محروم و یا کمتر بهره مند می شوند. مراتع و جنگل ها به عنوان منابع طبیعی تجدید شونده مهمترین منبع پوشش گیاهی به شمار می روند. پوشش گیاهی بیش از نیمی از اکسیژن مورد نیاز انسان را تأمین می نماید. بیشتر پروتئین مورد نیاز بشر از منبع گیاهی تأمین می شود. این منابع علاوه بر زیبا سازی محیط زیست انسان نقش عمده ای در جلوگیری از فرسایش خاک دارند. پوشش گیاهی در اراضی شیب داراگر در معرض فرسایش قرار گیرند، با تاج پوشش خود از برخورد قطرات باران به سطح زمین جلوگیری کرده و مانع فرسایش خاک می شوند. در اراضی که پوشش گیاهی مناسب دارند، نزولات جوی به خوبی در خاک نفوذ کرده و موجب ذخیره نزولات جوی شده و در نتیجه از بروز سیل های مخرب جلوگیری به عمل می آورد. وضعیت جنگل ها که در گذشته ای نه چندان دور بالغ بر 60% از سطح خشکی های کره زمین را تحت پوشش داشتند، امروزه به گونه ای می باشد که نجات کره زمی در گرو حفاظت از باقیمانده آن قرار گرفته است ( کنفرانس سران زمین- ریودوژانیرو1992 ). حفظ و توسعه جنگل ها نیازمند عزم جهانی است که در دستور کار قریب به اتفاق دولت های جهان قرار دارد، به گونه ای که بسیاری از کشورها اقدامات گسترده ای را برای حفظ و احیاء جنگل های خود آغاز نموده و به موفقیت های چشمگیری در این زمینه دست یافته اند در طی سالیان دراز، تنها فرآورده های اصلی جنگل، یعنی چوب و برخی مشتقات آن تعیین کننده ارزش این منابع محسوب می شده است، اما در یک قرن اخیر کارکردهای مختلف جنگل به عنوان سیستم های حیات بخش مورد شناسائی دانشمندان قرار گرفته و بدان توجه شده است. جنگل زدائی یکی از فعالیت های مخرب جوامع انسانی می باشد که در حال حاضر بسیاری از کشورها از جمله کشورهای در حال توسعه را با مشکلات جدی مواجه نموده است، خشکسالی های ادواری، بیابانزائی، بروز سیلاب های خانمان برانداز و ..... از جمله تبعات جنگل زدائی در کشورهای در حال توسعه است که سالانه میلیاردها دلار بر پیکر نحیف این کشورها خسارت وارد می کنند. کارشناسان اذعان دارند که در هیچ برهه ای از تاریخ بشریت جنگل ها در سطحی این چنین دامنه دار مورد تهدید قرار نگرفته اند. فقر حاکم بر جوامع کشورهای در حال توسعه و وابستگی معیشتی این جوامع به جنگل ها، باعث شده تا جنگل های موجود در این مناطق بیش از همه در معرض تهدید قرار گیرند. به طوری که جنگل زدائی به عنوان بزرگترین تراژدی این کشورها در چند دهه اخیر نمود پیدا کرده است. تخریب جنگل و جنگل زدائی در ایران نیز دارای ابعاد گسترده ای است به طوری که حجم جنگل های قابل بهره برداری و نیز زیستگاه های جنگلی در کشور در طول 50 سال اخیر به شدت کاهش یافته است. اهمیت و نقش منابع طبیعی جنگل یکی از بزرگترین هدیه های الهی برای بشریت است. این منبع به لحاظ قابلیت تجدید و مزایای عدیده دیگری که در زمینه های ایجاد تعادل اکولوژیکی،حفظ خاک، تغذیه سفره های آب زیر زمینی و تنظیم جریان آبهای سطحی به عنوان زیر بنا و پشتوانه کشاورزی، تولید چوب برای سوخت، تأمین ماده اولیه مورد نیاز صنایع چوب و کاغذ سازی، ایجاد اشتغال و حفظ و سالم سازی محیط زیست دارد، از سایر منابع طبیعی برتر می باشد. براین اساس ارزش های مستقیم و غیرمستقیم جنگل را در پیشرفت اقتصادی و نقش آن را به عنوان زیر بنای توسعه پایدارکشور در حال پیشرفت، نباید دست کم و نادیده گرفت. مهمترین نقشی که منابع طبیعی ایفا می کنند، نقش زیر بنائی برای اقتصاد کشور و توسعه پایدار است. از طریق حفظ آب، خاک، هوا و ایجاد محیط زیست مناسب برای زندگی انسانها وبه این خاطر می گوئیم منابع طبیعی بستر حیات اقتصادی کشور است. اگر ما می خواهیم توسعه پایدار را در کشور دنبال کنیم، قبل از هرچیز و بیش از هر مسأله ای باید به زیربنائی ترین اقدام که احیا و توسعه منابع طبیعی است بپردازیم. ما سالیانه به طور متوسط5/1 میلیارد تن فرسایش خاک داریم، یعنی خاک کشور به دلیل نبود پوشش گیاهی مناسب، نبود جنگل، درختها و نهالهای مناسب در عرصه طبیعت از دست می رود و این مشکلی است که نه تنها ما بلکه کشورهای جهان سوم به طور مشابه درگیر آن هستند( ایران بالاترین درصد فرسایش خاک را داراست) اگر ما از فرسایش جلوگیری کنیم، خاک که یک سرمایه ارزشمند است ، برای توسعه زراعت و کشاورزی، تأمین مواد غذائی و خود کفائی کشور، حفظ می شود. باید از خاک زراعی مناسب و ارزشمند برخوردار باشیم و از فرسایش خاک که سالیانه حداقل یک میلیون هکتار از منابع طبیعی کشورمان به خاطر این فرسایش از حیز انتفاع می افتد، جلوگیری کنیم. مگر اینکه راه کار جدی و اساسی داشته باشیم که آن هم توسعه پوشش گیاهی برای جلوگیری از فرسایش خاک است. نقش دیگر منابع طبیعی در تأمین آب است.مهمترین شیوه استحصال آب که یک راه کار طبیعی و مناسب هم هست، پوشش گیاهی و توسعه جنگل ها و مراتع است. نزولات آسمانی که به صورت باران و برف به زمین می ریزد، مقداری از آن تبخیر شده و دوباره به هوا بر می گردد و بقیه در روی زمین جاری شده و یا در زمین فرو رفته و ذخیره می شود. مقدار تبخیر و یا ذخیره آب در زمین های جنگلی و محیط عاری از جنگل بسیار متفاوت است. در محیط گرمسیری وغیر جنگلی 70% باران تبخیر می شود. ولی در عوض بر حسب محیط و نوع درختان یک سوم الی یک هشتم باران به وسیله درختان جنگلی جذب شده که قسمتی از آن دوباره به وسیله برگ درختان بخار گشته و به هوا برمی گردد. جنگل مانع جاری شدن سیل می گردد. جریان آب را در سطح زمین به ویژه در شیب ها و مناطق کوهستانی آرام می کند. که منجر به نفوذ آب در خلل و فرج خاک می شود. نقش مؤثر دیگر منابع طبیعی در ایجاد محیط زیست و ایجاد فضای سالم برای زندگی انسانها و دیگر موجودات است. ما الان شاهد هستیم که آلودگی محیط زیست به عنوان یک مشکل جهانی در همه جای دنیا مطرح است. یکی از مسائلی که بین همه کشورها مورد توجه واقع می شود، و در همه اجلاسهای بین المللی به آن تأکید می گردد، تأکید سران کشورها به حفاظت محیط زیست و اقدام در جهت جلوگیری از آلاینده ها و اجرای طرح هائی است که موجب بیابان زدائی بشود و فضای سبز را که تأمین کننده اکسیژن است، فراهم کند و از این طریق از جنگل ها و منابع طبیعی به طور متوسط در هر هکتار 5/2تن اکسیژن را تأمین کند. جنگل ها با تأثیری که بر سیکل کربن جهان می گذارند، در تغییر آب و هوا نقش بسزائی دارند. آنها مقادیر معتنابهی کربن در خاک و اندام گیاهان ذخیره ساخته،از طریق پدیده فتوسنتز و تنفس به مبادله کربن با اتمسفر می پردازند و در تعدیل غلظت دی اکسید کربن نقش دارند. نقش دیگر منابع طبیعی تولید چوب است. سالیانه به طور متوسط 2 میلیون متر مکعب چوب از جنگل های شمال برداشت مجاز و قانونی داریم، که ارزش اقتصادی جنگل های شمال از طریق برداشت چوب و دیگر محصولاتی که از جنگل برداشت می شود، بالغ بر650 میلیارد ریال در سال می باشد. در ارتباط با ارزش اقتصادی مراتع باید عنوان نمود که در ایران سالیانه به طور متوسط 7/10 میلیون تن علوفه از مراتع برداشت می شود. که ارزشی معادل 405 میلیارد تومان را دربر می گیرد. ظرفیت اشتغال زائی در بخش منابع طبیعی امروز حدود900 هزار نفر اشتغال مستقیم و غیر مستقیم از طریق منابع طبیعی،جنگل ها و مراتع است که امروز یکی از مشکلات حاد و جدی جامعه ما مسئله اشتغال هست. بحث دیگر تولید محصولات فرعی و گیاهان داروئی است که از این حیث، از جمله کشورهائی هستیم که حدود8000 نوع گونه مختلف در عرصه منابع طبیعی مان وجود دارد. که در طی برنامه اول 77میلیون دلار از محصولات داروئی و گیاهان داروئی برداشت داشتیم و در این راه باید قدم های جدی تری برداشته شود. آثار دیگری هم بر منابع طبیعی مترتب است. از جمله امکان برای تفریح سالم در طبیعت و محیطی برای استراحت و رفع خستگی کسانی که از زندگی در شهر خسته می شوند. ما باید این امکان را برای ایرانگردی و جهانگردی فعال کنیم و خوب از آن بهره برداری نمائیم. جنگل پناهگاه افرادی است که در اثر کار روزمره خسته می شوند و احتیاج مبرمی به استراحت دارند. محل آرامی است برای کسانی که زندگی ماشینی اعصابشان را ضعیف نموده و استراحت گاه خوبی است برای افراد مسن و بیمار. همچنین می توان گفت: جنگل یک ایزولاتوراست. جنگل و فضای سبز مثل یک ایزولاتور مانع ورود سرو صدای زیاد به داخل شهرها شده و از ناراحتی های گوناگون ناشی از تأثیر صدا می کاهد. خاک سازی و حفاظت از پوشش خاکی، برقراری تعادل های رطوبتی- حرارتی، تنظیم جریان هوا و جلوگیری از فرسایش آبی و بادی پشتوانه اصلی اراضی کشاورزی محسوب می شوند. جنگل ها و اراضی پوشیده از درختان و درختچه ها منبع مهم تولید فرآورده های مختلف محسوب می گردند. جوامع فقیر روستائی در کشورهای در حال توسعه و جوامع صنعتی هردو به شکلی از جنگل ها استفاده می نمایند. استحصال انواع چوب، الیاف مصنوعی، صنایع کاغذسازی، سوخت، علوفه، انواع میوه های خوراکی، انواع داروها و .... همه وابسته به جنگل ها می باشند. از سوی دیگر درآمد چشمگیری از توسعه صنعت توریسم در مناطق دارای جنگل های بکر حاصل می گردد که موجبات اشتغال اقشار مختلف جامعه را فراهم می سازد. همچنین جنگل ها یکی از مهمترین ذخیره گاه های تنوع زیستی محسوب می شوند. به دلیل وجود زیست گاه های متعددی در جنگل اعم از پرندگان، پستانداران، خزندگان در این نواحی زندگی می کنند. در حال حاضر حدود دو سوم از تمامی گونه های گیاهی و جانوری زمین، در کشورهای در حال توسعه زیست می نمایند. به عنوان نمونه جنگل های گرمسیری حدود 40% از همه گونه ها را در خود جای داده است. این گونه های گیاهی و جانوری به عنوان ذخایر ژنتیکی کشورها محسوب شده و حفظ و حراست از این ذخایر که یک میراث جهانی است، وظیفه ملی نیز تلقی می گردد. پس جنگل ها به عنوان ذخیره گاه بیوسفر و به عبارتی به عنوان میراث طبیعی بشر انتخاب شده اند. تعریف جنگل بیشه و یا جنگل در حکم هم معنی هستند، که به محلی اطلاق می شود که پوشیده از تعداد زیادی درخت بوده و درختان به حالت اجتماع زندگی کنند. جنگل باغی است وسیع و طبیعی که در آن گیاهان متنوع یکساله و چندساله بزرگ و کوچک و درخت و درختچه خود بخود روئیده و جامعه نباتی را به وجود می آورند. به عبارتی جنگل محیطی است که در آن درختان و گیاهان خودرو و حیوانات در کنار هم ادامه حیات داده و برای خود اقلیم و خاک مخصوصی داشته باشد. در حال حاضر جنگل ها به دو صورت طبیعی و مصنوعی ( دست کاشت ) مشاهده می شوند. جنگل های طبیعی حدود 200میلیون سال قبل از بشر به وجود آمده است. جنگل ها از جنبه های مختلفی مانند تاریخچه پیدایش، اقلیم یا آب و هوا، کیفی( مرغوبیت)، جامعه نباتی جنگلی( فلورستیک) و دست خورده یا بکر بودن و ...... تقسیم بندی می شوند. تقسیم بندی جنگل بر اساس کیفیت: از این لحاظ جنگل ها به گروه های ذیل تقسیم می شوند. جنگل های تولیدی: جنگل هائی که از نظر گونه های درختی چوب ده صنعتی غنی بوده و به توان از آنها فرآورده های اصلی یعنی چوب مرغوب صنعتی در درجه اول و سایر محصولات جنگلی از قبیل پوست، میوه، شیره درختی و صمغ تولید کنند. جنگل های حمایتی و حفاظتی: به جنگل هائی گفته می شود که به دلایل خاص از جمله گونه های درختی منحصر بفرد، حمایت از حیات وحش، زیبائی منظره و تفرجگاه، حفاظت خاک از فرسایش، تأثیر در آب و هوا، حاصلخیزی خاک و یا در جریان آبها تأثیر می گذارند، باید تحت حمایت قرار گرفته، و هیچ گونه بهره برداری صنعتی از آن نشود. مانند جنگل های زربین حسن آباد چالوس. پارک های جنگلی: به جنگل هائی اعم از طبیعی یا دست کاشت می گویند که جنبه انتفاعی نداشته و هدف از نگه داری آن بهره برداری نمی باشد. برای استفاده عموم مردم از فضای سبز و هوای سالم و بهسازی محیط زیست نگه داری می شوند. مانند پارک جنگلی ساعی و ...... تقسیم بندی جنگل ها از نظر اقلیم ( آب و هوائی ): چون بر اساس اقلیم خاص هر منطقه نوع پوشش گیاهی آن منطقه رایج است، جنگل ها را بدین قرار تقسیم بندی می کنند. جنگل های مناطق استوائی. جنگل ها و بوته زارهای سواحل مدیترانه. جنگل های مناطق معتدله شمالی. جنگل های سردسیر. تقسیم بندی از لحاظ جامعه نباتی جنگلی: در این تقسیم بدی نوع گونه درخت غالب در مناطق جنگلی مد نظر بوده و جنگل به نام آن گونه درختی نام گذاری و تقسیم بندی شده و گاه ممکن است در این تقسیم بندی نام گذاری بر اساس درصد گونه های غالب صورت گیرد. مثلا" در جنگل های شمال ایران، جامعه توسکا، شمشاد و یا جامعه های ترکیبی راش، بلوط، توسکا، ممرز و ..... وجود دارد. جنگل ها در حفظ خاک و تنظیم جریان سفره های آب زیر زمینی نقش مهمی را بر عهده دارند. اگر جنگلی ازبین برود، دو منبع حیاتی مهم یعنی خاک و آب را از دست داده ایم بنابراین جنگل ها باید تحت رژیم خاصی اداره شوند، زیرا منافع عمومی در بین است که با موجودیت جنگل و با اجرای صحیح سیاست جنگل بستگی دارد. تعریف جنگل داری: جنگل داری عبارتند از مجموعه عملیاتی که روش تربیتی جنگل، طریقه بهره برداری و مقدار برداشت سالیانه را برای یک یا چند دوره بهره برداری تعیین و تنظیم می نماید. جنگل های مصنوعی یا دست کاشت به منظورهای مختلف ایجاد می شود. از نقطه نظر اقتصادی: احداث جنگل های مصنوعی باعث ازدیاد تولید سالیانه چوب برای مصارف صنعتی شده و کمک بزرگی به جلوگیری از انهدام و قطع زیاده از حد جنگل های طبیعی می شود. و با تأمین مصارف سوخت اهالی و قصبات خشک ایران، از مصرف کود برای سوخت جلوگیری می شود. از نقطه نظر کشاورزی: مانند احداث باد شکن در شرایط معین به منظور جلوگیری از بادهای سخت و فرسایش خاک ضروری است. ساختن افزارهای ساده کشاورزی که غالبا" از چوب تشکیل می شود، آسانتر می شود. و می توان گفت: جنگل کاری به طور غیر مستقیم در بهبود وضع کشاورزی تأثیر کلی خواهد گذاشت. از نقطه نظر بهداشتی: مانند احداث پارک و باغ های عمومی. ایجاد جنگل های مصنوعی بسته به وسعت و زمان احداث آنها در بهبود شرایط آب و هوای محلی بی تأثیر نخواهد بود و برای افراد سودمند است. فوائد جنگل: جنگل ها دارای فوائد زیادی هستند حفاظت آب و خاک. تعدیل درجه حرارت محیط. بهبود محیط زیست و ایجاد فضای سالم. تولید چوب و تولید محصولات فرعی جنگلی. اشتغال زائی. تأثیر بر سیکل کربن جهان جنگل یک ایزولاتور است. علاوه بر محصول اصلی جنگل می توان به محصولات فرعی آن از قبیل پوست درختان جنگلی که در ساخت چوب پنبه و ساخت مواد داروئی و برگ درختان جنگلی مانند برگ بعضی گونه ها نظیر برگ بو که برای معطر کردن اغذیه مصرف می شود و یا برگ درخت کنار که برای تهیه سدر و برگ درختان زبان گنجشک و کافور که مصرف طبی دارند و میوه برخی درختان جنگلی مانند زالزالک، فندق، بادام وحشی، پسته وحشی و به وحشی و .... اشاره نمود. نگاهی به فرآیند های تخریبی جنگل های کشور: در جهان روبه تحول کنونی، جنگل ها به مانند سرمایه هایی هستند که حفاظت آنها از جمله مهمترین وظایف و الویت های دولت و جامعه اعم از شهری و روستایی می باشد. با توجه به کارکردهای متعدد جنگل ها در حفاظت از نظام های زیستی، اهمیت این جنگل ها از دیدگاه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و تفرجی قابل تأمل و بررسی است. کشور ما به دلیل شرایط جغرافیایی و قرار گرفتن در کمربند خشک کره زمین در زمره کشورهای خشک و نیمه خشک جهان طبقه بندی می گردد. میانگین نزولات جوی در کشور حدود 251 میلیمتر است که این میزان کمتر از یک سوم متوسط جهانی و نصف نزولات جوی آسیا ست. بنابراین این میزان پوشش گیاهی خصوصا" جنگل ها در پهنه کشور به جز بخشهای شمالی کشور در سطح محدودی قرار دارد. پوشش جنگلی کشور در حال حاضر حدود 12 میلیون هکتار یعنی حدود 5/7% مساحت کشور است. سهم سرانه پاعم از شهری و روستایی می باشد.ه حفاظت آنها از جمله مهمترین وظایف و الویت های دولت پوشش جنگلی کشور معادل 18/0 هکتار می باشد. در حالی که متوسط جهانی این رقم 9/2 هکتار است. اگرچه در مورد جنگل های ایران از نظر بررسی های کمی، آمار دقیق وجود ندارد، معهذا با تکیه به اطلاعات موجود نیز روند تخریب و انهدام جنگل های کشور در طول نیم قرن اخیر به وضوح نمایان می باشد. سطح کل جنگل های کشور از حدود 18 میلیون هکتار به 4/12 میلیون هکتار و سطح جنگلهای شمال کشور نیز از حدود 4/3 میلیون هکتار به 8/1 میلیون هکتار کاهش یافته است. بر طبق آخرین آمار ارائه شده از سطح جنگل های شمال در سال 1379، که بر پایه عکس های هوایی سال 1373 محاسبه شده است، سطح جنگل های شمال کشور را 847/1 میلیون هکتار بر آورد نموده است که در حدود 548 هزار هکتار از آن را جنگل های مخروبه و حفاظتی تشکیل می دهد. مساحت این جنگل ها بر اساس تخمین های مرحوم ساعی، پدر علم جنگلداری ایران از حدود 4/3 میلیون هکتار به حدود 84/1 میلیون هکتار تنزل یافته است . که مبین کاهشی بالغ بر 50% از سطح آنهاست. نوع جنگلمساحت(میلیون هکتار)جنگل های خزری84/1جنگل های بلوط غرب5جنگل های ارس2جنگل های بیابانی1جنگل های پسته و بادام2جنگل های گرمسیری5/0جمع کل4/12 در حال حاضر به دلیل عدم توجه به جایگاه محیط زیست و منابع طبیعی در فرآیندهای برنامه ریزی، ترجیح منافع کوتاه مدت به بلند مدت، فقر حاکم بر جوامع ساکن در عرصه ها، فقدان مطالعات جامع و ضعف نظارت و ارزش یابی کارآمد بر بهره برداری از منابع طبیعی و ... روند تخریبی جنگل های کشور رو به فزونی است. افزایش جمعیت و عدم نظارت کافی در اعمال حاکمیت دولت بر عرصه های منابع طبیعی در پی ملی شدن جنگل ها و مراتع، فقدان سیستم نظارت و ارزیابی مناسب بر اجرای طرح های جنگلداری، به کار گیری شیوه های نامناسب جنگلداری، استقرار صنایع بزرگ چوب و کاغذ بدون توجه به ظرفیت و توان تولیدی این جنگل ها، ضعف دستگاه های اجرایی مرتبط با منابع طبیعی از جمله عوامل تخریب جنگل های شمال کشور محسوب می گردد. مادامی که نیازهای اولیه زیستی که جوامع محلی را مجبور به رویارویی با طبیعت می نماید و به تخریب طبیعت وا می دارد، مرتفع نگردد، این تخریب ادامه دارد. تعمیق روند تخریب در چند ساله اخیر نشان می دهد که سیاست های اقتصادی اتخاذ شده برای حفاظت از جنگل های شمال کشور از دو سو فاقد کارآیی بوده اند، از یک سو نیاز های اولیه زیستی جوامع محلی خصوصا" گروه هایی از جامعه که مستقیما" با طبیعت سروکار دارند و طبیعت تأمین کننده اصلی نیاز های آنهاست، تأمین نشده و در نتیجه آنها نیز به طبیعت و منابع طبیعی چنگ انداخته و بیش از حد ظرفیت و قابلیت تجدید پذیری آن، بهره برداری می نمایند و از سوی دیگر اجرای برنامه های بهسازی، ترمیم و احیای جنگل های شمال کشور فاقد اثر بخشی لازم بوده است. به عبارت دیگر فعالیت های جایگزینی در مقایسه با وسعت تخریب به قدری محدود بوده که نتوانسته است تغییر چندانی در کند نمودن روند تخریب عرصه های جنگلی کشور ایجاد نماید. مرتع تعریف مرتع: مرتع زمینی است، اعم از کوه، دامنه یا زمین مسطح که در فصل چرا دارای پوششی از نباتات علوفه ای خودرو بوده و به نحوی خوراک دام از آن حاصل شده و تجدید حیات آن به صورت طبیعی انجام گیرد و با توجه به سابقه چرا مرتع شناخته می شود. اراضی که آیش زراعت هستند ولو آنکه دارای پوشش نباتات علوفه ای خودرو باشند، مشمول تعریف مرتع نیستند. گروه بندی مراتع: مراتع غیر مشجر: مراتعی که فاقد درخت و درختچه بوده و یا تعداد آنهادر مراتع ناچیز است. مراتع مشجر: علاوه بر دارا بودن پوشش گیاهی علوفه ای طبیعی دارای درختان جنگلی خودرو بوده است، مشروط بر آنکه حجم درختان محدود باشد. مراتع قشلاقی: مراتع زمستانه ای هستند که در جلگه های کم ارتفاع نظیر دشت های خوزستان و قسمت های گرمسیر کشور مانند گرگان قرار گرفته است و بیشتر در فصل سرد سال یعنی زمستان و معمولا" در ماههای آذر تا اواخر فروردین مورد تعلیف دام ها قرار می گیرند. مراتع ییلاقی: به مراتعی گفته می شود، که در فصل گرم سال یعنی تابستان مورد چرای دام قرار می گیرد. این مراتع بیشتر در مناطق کوهستانی و برف گیر قرار دارند و معمولا" از 15 خرداد تا اواخر شهریور مورد تعلیف دام قرار می گیرند. این مراتع را مراتع تابستانه یا سردسیر می گویند. این مراتع دارای پوشش گیاهی خوبی هستند. مراتع را می توان از نظر تولیدات به دو گروه تقسیم بندی نمود. اهمیت مراتع از لحاظ تولیدات اقتصادی زود بازده: مراتع یکی از بزرگترین و ارزانترین منابع تولید علوفه مورد نیاز و اغذیه احشام بوده است و در تولیدات مواد پروتئینی و دامی نقش بسزائی داشته است و همچنین دارای فرآورده های داروئی و صنعتی، که هر ساله قابل محاسبه است،می باشد. اهمیت مراتع از لحاظ تولیدات اقتصادی دیر بازده: پوشش گیاهی مراتع از جنبه های گوناگون حائز اهمیت می باشد: 1- حفظ خاک و جلوگیری از فرسایش آن. 2- ایجاد فضای سبز و تلطیف هوا. 3- ادامه حیات وحش و پرندگان، و محلی امن و تأمین غذا برای آنان. 4- تنظیم آبدهی چشمه سارها، قنوات و چاهها و در نتیجه افزایش ذخیره آبهای زیر زمینی. بیابان تعریف بیابان: منظور از بیابان های واقعی، مناطقی است که مقدار باران سالانه آنها کمتر از 50 میلیمتر باشد. که این مناطق از لحاظ پوشش گیاهی بسیار فقیر بوده و سطوح وسیعی از آنها به کلی فاقد گیاه است. اثرات بیابانی و کویری شدن اراضی: اصولا" وقتی پوشش گیاهی مناطق خشک از بین برود، زمین عریان گشته و ساختمان خاک آسیب می بیند. که در این صورت ریزش مستقیم باران بر روی خاک سبب انهدام بیشتر ساختمان خاک شده و آب باران دیگر قادر نیست به سهولت در دل خاک راه یابد. که در پی این پدیده امکان ذخیره سازی آب در خاک کاهش یافته و طبعا" سفره های آب زیر زمینی و چاهها نیز در معرض خشکی قرار می گیرند. نکته حائز اهمیت در این پدیده آن که، خاکی که از بین می رود قشر حاصلخیز و ارزشمند آن است. اصولا" بیابان زائی در اراضی دیم معمولا"از جائی آغاز می شود که زمین پس از شخم بلا استفاده رها شده و یا با انهدام پوشش گیاهی، خاک در معرض فرسایش شدید آبی و بادی قرار می گیرد. در اراضی آبی نیز پدیده کویر زائی همراه با شور و قلیائی شدن آن صورت می گیرد. که علت اساسی این امر را باید در نبود زهکش مناسب و شستشوی نا درست نمک و یا آب آبیاری دانست. اصولا" باتلاقی شدن و شور شدن خاکها با هم صورت می گیرد. زیرا وقتی خاک باتلاقی می شود، حرکت از پائین به بالای آب سبب انتقال املاح به سطح خاک شده و تبخیر سطحی باعث نشست املاح در قشر روئی خاک می شود. از جمله نارسائی هائی که در اثر بیابانی شدن و کویری شدن اراضی به وجود می آید، می توان گرسنگی، بیماری، مهاجرت و یا نابودی دسته جمعی دامها را نام برد. که چنین ویژگی هائی بیشتر در جوامع حاشیه نشین که دچار فقر غذائی بوده و به شدت در مقابل امراض آسیب پذیرند، مشهود است. اوج چیرگی پدیده بیابان زائی را می توان در تبدیل اراضی آباد و مراتع سر سبز به بیابان های لخت و بایر و پیدایش شن زارها و تپه های ماسه ای جابجا شده مشاهده نمود. بیابان زائی و مبارزه با آن در طول چند هزار سالی که از پیدایش تمدن می گذرد، بسیاری از جوامع به آزمون های سخت دچار شده اند. بعضی از آنها از این آزمونها سربلند بیرون آمده اند و بعضی دیگر ازبین رفته اند. اما جهان به مثابه یک کل هرگز چون امروز در برابر خطر قرار نگرفته است. منابع سیاره ما بی پایان نیست، حدی وجود دارد که نمی توان از آن فراتر رفت. آستانه ای وجود دارد که نمی توان از آن عبور کرد. مسائلی که امروز بشریت با آن روبروست، مسائلی بسیار عمیق هستند. آیا خواهیم توانست نسل فعلی و نسل آینده را در مقابل مقادیر زیان آور اشعه ماوراءبنفش حفظ کنیم؟ آیا می توانیم از ابتلای زمین به فقر بیولوژیک که پیش بینی می شود طی دو دهه آینده پیش خواهد آمد، جلوگیری کنیم؟ آیا می توانیم مانع تغییرات سریع آب و هوا بشویم؟ آیا قادر خواهیم بود تعادلی بین جمعیت و تولید غذا در کره زمین برقرار کنیم، به گونه ای که قحطی همواره بر فراز کره خاکی سایه افکن نباشد؟ زمانی می توانیم به این پرسش ها پاسخ مثبت دهیم که شرایطی را که موجب سکونت پذیری کره زمین می شود، حفظ کنیم. شرایطی که موجب می شود، کره زمین قدرت نگه داشت انواع مختلف حیات و تمدن نوین را داشته باشد. فعالیت های انسان در چند دهه گذشته باعث شده که نظامهای طبیعی نگهدارنده کره زمین به نحو خطرناکی از عملکرد طبیعی خود باز ماند و اگر وضع به همین منوال ادامه یابد، در آینده جزآشفتگی اقتصادی، کاهش شدید تولید، بی ثباتی اجتماعی و مصائب انسانی حاصلی نخواهد داشت. طبق ارزیابی سال 1984محیط زیست سازمان ملل(UNEP) 5/4میلیارد هکتار زمین یعنی معادل 35%از کل سطح خشکی کره زمین در خطر بیابان زائی قرار دارد. حدود یک پنجم افراد بشر معاش خود را از این زمین ها تأمین می کنند و در حال حاضر سه چهارم کل این زمین ها دچار تخریب شده اند. تاکنون یک سوم کل این زمین ها بیش از 25% از نیروی تولید خود را از دست داده اند. آنچه در ورای این ارقام جلوه می کند، آنست که رابطه بین مردم و زمینی که زندگی آنها را تأمین می کند، در حال انحطاط است و چیزی از این تأسف انگیزتر نیست. زیرا مردم نه فقط قربانیان تخریب زمین بلکه عامل ناآگاهانه آن نیز هستند. تخریب زمین چهار علت عمده دارد که عبارتند از: بهره برداری بیش از اندازه از مراتع، به صورت چرای مفرط و بوته کنی. کشت فشرده و نامناسب در زمین های کشاورزی. مصرف بی رویه آب شور در امر آبیاری و شور شدن زمین های آبیاری شده. از بین رفتن جنگل ها. که همه آنها ریشه در رفتار غیر عاقلانه انسان ها با منابع طبیعی و زمین دارند. چهار عامل عمده بیابان زائی در اثر عوامل کمکی دیگری چون تغییرات جمعیت، تغییرات آب و هوائی و شرایط متغیر اجتماعی و اقتصادی تشدید می گردند، که افزایش سریع جمعیت از مهمترین عوامل است. جستجو در پی راه حلی برای متوقف کردن گسترش بیابان به یک دستورالعمل سریع و تغییر ناپذیری نمی انجامد، زیرا عوامل به وجود آورنده آن با ترکیب متنوعی از شرایط اقتصادی، اجتماعی، اکولوژیکی و فیزیکی گره خورده اند. بنابراین درمان آن نیز باید متنوع و متناسب با مشکلات و نیازهای هر منطقه باشد. باید دانست که مبازره با بیابان زائی با پیشرفت یا توسعه نیافتگی و فقر اقتصادی و فرهنگی ارتباطی نزدیک دارد. بیش از دو دهه از زمانی که طرح کنترل بیابان زائی به عنوان هدفی که جهان باید تا سال 2000به آن برسد، می گذرد. ولی هر روز شاهد آنیم که تعداد بیشتری درخت، مقدار بیشتری خاک سطحی و چراگاه های بیشتری را نسبت به قبل از دست می دهیم. پاسخ ساده این مسئله این است که حکومت ها نمی توانند اهمیت خطر را درک کنند، از پشتیبانی سیاسی لازم برای اینکه به آن الویت بدهند، برخوردار نیستند و برای مبارزه با آن منابع مالی کافی تخصیص نمی دهند. اما دلیل بنیادی تر مسئله شاید به مهار بیابان زائی مربوط باشد. این مهار کردن در موارد متعددی مستلزم زیرپا گذاشتن تمام نظم و انتظامات سنتی و مرزهای قرار دادی از جمله مدیریت کشاورزی، جنگلداری و دامداری و نحوه مدیریت آب و خاک و یا استفاده بهینه از توانمندی اکولوژیکی مناطق خشک و نیمه خشک برای توسعه پایدار می باشد. مشاغل مربوط: همگام با پیشرفت بشر و گسترش فن آوری بویژه در بخش های مختلف بهداشتی و آموزشی، جمعیت جهان نیز بتدریج رشد چشمگیری پیدا کرده و این رشد روز افزون منجر به استفاده پرشتاب و نامعقول از منابع طبیعی کره زمین گردیده است. در راستای این بهره برداری پرشتاب و لجام گسیخته نیاز به کالاهای ساخته شده از چوب نیز فزونی یافت و همچنین با توجه به تنوع محصولات تولید شده چوبی و فرآورده های آن، از سلولز و کاغذ و مقوا تا وسایل زندگی نظیر در و پنجره و ........مصرف دائمی و روبه رشدی به وجود آمده است که این رشد، سبب افزایش قطع درختان جنگلی و استفاده بیشتر و گسترده تر از محصولات آن شده است. یکی از صنایع وابسته به محصولات جنگلی صنعت کاغذ سازی می باشد که طی آن با تلفیق هنر و تجربه و دانش و فن آوری از مواد لیگنوسلولزی بویژه چوب، کالائی بسیار مهم و استراتژیک به نام کاغذ ساخته می شود. در این صنعت الیاف سلولزی حاصل از چوب و یا سایر موادی که حاوی سلولز هستند،مانند تفاله نیشکر،کاه، کنف، ساقه گندم و .......پس از طی فرآیندهائی نرم شده و پس از اینکه به شکل نمد در می آیند، تبدیل به کاغذ می شوند. برای نخستین بار کاغذ توسط شخصی به نام تنسی لون در حدود 2000 سال پیش در چین ساخته شد. کاغذهای اولیه با استفاده از پارچه های فرسوده و پوست درخت توت و نی پس از خرد کردن، پختن و مخلوط ساختن با مواد شیمیائی به دست می آمد. که در مقایسه با استانداردهای فعلی، ضخیم و به رنگ خاکستری بود. این صنعت پس از500 سال بتدریج در ایران و سایر کشورهای خاورمیانه، آفریقا و بالاخره ایتالیا و اسپانیا گسترش پیدا کرد. در صنعت کاغذسازی مهمترین منبع سلولزی جهت تهیه کاغذ، خمیرچوب می باشد که به طور عمده از چوب های نرم چون، چوب کاج و صنوبر به دست می آید. البته چوب های سختی چون چوب چنار و اوکالیپتوس نیز برای این کار قابل استفاده می باشند. جنگل ها در صورتی می توانند به عنوان یک منبع اولیه تولید کاغذ استفاده شوند که کشت درختان بیش از برداشت آنها باشد. در حالی که در اکثر کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، که کشورهای نیمه خشک بوده و دارای منابع جنگلی محدودی می باشد، حفظ و نگهداری از این منابع بسیار محدود وباید به صورت جدی مورد نظر قرار گیرد. تأثیرات بزرگ جنگل ها در تولید عوامل حیاتی نظیر آب، اکسیژن و تنظیم بارندگی، جریان آب در خاک و جریان آب رودخانه ها، جذب آب در خاک، تعدیل درجه حرارت محیط و غیره سبب شده که در بسیاری از کشورها، ارزش های بیولوژیک جنگل ها، فراتر از ارزش های تجاری و اقتصادی آن در نظر گرفته شود. در صنعت کاغذسازی ایران تا 70 سال پیش تولید سنتی رایج بود. ولی تولید کاغذ به روش صنعتی برای نخستین بار در سال 1313 شمسی آغاز شد و امروزه با توجه با نابودی منابع اصلی چوب های جنگلی و پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی ناشی از آن وبا اهمیت فراوانی که کاغذ پیدا کرده است، بهره گیری از روش های نوین تأمین مواد اولیه جهت این صنعت، امری اجتناب ناپذیر می نماید. در حال حاضر، محصولات سلولزی مورد نیاز صنعت کاغذسازی کشور می تواند به چهار روش تأمین گردد که عبارتند از: استفاده از منابع چوبی جنگل های کشور. مصرف منابع سلولزی غیر چوبی، شامل نی، کاه و کلش، پسماند مزارع برنج و نیشکر و مواد مشابه. واردات خمیر کاغذ یا فرآورده های آماده. بازیافت کاغذهای فرسوده و باطله. همه دست در دست هم دهیم و با مشارکت یکدیگربرای آبادی و سرسبزی ایران تلاش کنیم. پیش گفتار رشد بی رویه جمعیت و نیاز بیشتر به تولیدات کشاورزی بشر را مجبور می کند که برای افزایش این تولید از ماشین، در کشاورزی استفاده نماید.کاربرد ماشین برای تولید در کشاورزی یکی از مراحل برجسته تکامل کشاورزی در طول قرن گذشته بوده است. نتایج این امر در بسیاری از جنبه های زندگی امریکایی ها و اروپایی ها مشهود است. با استفاده از ماشین ، سنگینی و مشقت کار کشاورزی کاهش یافته و میزان بازدهی تولیدات کشاورزی به ازای هر کارگر افزایش قابل ملاحظه ای پیدا کرده است. مکانیزاسیون کشاورزی میلیون ها کارگر کشاورزی را برای کاردر سایر بخشهای صنعت آزاد ساخته و از اینرو به توسعه فوق العاده صنعت و نیل به استاندارد بالای سطح زندگی امروزی در این کشورها مساعدت نموده است. افزایش دائمی جمعیت به افزایش دائمی محصولات غذایی و غیر غذایی کشاورزی نیاز داشته و میزان این تقاضا در حال افزایش خواهد بود. قسمتی از این تولید در طول قرن گذشته راباید مدیون پیشرفتهایی در زمینه کشاورزی ، چون واریته های بهتر ، استفاده مؤثرتر از کودها و سموم شیمیایی و اصلاح عملیات زراعی دانست. معذالک یکی از عوامل اصلی افزایش تولید عبارت بوده است از افزایش استفاده از انرژی غیر انسانی و کاربرد ماشین ها و ادوات مؤثرتر. کاهش احتیاجات مربوط به نیروی کار، عامل محرکه اصلی در مکانیزاسیون کشاورزی بوده است. مزیت بخصوص مکانیزاسیون در این است که نیاز به حد بالای نیروی کار را که در مدت کوتاهی از سال حادث می شود، از جمله در برداشت انواعی از میوه ها و سبزیها ، به حد اقل کاهش می دهد. از نظر تاریخی ، پیشرفت در مکانیزاسیون زمانی حاصل شده که نیاز شدید سایر صنایع به نیروی کار، کارگران کشاورزی را به سمت خود جذب کرده و باعث بالارفتن دستمزدها شده است. کاهش شدید نیروی کار و میزان بالای دستمزدها در طول جنگهای اول و دوم جهانی توأم و همزمان با افزایش تقاضا برای تولیدات کشاورزی در ایالات متحده ، اثر قابل ملاحظه ای بر مکانیزاسیون داشته است. مکانیزاسیون مدیریت بهتر در مراکز تولید را تشویق کرده و وقت آزاد بیشتری را برای تصمیم گیری و مطالعه باقی می گذارد. مکانیزاسیون باعث انجام به موقع عملیات شده و از اینرو غالبا" به افزایش درآمد منجر می گردد. اگر نتایج مطلوب و یا حداکثر برداشت مورد نظر باشد، بیشتر عملیات زراعی باید در مدت زمان نسبتا" کوتاهی انجام پذیرند. با استفاده از وسایل مکانیزه پر ظرفیت و در صورت نیاز به کار 24 ساعته در شبانه روز در طول ایام بحرانی ، می توان چنین عملیاتی را در حداقل زمان انجام داد. سایر کمک ها یا هدفهای مکانیزاسیون کشاورزی عبارتند از اصلاح شرایط کار و انجام کارهایی که با روشهای دستی مشکل و یا انجام نا پذیر می باشند. تعریف مکانیزاسیون استفاده از ماشین و موتور در کشاورزی به معنی مکانیزاسیون کشاورزی می باشد. مکانیزاسیون مترادف کلمه اتوماسیون در صنعت می باشد. اتوماسیون یعنی اتوماتیک کردن و اتوماتیک کردن یعنی کم کردن نیروی کار کارگری در صنعت. مکانیزاسیون در کشاورزی به معنای اخص یعنی استفاده از ماشین و موتور در کشاورزی و کم کردن نیروی کار گر می باشد و معنی اعم مکانیزاسیون در کشاورزی یعنی اتخاذ هر روشی که باعث ازدیاد در آمد گردد. که با این تعریف جایگزین کردن کارگر با ماشین و موتور یکی از این روشها محسوب می گردد. علی رقم اینکه در کشورهای اروپایی از قرن 18 و 19 استفاده از ادوات دنباله بند تراکتور رایج گردیده بود، اما در کشور ما در 40 یا 50 سال اخیر است که کشاورز ایرانی با انواع ماشین های کشاورزی آشنا شده ، ولی هنوز هم آنطوری که شرایط امروز دنیا ایجاب می کند، کشاورزی ما ماشینی نگشته است. فوائد ماشینی کردن کشاورزی ایجاد و افزایش زمان کافی برای انجام امور زراعی: با توجه به محدودیت هایی از قبیل عوامل جوی در امر کشاورزی که باعث توقف و یا تأخیر در انجام عملیات زراعی می گردد، می توان با بهره گیری از ماشین به نحو بهتری به امور مزرعه پرداخت. افزایش حجم عملیات زراعی : با اجرای عملیات زیر بنایی از قبیل تسطیح و زهکشی ، احداث سد ، کانال های آبرسانی می توان مساحت بیشتری را به زیر کشت برد. سرعت و کیفیت انجام کار : مقایسه کیفیت و زمان مورد نیاز برای شخم زدن یک هکتار زمین مشخصات کار انجام شدهتراکتوریک جفت گاو همراه با گاو آهن سنتیساعات کار برای انجام شخم5/3 تا 432 تا 52عمق شخم بر حسب سانتی متر25 تا 308 تا 14کیفیت برگردان خاککامل و خوبناقص و بد 4- افزایش میزان تولید : یک زارع با استفاده از ماشین در کشاورزی قادر است خوراک مورد نیاز سالانه بیش از 10 الی 15 نفر را تولید کند. در صورتی که در کشاورزی غیر ماشینی یا سنتی تنها می تواند خوراک سالانه خود و دو نفر دیگر را در سالهای پر بازده تولید کند. 5- افزایش راندمان تولید : که همراه با افزایش عملکرد در واحد سطح است. نگهداری محصولات در حین رویش یا در مرحله داشت. کاهش هزینه تولید مثل کم کردن هزینه کارگر و ...... 8- افزایش درآمد زارع : با توجه به کاهش هزینه تولید و افزایش عملکرد ، درآمد زارع بالا خواهد رفت. آشنایی با وضعیت کشاورزی و نیروی کششی مورد استفاده در ایران ایران از قدیم الایام مهد تمدنهای باستانی و یکی از مراکز تولید محصولات کشاورزی دنیا بوده است به طوریکه بسیاری از پیشرفتهای کشاورزی و دامپروری را مرهون ابتکارات و زحمات این مرز و بوم می دانند. اما استفاده از ماشین های کشاورزی و تراکتور در ایران خیلی دیرتر از کشورهای پیشرفته شروع شد. در قرن 18 اروپا و امریکا در مزارع از گاو آهن فلزی بر گردان دار استفاده شد. و در امریکا کمباین در قرن نوزدهم در مزارع غلات به کار گرفته شد. اولین گاو آهن فلزی بر گردان دار در زمان ناصر الدین شاه قاجار به ایران وارد شد. در ایران اولین نمایشگاه در سال 1300 در تهران برگزار شد و نمونه ای از تراکتور و ماشین های کشاورزی به نمایش گذاشته شد. در سال 1308 اولین تراکتور نفتی ساده به دستور رضاخان برای مدرسه فلاحت خریداری شد و بعد از چندین سال بعضی شرکت ها شروع به وارد کردن تراکتور به ایران کردند و با وقوع جنگ جهانی دوم بهره برداری از ماشین های کشاورزی متوقف گردید . در سال 1316 شرکت ماشین های کشاورزی تشکیل شد و در آن موقع تعدادی تراکتور چرخ لاستیکی وارد کشور گردید. در سال 1331 بنگاه توسعه ماشین های کشاورزی فعالیت خود را آغازکرد و وام هایی در اختیار کشاورزان قرار داد تا خودشان تراکتور وارد ایران کنند. در سال 1345 قراردادی بین ایران و کشور رومانی منعقد گردید که تراکتورهایی همراه با ادواتی از قبیل گاوآهن ، دیسک ، کود پاش ، بذرپاش و دیگر ادوات از طریق بنگاه در اختیار کشاورزان قرار گیرد. در سال 1346 به موازات این قرارداد کارخانه تراکتور سازی تبریز اقدام به مونتاژ تراکتور رومانی نمود و اولین قدم در ماشینی کردن کشاورزی ایران بر داشته شد. در سال 1349 کارخانه تراکتور سازی تبریز رسما" کار خود را شروع کرد و بهره برداری صورت گرفت. در سال 1352 کارخانه تراکتور سازی اراک اقدام به وارد کردن تراکتور جاندیر و کمباین نمود و در حال حاضر مونتاژ تراکتور و کمباین و سایر ادوات کشاورزی را انجام می دهد. در سال1353 کارخانه تراکتور سازی تبریز اقدام به وارد کردن تراکتورهای مسی فرگوسن ( M.F) نمود. در حال حاضر بیش از 80% قطعات تراکتورهای M.F را تولید می کنند. به طور کلی همزمان با پیشرفت ، اقداماتی در تربیت متخصصین فراهم آمده است تا جایی که امروزه بخشی از برنامه های سازمان ترویج پرداختن به مسائل فنی کشاورزی است. در مورد اهمیت مکانیزاسیون کشاورزی می توان به این نکته اشاره کرد که در سال 1360 به علت مهاجرتهای روز افزون مهاجران به شهرها جمعیت روستائیان در سال 40 از 65% به49% رسید. همچنین بر طبق محاسبات جمعیت فعال در کشاورزی بالغ بر 6 میلیون نفر است که باید غذای 34 میلیون نفر از افراد موجود در شهرهای کشور را فراهم نمایندکه با توجه به ارقام فوق و جمعیت روستایی نیاز به تراکتور و ماشین های کشاورزی جهت جبران قدرت انسانی بیشتر خواهد شد. که البته باید سعی در افزایش دانش کشاورزان و نیز آموزش آنها در استفاده سریع از ماشین توأم گردد. اصولا مکانیزاسیون کشاورزی کمک چشم گیری به رشد اقتصادی کرده و تأثیر زیادی بر افزایش اندازه مزارع داشته ، زیرا وجود ماشین، شرطی لازم برای تولید در سطح وسیع بوده و لذا افزایش سطح مزارع هرچه باشد باید مکانیزاسیون را عامل اصلی آن دانست. انواع اتصالات در ادوات کشاورزی اتصالات در قدیم از طریق کشیدن ماشین های مختلف توسط یک نقطه ثابت یا مال بند انجام می شد. اما رفته رفته تغییراتی در نحوه اتصال ادوات کشاورزی به وجود آمده و باعث شده اغلب ماشین های کششی تبدیل به ماشین های سوار شونده گردند. که این تغییرات باعث راحتی و آسانی طرز کار و کنترل و تقسیم وزن متعادلی بر روی تراکتور گردید. چهار نوع کلی ادوات کشاورزی بر اساس ارتباط آنها با دستگاه قدرت دهنده وجود دارد. 1- وسیله کشیدنی: دستگاهی است که توسط یک اتصال ساده و غیر قابل انعطاف به یک نقطه در پشت تراکتور کشیده شده و هدایت می شودو هیچوقت بطور کامل توسط تراکتور حمایت نمی گردد. مانند خطی کارهای بزرگ 2 – وسیله سوار : دستگاهی است که از طریق اتصال سه نقطه به صورتی به تراکتور مرتبط می گردد که در وضعیت بالا نگه داشته شده و کاملا" توسط تراکتور حمایت شود. اتصال سه نقطه معمولا" تعادل دورانی را حول محور طولی تأمین نموده و در صورت نیاز و زمانی که ابزار در وضعیت کار قرار دارد ، کنترل عمق و ارتفاع را از طریق حمایت کننده عمودی امکان پذیرمی سازد. 3 – وسیله نیمه سوار : این وسیله از طریق یک میله ارتباطی افقی یا تقریبا" افقی به تراکتور مرتبط و تا اندازه ای ، حد اقل در هنگام حمل و نقل توسط تراکتور حمایت می شود. ولی این حمایت هرگز کامل نیست. ( گاو آهن های نیمه سوار بزرگ ، خطی کار نیمه سوار، دیسک نیمه سوار) 4 – ماشین خود گردان: دستگاهی است که در آن سیستم رانش جزئی از خود ماشین است. ( کمباین، ذرت چین و ...) ادوات سوار و نیمه سوار اساسا" نسبت به ادوات کشیدنی ارزان تر می باشند. مانور پذیری، قابلیت دید ، سهولت حمل و نقل و مزایای حاصله از حساسیت به مقاومت کششی و انتقال بار عمودی از طریق سیستم کنترل باعث عامه پسند شدن ادوات سوار شده است. نیمه سوار بودن بر تمام سوار بودن بخصوص برای گاوآهن های بر گردان داری که بیش از 4یا 5 خیش داشته باشند مزیت دارد. زیرا وزن و طول زیاد آنها گشتاور زیادی را بر تراکتور وارد کرده و از اینرو باعث عدم تعادل در حین حمل و نقل می شود. در مقایسه با دستگاه کشیدنی، ماشین های خود گردان دارای تغییر پذیری بیشتر ،مانور پذیری بهتر،قابلیت دید و کنترل بهتر راننده و تحرک پذیری بیشتری هستند. با ادوات برداشت خود گردان تلفات قبل از برداشت به حداقل می رسد. یک ماشین خود گردان به دلیل گرانی قیمت در صورتی از نظر اقتصادی با نوع کشیدنی آن قابل قیاس خواهد بود که مدت زمان استفاده سالیانه آن نسبتا" طولانی باشد. تراکتور و تکامل آن تراکتور از واژه انگلیسی Traction به معنی کشیدن گرفته شده است. و اسم فاعل این کلمه تراکتور Tractor به معنای کشنده است. تراکتور یک وسیله ای در کشاورزی می باشد که برای تأمین قدرت مورد نیاز وسایل و ادوات کشاورزی به منظور انجام عملیات و کار های کشاورزی استفاده می شود. تکامل تراکتور با تغییرات تکنولوژی و اندازه مزارع همراه بوده است. در ابتدا ماشین های بخار اولیه که خودرو نبودند و بوسیله دام از یک محل به محل دیگر مزرعه برده می شدند، مورد استفاده قرارمی گرفت. اولین تراکتوری که ساخته شد از نوع احتراق خارجی با چرخ های آهنی بزرگ که نیاز به حمل مقادیر زیادی آب، ذغال سنگ و چوب بود که برای بکار گرفتن آن در مزرعه گاهی تا 15 خدمه مورد نیاز بود. سپس تراکتور هایی از نوع موتور احتراق داخلی ساخته شد که نیاز به یک یا دو خدمه بیشتر نبود. سوخت موتور تراکتور گازوئیل است زیرا ارزان است و تراکتور های اولیه فاقد اتصال سه نقطه بودند.امروزه تراکتورهایی با سیستم هیدرولیک پیشرفته با مانور و کارآیی بالا و مجهز به محور P.T.O و چرخ های لاستیکی مناسب ساخته شده است. طبقه بندی تراکتورها در کشاورزی مکانیزه استفاده از انواع مختلف تراکتورها ضروری می باشد . اصولا" برای عملیات دشوار از تراکتورهای چرخ زنجیری با کشش و راندمان زیاد و برای انجام کار در بین ردیف های کاشته شده از تراکتور های شاسی بلند که فاصله چرخ ها قابل تنظیم باشد، استفاده می شود که از خصوصیات ویژه تراکتور های چرخ لاستیکی می باشد، یا برای شخم سطحی زیر درختان میوه از تراکتورهای کوچک و اجرای شخم شالیزارها ، با بهره گیری از تراکتورهای دوچرخ ( تیلر) انجام می گیرد . با توجه به مطالب فوق تراکتورها را با توجه به تأمین خاصیت کششی و بر اساس موارد استفاده به شرح ذیل تقسیم بندی می شود: الف- طبقه بندی بر اساس تأمین خاصیت کششی 1- تراکتورهای چرخ دار تراکتورهای دوچرخ (تیلر) تراکتورهای سه چرخ که چرخ جلویی تک یا جفت می باشد . تراکتورهای چهار چرخ که ممکن است دو چرخ عقب یا هر چهار چرخ عقب و جلو متحرک بوده و همچنین هر یک از چرخ های متحرک از یک یا دو چرخ تشکیل شده است. 2- تراکتورهای زنجیری ب- طبقه بندی بر اساس موارد استفاده 1- تراکتورهای عمومی 2- تراکتورهای همه کاره یا ردیف کار 3- تراکتورهای باغی 4- تراکتورهای صنعتی 5- تراکتورهای باغچه ای و چمن زنی خاک ورزی یا آماده سازی زمین ( Tilage ) خاک ورزی را می توان عمل آوری مکانیکی خاک برای حصول هر منظور خاصی تعریف نمود به عبارت دیگر آن دسته عملیات مکانیکی است که برای بهم زدن خاک به منظور پرورش گیاهان زراعی انجام می گیرد . هدف های خاک ورزی عبارتند از : تدارک ساختمان مطلوبی از خاک برای بستر بذر یا ریشه گیاه . مناسب ترین وضعیت ساختمانی خاک برای نفوذ سریع رطوبت و ابقای آن ، تدارک ظرفیت کافی هوا و تبادل آن در داخل خاک و به حداقل رساندن مقاومت خاک به نفوذ ریشه ، حالت دانه ای شکل آن است . از طرف دیگر یک بستر بذر خوب عموما" به خاکی نسبت داده می شود که در اطراف بذر نرم تر تثبیت شده باشد. کنترل علف های هرز یا دفع بوته های ناخواسته (تنک کردن) سر و سامان دادن به وضعیت اضافات گیاهی . اختلاط کامل اضافات از نظر مدفون شدن و پوسیدن آنها مطلوب به نظر می رسد و برای کنترل حشراتی که در فصل زمستان لابلای این مواد زیست می کنند ، ضروری است (خطر فرسایش) . به حداقل رساندن فرسایش خاک با دنبال کردن عملیاتی چون شخم . برقرار کردن شکل خاص سطح خاک برای کاشت ، آبیاری ، زهکشی ، عملیات برداشت و ... اختلاط کودها ، سموم دفع آفات نباتی یا مواد اصلاح کننده با خاک . تفکیک مواد ، این عمل ممکن است برای انتقال خاک از لایه ای به لایه دیگر باشد و یا جدا کردن سنگ و یا سایر مواد و یا خارج ساختن ریشه ها . و به طور خلاصه هدف از خاک ورزی صحیح فراهم آوردن محیطی مناسب جهت سبز شدن بذر ، رشد و نمو بهتر ریشه ، کنترل علف های هرز ، کنترل فرسایش خاک و رطوبت خاک ، برگرداندن خاک و بهبود نفوذ پذیری و تهویه خاک می باشد . روش های خاک ورزی 1- خاک ورزی اولیه : عبارت است از کار ابتدایی و اصلی بر روی خاک . این مرحله از کار که طبیعتا" برای کاهش مقاومت خاک ، پوشش مواد گیاهی و همگن ساختن ساختمان آن طرح ریزی شده است ، عملیاتی شدید و نسبتا" عمیق بوده که در عمق زیادی از خاک انجام شده و معمولا" سطح خاک پس از انجام خاک ورزی ناهموار باقی می ماند . از هدف های دیگر آن می توان: 1- بریدن و متلاشی کردن خاک. 2- دفن خاشاک و بقایای گیاهی از طریق برگرداندن خاک. 3- مخلوط کردن کود و بقایای خاشاک در عمق زیاد. 4- باقی گذاردن خاشاک در سطح خاک بدون بهم خوردگی. 5- انجام عملیات خاک ورزی از طریق سست کردن لایه های خاک بدون اینکه سطح خاک بهم بخورد ، را نام برد . ادواتی که برای خاک ورزی اولیه به کار می روند: گاوآهن بر گردان دار- گاوآهن بشقابی- گاوآهن دوار- زیر شکن- نهر کن- گاوآهن چیزل- خاک همزن هاو...... گاوآهن ها و ادوات بشقابی شکل خاک را بریده،پخش کرده و تا حدی آنرا بر می گردانند. ابزار چیزل مانند و زیر شکن ها خاک را بدون برگرداندن می شکنند. 2 –خاک ورزی ثانویه: به منظور مهیا ساختن بستر بذر و انجام عملیات بر روی خاک در عمق کمتر می باشد و متعاقب عملیات اولیه اجرا می گردد. بعضی ادوات خاک ورزی اولیه به شرط کار در عمق کمتر خاک می توانند، در خاک ورزی ثانویه نیز استفاده شوند. مثل بعضی گاوآهن های چیزل که می توانند برای بهم زدن خاک در عمق کمتر تنظیم شوند. اهداف آن عبارتند از: اصلاح بستر بذر از طریق خرد کردن بیشتر خاک. ذخیره سازی رطوبت( آب) از طریق عملیات آیش تابستانه به منظور از بین بردن علف های هرز و کاهش تبخیر. قطع بقایای گیاهی و مخلوط کردن آنها با خاک سطحی. خرد کردن کلوخه ها، تسطیح و فشردن خاک سطحی و قرار دادن آن در وضعیت بهتر زراعت برای جوانه زدن بذرها. از بین بردن علف های هرز. مهمترین ادواتی که در خاک ورزی ثانویه به کار می روند عبارتند از: هرس بشقابی- هرس دندانه میخی- غلتک ها- تسطیح کن ها- کولتیواتر ردیفی و سایر وسایل مشابه که برای از بین بردن علف های هرز به کار می روند. گاو آهن به طور کلی برای نرم کردن زمین، به کار بردن گاوآهن مناسب کافی است. زمین شخم خورده به نسبت عمق شخم در حدودیک چهارم تا یک سوم بالاتر از زمین شخم نخورده قرار می گیرد. مقیاس نرم کردن تا حد زیادی به نوع خاک، امکان ریشه دوانی گیاه در طبقه سطح الارضی،درجه رطوبت، شکل و حالت قرار گرفتن وسایل کار و همچنین سرعت کار بستگی دارد. اهمیت کار گاوآهن بسته به این است که نه تنها بوسیله آن خاک از زمین جدا و برگردانیده و کنار گذاشته می شود،بلکه سبب نرم شدن آن تا داخل هر قطعه برداشته شده می گردد. بطوریکه ریزش آن در انتهای صفحه برگردان نشان دهنده چنین حالتی است ، ولی در عین حال نیز از ایجاد فضاهای بزرگ تر از معمول و تکه های بزرگ کلوخ جلوگیری می نماید. برگرداندن خاک را نیز میتوان متناسب با انتخاب شکل تنه گاو آهن تا حصول نرمی مطلوب انجام داد. نام گذاری و تشریح قسمت های مختلف گاو آهن اجزای گاوآهن به طریق زیر نام گذاری می شوند: دیرک:مقصود آن قطعه گاو آهن می باشد که تنه خیش از یک طرف به آن متصل شده است و طرف دیگر محل اتصال قلاب کشش است. تنه خیش:شامل تمام قطعه هایی است که کار واقعی شخم را انجام می دهند. مانندتیغه یا سک، صفحه برگردان،کفش، پاشنه و بالاخره ستون فقرات خیش یعنی سینه. سینه: قطعه ای است که همه ابزار کار را حمل می کند. تیغه: به نام سک نیز معروف است و جلوی صفحه برگردان قرار دارد و کارش جداکردن و بلند نمودن خاک می باشد. صفحه برگردان و دنباله: به شکل و اندازه های مختلف ساخته می شود و عهده دار انتقال خاک به کنار شیار و بر گردانیدن آن در زاویه معینی است. دنباله مکمل صفحه برگردان برای کارهای گفته شده و کمک برای خورد کردن خاک هنگام عبور از روی آن است. کفش: ضامن تعادل خیش هنگام سکون و هنگام کار است و در امتداد دیوار شیار روی کف شیار حرکت می کند. پاشنه: قطعه است که انتهای کفش را تشکیل می دهد و مرکز واقعی اتکای گاوآهن می باشد. هر اندازه گاو آهن سنگین تر و طول کفش زیادتر باشد وجود پاشنه واجب تر و اندازه آن بزرگ تر است. کف پاشنه متناسب با وزن گاو آهن پهن تر از کف کفش ساخته شده است. پاشنه می تواند بطور ثابت یا متحرک به طرف بالا و پائین در یک مفصل با کفش مربوط باشد. دیوار شیار: مشخص کننده عمق شخم است. کف شیار: مشخص کننده عرض شخم است. 10- خط اتکاء: خط ارتباط بین نوک تیغه و انتهای پاشنه می باشد که در جهت حرکت گاوآهن امتداد دارد. 11- سطح اتکای افقی:سطحی است که بین خط اتکاء و لبه برنده تیغه در کف شیار ایجاد می شود. این سطح مترادف کف شیار است. 12- سطح اتکای عمودی: سطحی است که در محل خط اتکاء، عمود برسطح اتکاءافقی است. 13- عرض برش: فاصله بین انتهای تیغه و خط اتکاء را تشکیل می دهد. 14- عرض شیار: عبارت از عرض مؤثر شیار یک تنه گاو آهن است که می تواند با عرض کار نا مساوی باشد. 15- عمق کار: تفاوت ارتفاع بین زمین شخم نخورده و کف شیار است و با عمق شیار مترادف است. انواع گاوآهن و موارد استفاده آن گاوآهن برگردان دار: گاوآهن برگردان دار یکی از قدیمی ترین ادوات کشاورزی است و از مهمترین ادوات خاک ورزی بشمار می رود. شخم از هر عمل کشاوزی انرژی کششی بیشتری را به خود اختصاص می دهد. گاوآهن برگردان دار هنوز از پر مصرف ترین ادوات در مرحله اولیه خاک ورزی بشمار می رود. مهمترین قسمت یک گاوآهن برگردان دار خیش آن است ( مانندگوه سه پهلو) که هر خیش به یک ساقه وصل شده و ساقه به نوبه خود به شاسی یا دیرک متصل است. این گاوآهن برای شخم و زیر و رو کردن خاک به کار رفته،خاک رابریده بلند کرده و با زاویه50 درجه بر می گرداند. که با این عمل خاک را سست کرده و به صورت دانه دانه درآورده و خاشاک و مواد آلی را می پوشاند. 2- گاوآهن بشقابی: برای انجام خاک ورزی اولیه مورد استفاده قرار می گیرد. این گاوآهن در امریکای شمالی تکمیل شده و بطور کلی برای شخم زدن زمین های جنگلی که تازه به منظور کشاورزی آماده شده و همچنین برای زمین نقاطی که دارای آب و هوای خشک می باشد،قابل استفاده است. کار آن شبیه گاوآهن های برگردان دار بوده و از یک سری بشقابهای مقعر گرد که به صورت انفرادی و جدا از هم بر روی یک شاسی قرار گرفته اند تشکیل می شود. این گاوآهن برای استفاده در شرایط زیر مناسب است: 1- خاک های سخت و خشک که گاو آهن برگردان دار با اشکال در آنها نفوذ می کند. 2- خاک های چسبنده که به علت چسبیدن به صفحه برگردان گاوآهن برگردان دار نمی تواند به آسانی از آنها عبور کند. 3- خاک هایی که دارای ریشه های زیادی هستند. ولی بطور کلی چنانچه خاک و رطوبت آن کاملا" مناسب کار با گاوآهن برگردان دار باشد، گاو آهن برگردان دار بهتر از گاوآهن بشقابی عملیات شخم را انجام داده و دارای نیروی مقاومت ویژه کمتری است. همچنین گاوآهن های بشقابی قیمت بیشتری از برگردان دار دارند و بقایای گیاهی را بخوبی نمی پوشانندو تمام توده خاک را به یک سمت انتقال می دهند. کار یک تیغه بشقابی تا حدی شبیه به کار خیش است. بدین ترتیب که خاک بوسیله آن جدا شده، خرد شده، تا حدی برگردان شده و به یک سمت جابجا می گردد. 3- گاوآهن دوار: این گاوآهن متفاوت با گاوآهن بشقابی و برگردان دار می باشد. گاوآهن دوار را می توان به عنوان ترکیبی از دو دستگاه خیش و خاک همزن( تیلر) دانست که خواص هر دو وسیله را داراست. گاوآهن های دوار هیچ گاه خاک را برگردان نکرده و فقط خاک را تا عمق معینی بریده و مخلوط می کند. آماده نمودن بستر بذر با یک بار عبور از روی زمین و در نتیجه کاهش کل میزان کشش از جمله دلایلی است که برای استفاده از گاوآهن های دوار ذکر می گردد. با استفاده از قدرت موتور و انتقال آن از طریق محور P.T.O به تیغه ها و خاک به جای استفاده از نیروی کششی از طریق چرخها قدرت کمتری تلف شده و کار با آنها میزان فشردگی خاک را کاهش می دهد. کشش در این گاوآهن ها منفی است. یعنی نیروی دورانی که از p.T.O گرفته می شود، خود باعث جلو راندن این گاوآهن می گردد. این گاوآهن های دوار ساقه بقایای گیاهی را خرد نموده آنها را با خاک مخلوط کرده، عملیات وجین و سله شکنی محصولاتی را که به صورت ردیفی کاشته می شوند، انجام می دهد. 4- گاوآهن چیزل( قلمی یا پنجه غازی): این گاوآهن خاک را زیرورو نمی کند و کاربرد اساسی آن در کشت دیم است و هدف ازاستفاده آن به هم زدن و تهویه خاک همراه با کمی زیروروکردن آن است. فقط حدود 25% از بقایای گیاهی را پوشانده و بقیه بقایا به منظور جلوگیری از فرسایش آبی و بادی به خاک کمک می کند. گاوآهن چیزل امروزی معمولا" از دو یا سه ردیف ساقه منحنی شکل فنری یا غیر فنری فولادی تشکیل شده که به یک شاسی محکم فولادی محکم شده اند. ساقه ها نباید روبروی هم قرار داسته باشند تا خاک بهتر از آن عبور نماید. چون گاوآهن چیزل نیروی مقاومت کمتری دارد، بنابراین در نقاطی که پوشاندن کامل خاشاک مورد نظر نمی باشد، اقتصادی تر بوده و با سرعت بیشتری انجام می شود. این ادوات برای شکستن و پراکنده کردن لایه های متراکم یا بعبارت دیگر غیر قابل نفوذ خاک و اصلاح خاصیت نفوذ پذیری آن نسبت به باران مورد استفاده قرار می گیرند. مؤثرترین نتايج زمانی حاصل می شود كه خاك خشک باشد. گاوآهن های چیزل شاخه هایی دارند که معمولا" بفاصله 30 سانتیمتر از هم قرار گرفته و به نوک بیلچه مانند یا قلمی قابل تعویض مجهز می باشند. تحت شرایط ناسازگار خاک و یا وقتی که برگردان نکردن خاک مطلوب است در خاک ورزی اولیه استفاده می شود. چیزل ها خاک را شکسته، ولی خرد نمی کنند و بهترین کار را در خاک های خشک و سخت انجام داده و از آنها بیشتر برای شکستن لایه های سخت خاک که همه ساله بر اثر شخم با گاوآهن برگرداندار به وجود می آید، استفاده می گردد. 5- گاوآهن زیر شکن ( سابسویلر): این گاوآهن ها شبیه گاوآهن چیزل بوده،اما سنگین تر و قوی تر از آنها ساخته شده، زیرا عمق کارشان حتی می تواند تا عمق 90 سانتیمتری باشد و برای کشیدن آنها تراکتوری با قدرت زیاد مورد نیاز است. گاوآهن های تک ساقه ای برای کار در اعماق زیاد به کار می روند، اما انواع دو یا چند ساقه ای را می توان برای کار در اعماق کمتر به کار برد. در موقع استفاده از این گاوآهن ها خاک باید نسبتا" خشک باشد. این وسيله به منظور بهتر شدن نفوذ آب و ریشه به اعماق خاک و همچنین زه کشی به کار می رود. به خصوص هنگامی که عمق شخم همه ساله یکسان باشد، که در این صورت یک لایه سخت در قسمت زیر شخم خورده ایجاد می شود، که این لایه می تواند باعث محدودیت در رشد ریشه شده که با استفاده از زیر شکن از بین می رود. 6- نهر کن: به منظور هدایت آب به مزرعه لازم است جوی یا نهرهایی در سطح زمین ایجاد شوند که برای حفر این جویها و نهرهااز نهرکن استفاده می شود. نهر کن در حقیقت ترکیبی از دو تنه گاوآهن است که بلافاصله کنار یکدیگر قرار گرفته و در آن واحد خاک را هم به طرف راست و هم به طرف چپ برمی گرداند و از شیار دور می کند. چند نهرکن که در کنار هم قرار گیرند ایجاد پشته ساز می کنند. ادوات خاک ورزی ثانویه خاک ورزی ثانویه در عمق کمتری از خاک انجام می شود و موجب نرم شدن بیشتر خاک شده، خاک را تراز و فشرده کرده تا حدی موجب بسته شدن محفظه های بزرگ هوا شده، علفهای هرز را از بین برده، و در ذخیره رطوبت خاک کمک می نماید و به منظور تکمیل آماده سازی انجام می شود. از جمله این ادوات می توان به موارد زیر اشاره نمود: کولتیواتورها: از این دستگاه، قبل از همه در فصل بهار جهت نرم کردن مجدد زمینی که پس از شخم پاییزی نشست کرده و سطح آن سخت شده است، استفاده می شود. بطور کلی مهمترین دلیل کولتیواتور زدن محصولات ردیفی عبارت از توسعه رشد گیاه از طریق ریشه کن کردن علف های هرزاست. هدفهای دیگر این کار در اراضی فاریاب عبارت است از آماده سازی زمین برای آبدهی و اصلاح نفوذ پذیری زمین به آب. این ادوات برای تهیه بستر بذر، خاک ورزی پوشش دار و ناهموار کردن مزرعه به منظور افزایش و جذب رطوبت و جلوگیری از فرسایش آبی و بادی خاک مورد استفاده قرار می گیرند. این کولتیواتورها مانند هرس های بشقابی خاک را فشرده نکرده و اگر به تیغه های پنجه غازی مجهز باشند، برای از بین بردن علف های هرز مناسبترند، کولتیواتورها و گاو آهن های چیزل دارای ظاهر و طرز کار مشابهی هستند،اما کولتیواتورهای مزرعه معمولا" ارزانتر و سبکتر از گاوآهن های چیزل بوده و برای شرایط کار آسانتر مورد استفاده قرار می گیرند وچون اجزای خاک ورزی ثانویه هستند در خاکی که قبلا" نرم شده مورد استفاده قرار می گیرند. از آنجایی که کولتیواتور زمین را برنمی گرداند، نمی تواند جانشین گاوآهن باشد، بلکه مکمل آن است.کولتیواتورها بیشتر بقایای گیاهی را در سطح خاک به جا گذاشته، یا آنها راتا عمق چند سانتیمتری با خاک سطحی مخلوط می کنند و علاوه بر نرم کردن خاک، علفهای هرز یا خاشاکی را که بر اثر شخم با گاوآهن به زیر رفته بالا آورده، در مجاورت نور آفتاب قرار می دهند تا از بین بروند. دیسک ها( هرس بشقابی): در خاک ورزی ثانویه استفاده می شود. اهداف استفاده از آن آماده کردن بستر بذر، مخلوط کردن کودها با خاک و از بین بردن علفهای هرز به وسیله هرس بشقابی سبک، متوسط و یا سنگین که به طور صحیح تنظیم شده اندانجام می گیرد. همچنین استفاده از دیسک بعد از شخم، کلوخه ها راخرد کرده، محفظه های هوا را بسته، بقایای گیاهی را با خاک مخلوط نموده و خاک زیر بشقاب ها را محکم می کند، تا بستر بذر یکنواخت و صافی را به وجود آورد. همچنین برای استفاده در زمینهایی که دارای سنگهای زیادی می باشند مناسب ترند. زیرا لبه بشقابها میتوانند بر روی موانع بغلتند. از لحاظ ساختمانی هرس بشقابی شامل یک شاسی و تعدادی صفحات مدور توگود است که این بشقابها دارای لبه های تیز و برنده بوده و جنس آنها از فولاد است و هر چند بشقاب با فواصل مشخص(20-15 سانتیمتر) برروی یک محور مشترک نصب می شوند. در هرس بشقابی، بشقابها بر روی یک محور قرار دارند. اما در گاوآهن بشقابی، بشقابها هر کدام جداگانه به شاسی متصل هستند. دیسک ها سه نوع هستند: دیسک یک راهه: که دارای دو گروه متقابل از تیغه های بشقابی شکل می باشند که در حین کار هر دو گروه خاک را از مرکز نوار خاک ورزی شده به سمت خارج می ریزند. این نوع دیسک به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد.،مگر در مواردی که مرزها یا بسترهای برجسته باید گسترده شوند. دیسک دو زانویی: دارای دو گروه اضافی می باشد که با تأثیر دوباره بر خاک، آنرا به سمت داخل و بجای خود برمی گرداند. لذا عمل خاک ورزی را دوبار انجام داده و سطح مزرعه را صافتر می کند. ولی شیارهایی در دو طرف کار آن باقی می ماند. دیسک یک زانویی( افست): یک گروه راست ریز( یعنی گروهی که خاک را به سمت راست جابجا کند.) و یک گروه چپ ریز که نسبت به هم در زاویه کار می کنند. دیسک های دو زانویی سبکتر از دیسک های یک زانویی ساخته شده و عمدتا" برای انجام عملیات ثانویه خاک ورزی بوده است. کار برد اصلی دیسک های یک زانویی برای انجام عملیات اولیه خاک ورزی بوده است. 3-هرس دندانه میخی: دراین نوع هرس ها میخ هایی روی میله هایی پیچ یا جوش خورده اند. این میله ها به نوبه خود در قاب هرس قرار گرفته اند. و معمولا" تعداد زیادی از این قابها به تناسب قدرت تراکتور در کنار هم قرار گرفته اند و می توان آن را به دنبال سایر ادوات برای صاف کردن زمین و بستر بذر، بر روی زمین راند. ولی به طور کل از این هرس ها برای صاف کردن بستر بذر، شکستن کلوخه های نرم و از بین بردن علف های هرز کوچک که تازه سر از خاک در آورده اند استفاده می شود. و همچنین برای شکستن سله های خاک که در اثر بارندگی به وجود آمده اند، به منظور تسریع در جوانه زدن بذوری که دست پاش کشت شده اند،می توان استفاده کرد. اگر دندانه ها به حالت عمودی سوار شوند عمق کار بیشتر شده و عمل خرد کردن کلوخه ها بهتر انجام می شود.و در صورتیکه دندانه ها به صورت مایل قرار گیرند، خاشاک بهتر از آنهاعبور کرده و سطح زمین صافتر می گردد. 4- تسطیح کن ها: در مناطقی که از آبیاری سطحی استفاده می شود، تسطیح زمین یکی از عملیات ضروری برای زراعت محصولات محسوب می شود. برای تسطیح کردن زمین وسایل مخصوصی ساخته شده ، که یکی از انواع سبک آن ماله نام دارد. این وسیله دارای قابی است که در آن تیغه های چوبی یا فلزی عمود بر جهت کشش قرار داده شده است. لبه تیغه تسطیح کن باید طوری تنظیم شود که خاک محل بلند از زمین را برداشته و قبل از رسیدن به محل بلند دیگری آن را در قسمت های گود و پست زمین بریزند. تا به این ترتیب عملیات تسطیح زمین به طور سریع و یکنواخت انجام شود. انواع تسطیح کن: 1- ماله ( نوع سبک ) 2- لولر ( نوع سنگین ) این وسیله اولین دستگاهی است که در بهار برای مسطح نمودن شیار شخم پائیزی به کار می رود. برای تسطیح زمین مزروعی ماله از هر وسیله دیگری بهتر است. به استثنای شخم پائیزی ، می توان برای صرفه جوئی در کار از ماله های سبک که بلافاصله به دنبال گاوآهن نصب می شوند به منظور تسطیح و آماده کردن زمین جهت کشت استفاده نمود. غلتک ها یا خرد کننده ها: به منظور تکمیل بستر بذر به کار می روند. هدف اصلی از به کار بردن این ادوات شکستن سله خاک، خرد کردن کلوخه ها، فشردن سطح خاک، بستن فضاهای خالی نزدیک سطح خاک به منظور کمک در جوانه زدن سریع بذرها می باشند. از غلتک همچنین می توان برای فشردن خاک اطراف ریشه های گندم که بر اثر یخبندان زمستانه بالا آمده اند و نیز فشردن خاک روی بذرهای تازه کشت شده استفاده نمود. کاشت محصولات کاشت عبارتند از قرار دادن بذرها یا غده ها ( سیب زمینی) در دل خاک و درعمق معین، پراکنش تصادفی یا توزیع بذرها در سطح مزرعه ( بذرافشانی ) و یا استقرار بوته ها در داخل خاک است.ماشین هائی که بذر را در دل خاک قرار داده و به طور همزمان آنرا می پوشانند، ردیف های مشخصی را به وجود می آورند. اگر ردیف ها یا بسترهای کاشت آنقدر از هم فاصله داشته باشند که امکان به کارگیری ماشین های مخصوص انجام عملیات داشت بین ردیف ها وجود داشته باشد، روش مزبور به کشت ردیفی موسوم است و در غیر این صورت به آن کشت متراکم گفته می شود. از این رو غلات کشت شده در خطوطی به فاصله 25-10 سانتیمتر کشت متراکم داشته در حالیکه چغندرقند که عموما" در ردیف هائی به فاصله حدود 60-40 سانتیمتر کشت می شود، جزء محصولات ردیفی محسوب می گردد. با استفاده از ادوات مناسب کاشت، بذرها را می توان مطابق با یکی از الگوها یا روش های مشروحه زیر توزیع نمود. بذر افشانی: پراکنش تصادفی یا در هم بذرها در سطح مزرعه. بذر کاری: ریزش تصادفی بذرها و پوشش آنها در داخل شیار و حصول ردیف های مشخص کاشت. بذر کاری دقیق یا تک دانه کاری: قرار دادن دقیق هر دانه بذر در دل خاک به فواصل تقریبا" مساوی از هم بر روی ردیف . کپه کاری: قرار دادن گروهی از بذرها در دل خاک به فواصل تقریبا: مساوی از هم بر روی ردیف. کشت متراکم عموما" به یکی از دو طریق اول انجام می گیرد، در حالیکه کشت ردیفی ممکن است در رابطه با هر کدام از روش ها به جزء روش بذر افشانی باشد. ماشین آلات کاشت ماشین های کاشت شامل ردیف کارها، خطی کارها و بذر پاش ها هستند. ردیف کارها: به دو روش طبقه بندی می شوند. الف- براساس نوع محصول کشت شده:ردیف کارها معمولا" بر این اساس تقسیم بندی می شوند. گرچه بعضی کارنده ها ممکن است برای کاشت بیش از یک نوع گیاه زراعی به کار روند. مثلا" بذور ذرت، سویا، لوبیا، آفتابگردان و چغندرقند ممکن است به وسیله یک کارنده مشترک کشت شوند. زیرا برای کاشت هریک از محصولات ذکر شده، کافی است صفحه موزع تعویض شود و چند تنظیم برای اندازه گیری بذر کاشته شده و عمق کاشت انجام گیرد. ب- براساس روش های کاشت: از آنجائی که میزان بارندگی، حرارت و نوع خاک به طور قابل توجهی از یک منطقه به منطقه دیگر فرق می کند،به طور کل سه روش ردیف کاری به وجود آمده تا شرایط مناسب رطوبت و وضعیت مطلوبی از لحاظ بستر، برای بذر تازه کاشته شده ایجاد نماید. این روش های کشت عبارتند از:کشت بر روی زمین مسطح، کشت بر روی پشته و کشت درون شیار. بر این اساس ردیف کارهای به وجود آمده برای این روش کشت عبارتند از: ردیف کارهائی که بر روی زمین مسطح کشت می کنند: این ردیف کارها در مناطقی مورد استفاده قرار می گیرند که میزان بارندگی برای رشد و نمو گیاه زراعی از مرحله کاشت تا برداشت بدون هیچ گونه آبیاری کافی باشد. ردیف کارهائی که بر روی پشته کشت می کنند: این ردیف کارها در مناطقی به کار می روند که قبل از کشت بذر رطوبت بیش از حد وجود داشته باشد و یا در نقاطی که آبیاری در شیارهای بین پشته ها انجام می گیرد. در این مناطق از آنجائی که روی پشته ها زودتر خشک می شوند کار کشت را می توان زودتر از کاشت در زمین مسطح انجام داد. به علاوه چون پشته ها ی خشک سریعتر گرم می شوند، بذور سریعتر جوانه می زنند و جوانه ها سریعتر سر از خاک در می آورند. ردیف کارهائی که در شیار کشت می کنند: بذرها را در کف شیارهای بین پشته ها که دارای رطوبت بیشتری هستند قرار می دهند. این کارنده ها در مناطق نیمه خشک و نیز در جاهائی که میزان بارندگی در طول دوره رشد گیاه محدود است، مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین گیاهان جوان در مقابل وزش باد و خاک مصون مانده و از آب اضافی جمع شده در داخل شیار استفاده می کنند. اندازه ردیف کارها: اندازه ردیف کارها بر حسب تعداد ردیف هائی که کشت می شوند و نیز فاصله بین ردیف های کشت تعیین می گردد. ردیف کارهای 4 تا 12 ردیفه معمولی ترین کارنده از لحاظ اندازه می باشند. البته اکنون کارنده های 6 تا24 ردیفه نیز ساخته می شوند. معمولا" فاصله بین ردیف های کاشت در ردیف کارهائی که انواع مختلف گیاهان زراعی را کشت میکنند از 36 تا 102 سانتیمتر قابل تغییر است. طرز کار یک بذر کار: یک کارنده به ترتیب عملیات ذیل را انجام می دهد. باز کردن شیار در خاک به عمق معین و مطلوب توسط شیار باز کن ها که این شیار باید با توجه به شرایط مختلف خاک و نوع بذر در عمق مناسبی ایجاد شود چه بسا اگر بذر بیش از حد، سطحی یا عمقی کاشته شود، ممکن است سبز نگردد. بذر را به اندازه مناسب و لازم برای کاشت آماده کند. انتقال و استقرار بذر در شیار متناسب با الگوی قابل قبول. بذر را در عمق مناسب خاک قرار دهد. زیرا عمقی که بذر در آن کاشته می شود و نیز فاصله بین بذر تا حد زیادی در میزان محصول به دست آمده تأثیر می گذارد. در خاک هائی که دارای ناهمواری هستند کارنده باید بذرهارا در عمق یکسان قرار دهد. مثلا" شیار باز کن نوعی خطی کار تحت فشار فنری قرار گرفته تا ضمن عبور از قسمت های ناهموار زمین بذرها را در عمقی مطلوب و یکسان قرار دهد. این بذرها توسط لوله سقوط به شیار باز کن می رسد. پوشاندن روی بذر که این عمل می تواند، از طریق استفاده از پوشاننده های کاردی و یا بشقابی انجام گیرد. در بعضی کارنده ها نیز چرخ فشاردهنده به عنوان وسیله پوشاننده به کار می رود. چنانچه بذرها به صورت دست پاش کشت شده و لازم باشد روی آنها پوشانده شود باید از سایرادوات استفاده نمود. از جمله ادواتی که برای پوشاندن بذر کاشته شده توسط دست به کار می روند. می توان به هرس بشقابی و دندانه میخی زنجیرهائی که کشیده می شوند و نیز بیلچه های پوشاننده اشاره کرد. 6- تثبیت خاک در اطراف آن در حدی که متناسب با نوع محصول باشد، بستر بذر را فشرده می کند. کارنده های مدرن امروزی ممکن است دارای چرخ فشار دهنده ای برای فشردن و محکم کردن خاک روی بذر و یا اطراف آن باشند. توجه به این نکته لازم است که انواع نازک و باریک چرخ های فشار دهنده برای بذرکاری در بهار، که بذرها در روی ردیف های باریکتر کاشته می شوند به کار رفته و چرخ های عریض تر برای بذرکاری در پائیز توصیه می شوند. خطی کارها: چنانچه فاصله بین ردیفهای کاشت آنقدر به هم نزدیک باشند که عملیات وجین، سله شکنی و سایر عملیات زراعی نتواند مانند کشت های ردیفی بین آنها انجام شود، این روش کشت را ، کشت متراکم یا درهم یا یکپارچه می نامند. کشت درهم معمولا" توسط خطی کارهای غلات و یا بذر پاش ها انجام می گیرد. البته از هلیکوپتر می توان برای کشت درهم بعضی از محصولات استفاده کرد. کشت درهم معمولا" برای غلات از قبیل گندم جو، ذرت، برنج، چاودار و نیز علف ها و بقولاتی مانند یونجه، شبدر، انواع لوبیا و نخود استفاده می شود. خطی کارهای غلات پخش بذر را دقیقتر انجام داده و بذور را در عمق یکنواخت تری نسبت به بذر پاش ها می کارند. انواع خطی کارهای غلات 1- خطی کار با چرخ های انتهائی: معمولا" این خطی کارها دارای دو چرخ انتهائی می باشند که خطی کار را حمل کرده و موزع را به حرکت در می آورند. 2- خطی کار با چرخ های فشار دهنده: این گروه خطی کارها دارای چند چرخ فشاردهنده می باشند که در عقب خطی کار قرار داده شده است. این چرخ ها خاک را روی بذر فشرده، موزع ها را به حرکت درآورده و تکیه گاهی برای عقب خطی کار محسوب می شوند. خطی کار ممکن است به صورت خطی کار ساده که فقط دارای مخزن بذر می باشد و یا به صورت خطی کار توأم که دارای مخزن بذر و مخزن کود شیمیائی است، عرضه شود. قسمت های مهم یک خطی کار شامل مخزن بذر، موزع ها، لوله سقوط، شیاربازکن، وسایل پوشاننده بذر، چرخ ها، علامت گذار و وسایل انتقال حرکت است. در مورد وسایل انتقال حرکت می توان گفت: در خطی کارهای با چرخ انتهائی نیرو از طریق تعدادی چرخ دنده و زنجیر به موزع انتقال می یابد و در خطی کار کوچکتر، حرکت از دو چرخ انتهائی منتقل می شود. ولی در خطی کارهای بزرگتر فقط از یک چرخ انتهائی منتقل می شود.در خطی کارهای با چرخ فشاردهنده قدرت از طریق تعدادی چرخ دنده و زنجیر از گروه های چرخ های فشاردهنده به مکانیزم موزع انتقال می یابند. در این نوع خطی کارها معمولا" دو گروه چرخ های طرفین هر کدام نیمی از موزع های خطی کار را به حرکت در می آورند. همانطور که گفته شد به طور کلی در یک خطی کار ابتدا شیار باز شده و سپس بذری که بر روی صفحه موزع قرار گرفته به داخل لوله سقوط رفته و به داخل شیار می افتد و توسط پوشاننده ها پوشانده می شود. علامت گذار یا مارکر: برای اینکه تمام سطح مزرعه کشت شده و قسمتی دو بار کشت نشود، از این وسیله استفاده می شود. این وسیله شامل میله بلندی است که یک بشقاب در انتهای آن وجود دارد و علامت گذار در دو انتهای مخزن بذر است. در هنگام کار تراکتور طوری دور می زند که یک چرخ جلو تراکتور بر روی شیار ایجاد شده توسط علامت گذار، که در دور قبل ایجاد شده، واقع شود. بذر پاش ها بذر پاش ها دارای شیار باز کن نمی باشندو فقط بذر را روی سطح خاک پاشیده و هیچ گونه وسیله پوشاننده ای ندارند. و در صورتی که نیاز به پوشاندن روی بذر باشد، بذرها معمولا" به وسیله هرس های بشقابی یا دندانه میخی پوشانده می شوند. رایج ترین بذر پاش ها، بذر پاش های سانتریفوژ یا گریز از مرکزهستند. که وسیله بسیار با صرفه ای برای پخش انواع مختلف بذور به ویژه بذور غلات، علوفه و چمن هستند . که قادرند بذرها را از 6 متر تا 12 متر بپاشند. این نوع بذر پاش ها از مخزن بذر و به هم زن ( از تعدادی پره های شعاعی ساخته شده و جهت جلوگیری از مسدود شدن دهانه ورودی می باشد.) و صفحه دوار برای پاشیدن بذر ساخته شده است. کارنده های مخصوص( سیب زمینی کار و نشاء کار) نشاء کار: در کشت نشاء برنج و نشاء سبزیجاتی مثل کلم، کاهو، گوجه فرنگی، تنباکو، توت فرنگی و .....به کار می روند. در انواع یک تا 4 ردیفه عرضه شده و قادرند کارهای ذیل را انجام دهند. 1- باز کردن شیار توسط کفش شیار باز کن. 2- قرار دادن نشاء در خاک. 3- پوشاندن نشاء 4- فشردن خاک اطراف نشاء توسط چرخ های فشار دهنده. 5- آبیاری توسط شیر آب نشاء کار. سیب زمینی کارها: این کارنده ها شیاری در خاک باز نموده و سیب زمینی را در فواصل دلخواه در داخل خاک قرار می دهند. همچنین کود شیمیائی را در کنار و زیر سطح بذر قرار داده وروی بذر و کود شیمیائی را می پوشاند. این ادوات 2، 4،یا 3 ردیفه کشت می کنند. اجزای یک سیب زمینی کار عبارتند از : 1- چرخ های حمل کننده و محرک. 2- مخزن بذر یا جعبه های حاوی سیب زمینی. 3- سکو و صندلی که این صندلی ها ویژه کارگران بوده و ممکن است از 4-1 عدد در عقب کارنده نصب شود. 4- شیار باز کن ها ممکن است از نوع کفشی یا بشقابی باشد. این شیار بازکن در زیر لوله سقوط کارنده قرار گرفته و شیاری برای سیب زمینی باز می کند. 5- بشقاب های پوشاننده . 6- دستگاه موزع که در انواع افقی، چنگک داربلندکن و زنجیری پیاله دار می باشند. در سیب زمینی کارهای نیمه اتوماتیک کارگر باید سیب زمینی ها را داخل حفره های چرخنده موزع قرار دهد، تا پس از رسیدن به سوراخ صفحه زیرین رها شده و به سوراخ لوله سقوط برسد. زیرا در نیمه اتوماتیک خود دستگاه نمی تواند این کار را انجام دهد. ادوات داشت ماشین های وجین کن، سله شکن ، تنک کن و سمپاش ها از جمله ادوات داشت به حساب می آیند. وجین و سله شکنی جزء آن دسته از عملیات خاک ورزی هستند که پس از بذرکاری انجام می شوند. کولتیواتور: واژه کولتیواتور به وسیله ای اطلاق می شود که برای عملیات وجین و سله شکنی ، زراعت های ردیفی گیاهان طراحی شده است. در انجام وجین و سله شکنی کولتیواتورهای مختلفی مورد استفاده قرار می گیرند. از کولتیواتورهای دستی کوچک باغی که مناسب باغچه های خانگی هستند تا کولتیواتورهای 8 ردیفه تراکتوری که قادرند روزانه حدود 40 تا 52 هکتار را کولتیواتور بزنند. کولتیواتورهای ردیفی معمولی: بعضی اوقات کولتیواتورها به جلو تراکتور بسته می شوند تا راننده دید بهتری از چگونگی عملیات داشته باشد. این کولتیواتورها ممکن است به تیغه های مختلفی مجهز باشند از جمله پنجه غازی. این ادوات دارای تعداد زیادی چرخ های تنظیم عمق در جلو تیغه دو سر می باشند . تیغه ها معمولا" بین ردیف ها حرکت می کنند و با کار در عمق کم به قطع علف های هرز و سله شکنی کمک می نمایند. وجین کن دوار یا فوکای دوار: وسیله معروف و مؤثر وجین و سله شکنی بوده ، در مقایسه با کولتیواتورهای ردیفی وسیله ای ساده و ارزان قیمت است که می تواند ظرفیت مزرعه زیادی داشته باشد. وجین کن دوار از دو گروه چرخ های دندانه دار مخصوص تشکیل شده که یک گروه از چرخ ها در عقب گروه دیگر قرار گرفته اند. نوکهای چرخ های وجین کن دوار که در بین ردیف ها حرکت می کنند، به طور عمودی وارد خاک شده ، در حالیکه رو به عقب قرار می گیرند، از خاک در آمده و با حرکت بلند کننده خود سله ها را شکسته، علف های هرز را بیرون می کشد. مؤثرترین کاربرد این وسیله هنگامی است که محصول خوب ریشه کرده و طول گیاه به 5 سانتیمتر رسیده و علف های هرز تازه سبز شده و سله نازکی بر روی خاک به وجود آمده باشد. البته می توان قبل از سبز شدن محصول نیز استفاده کرد. کولتیواتور دوار: این وسیله دارای چرخ های دندانه دار مخصوصی شبیه چرخ های وجین کن دوار بوده که در سطح خاک کار می کند. همچنین در مقایسه با طرز کار وجین کن دوار دندانه های چرخ های کولتیواتوردوار در هنگام چرخش از پشت با زمین تماس گرفته و دارای دندانه های انحنا دار تیزی می باشند. این چرخ ها به صورت گروهی سوار می شوند، به طوری که می توان در صفحات افقی یا عمودی آنها را زاویه داده و به این ترتیب خاک را به طرف ردیف ها یا از اطراف آنها دور نمود. از گروه های دوار این چرخ ها می توان برای مخلوط کردن ردیفی مواد شیمیائی در هنگام بذرکاری استفاده نمود و چنانچه گروه های دوار طوری تنظیم شوند که تمام سطح خاک را بپوشانند. می توان از آنها جهت مخلوط کردن مواد شیمیائی دست پاش استفاده نمود. شکل دندانه های چرخ ها به گونه ای است که با گردش چرخ در هنگام جلورفتن کولتیواتور علف های کوچک را ریشه کن کرده و علف های بزرگتر را قطع نموده و سله خاک را کاملا" خرد می کنند. برای کنترل بهتر علف های هرز و نیز حفاظت محصول می توان گروه ها را طوری تنظیم نمود که مقدار نسبتا" زیادی خاک را از داخل ردیف ها در پای بوته ها بریزد. این وسیله را حتی می توان برای تهیه بستر بذر به کار برد. ماشین های تنک کن: در زراعت های ردیفی بعضی از محصولات مانند چغندرقند، پنبه و بسیاری انواع سبزیجات، میزان بوته ها پس از کاشت بذر پائین و اغلب غیر قابل پیش بینی بوده، زیرا کنترل عوامل مربوطه مشکل می باشد. به این دلیل در زراعت این محصولات روش معمول چنین است که در زمان کاشت، بذر نسبتا" بیشتری کاشته می شود و سپس با ظهور بوته ها در سطح مزرعه، بوته های اضافی از خاک درآورده می شوند. عمل تنک کردن موجب می شود تا بوته های باقی مانده رشد بهتری نموده و محصول بیشتری به دست آید. امروزه درمزارع چغندرقند و پنبه بیشتر از ماشین های تنک کن به جای دست استفاده می شود. این تنک کن های رایج اغلب دارای تیغه های دوار یا تیغه های پاندولی هستند، که در هنگام عبور ماشین از روی ردیف ها با ضربه ای که تیغه به طور اتفاقی و متناوب به بوته های روی ردیف ها می زند، آنها را از زمین درآورده و بین ردیف ها می اندازد. لازم به ذکر است که هنگام وارد شدن ضربه تیغه ها به بوته ها، این بوته ها اغلب از ناحیه یقه یا طوقه کنده شده و در وسط دو ردیف کشت روی زمین پرتاب می شوند. این قطعات دوار در هنگام حرکت از روی ردیف ها به طور یک درمیان در جهت و خلاف جهت عقربه های ساعت می چرخند. تا بوته های کنده شده دو ردیف مجاور در یک شیار قرار گرفته،جمع آوری آنها آسانتر شود. سرعت چرخش قطعات دوار و نیز تعداد تیغه های روی هر قطعه به تعداد بوته روی ردیف و فاصله آنها از هم بستگی دارد. بنابراین کار با این وسیله باید کاملا" دقیق و حساب شده و بر اساس دستورات کتابچه راهنمای ماشین انجام گیرد. تا خسارت زیادی به محصول وارد نشود. سمپاش ها: سمپاش های مزرعه وسایلی هستند که برای پخش مواد شیمیائی به منظور کنترل انواع مختلف حشرات، عوامل بیماری زای گیاهی و دفع علف های هرز استفاده می شوند. اجزای اصلی ساختمان یک سمپاش عبارتند از: مخزن سم، به هم زن، پمپ، صافی ها ، بوم ( منظور لوله حامل نازل است.) و نازل می باشد. مخزن: در داخل مخزن سموم آماده شده ای را که به شکل مایع هستند می ریزیم. در بالای مخزن دهانه نسبتا" بزرگی وجود دارد که مجهز به قیف صافی دار است و توسط سرپوشی بسته نگهداری می شود. یک دریچه تخلیه نیز در کف مخزن است تا بتوان هنگام تمیز کردن مخزن مواد داخل مخزن را از طریق آن تخلیه نمود. به هم زن: عبارت است از پره های ضد زنگ و مقاوم که بر روی یک محور دوار نزدیک به ته مخزن قرار گرفته و جهت به تعلیق درآوردن ذرات سموم غیر قابل حل در آب استفاده می شود. صافی: صافی ها معمولا" در سه قسمت سمپاش ها به کار می روند. از جمله صافی ها می توان به صافی مخزن، لوله و نازل ها اشاره کرد. بوم: عبارت از لوله افقی طویلی که نازل ها در فواصل معین بر روی آن قرار می گیرند. طول بوم می تواند از 4 متر تا 5/12متر باشد. بوم ممکن است از جنس فلز ضد زنگ یا نوعی پلاستیک مقاوم ساخته شود. بوم شامل سه قسمت است. یک قسمت ثابت در وسط و دو قسمت در طرفین. که این دو قسمت از طریق اتصال های قابل انعطاف به قسمت مرکزی متصل شده و می تواند بر روی قسمت وسط تا شود. نازل یا افشانک: کارش ریز کردن و پخش ذرات سم تحت فشار است. نازل نیز معمولا" از فلزات ضد زنگ و مقاوم ساخته شده است. انواع دیگر سمپاش ها عبارتنداز : سمپاش دستی که ساختمانی شبیه امشی داشته و در منازل برای مبارزه با حشرات خانگی و نیز در گلخانه ها و باغچه های خیلی کوچک به کار می روند. این تلمبه از یک مخزن و یک پمپ تشکیل شده و پیستون پمپ باید توسط دست در داخل سیلندر به حرکت در آمده، هوا را به سمت جلو فرستاده سبب خروج سم گردد. سمپاش پشتی بدون موتور و با موتور، سمپاش چرخ دار موتوری، سمپاشی توسط هواپیما و هلیکوپتر. عمده ترین مورد کاربرد هواپیما در کشاورزی برای سموم آفت کش می باشد. مزایای عمده هواپیما بر ادوات زمینی سرعت عمل و به موقع انجام شدن عمل سمپاشی و نیز قابلیت کاربرد، در مواردی که ادوات زمینی نمی توانند وارد مزرعه شوند، می باشد. در مزارع محدود و یا با شکل نامنظم هندسی هلیکوپترها در مقایسه با هواپیمای بال ثابت، امن تر بوده و مانور پذیری بیشتری دارند. ماشین های برداشت نحوه برداشت در محصولات مختلف زراعی فرق می کند و به نوع محصول بستگی دارد. در این قسمت با ماشین های مختلف برداشت آشنا می شوید. ماشین های برداشت علوفه ( دروگرها) در برداشت مکانیزه گیاهان علوفه ای از وسایل متنوع و پیشرفته ای استفاده می شود. گرچه دروگرها برای درو علف ها و محصولات مخصوص علوفه خشک طراحی شده اند، اما در مزارع معمولا" از آنها برای قطع علفهای هرز اطراف ساختمان ها و اطراف نهرها، درو مراتع و حتی از بین بردن بقایای گیاهی نیز استفاده می شود. دروگر دو جزء مهم یک دروگر عبارتند از: 1- تیغه: قطعه ای مثلثی شکل و برنده است که جهت برش ساقه محصول به کار می رود. 2-انگشتی یا محافظ: که اعمال مهم انگشتی عبارتند از : - از تیغه در مقابل برخورد با اجسام سخت محافظت می کند. - صفحات انگشتی را برای برش مؤثر در وضعیت مناسبی نسبت به تیغه در محل خود جای می‌دهد. - گیاهان را از هم جدا کرده و آنها را برای برش آسانتر بین تیغه ها و صفحات انگشتی هدایت می‌كند. قطع ساقه علوفه توسط دستگاهی انجام می گیرد که یک واحد از قیچی ها همانند قیچی های جلو کمباین غلات دانه ریز است. این وسیله را موور ( Mower) گویند. بعد از درو توسط دروگر، علوفه درو شده باید در مزرعه بماند تا رطوبت آن به 20% کاهش یابد. به عبارتی خشک شود. بهتر است جهت خشک شدن، علوفه درو شده توسط شانه (rake) زیر و رو شود و همچنین برای متمرکز کردن علوفه در روی زمین از شانه استفاده می شود. بعضی از محصولات را مانند ذرت و ذرت خوشه ای، برای سیلو کردن برداشت می کنند. موادی که سیلو می شوند می بایستی ابتدا به صورت قطعات کوچکی به طول چند سانتیمتر خرد شوند. برای این منظور از دستگاه خردکننده ( chopper) استفاده می شود. البته چون به طور طبیعی برگها زودتر از ساقه ها خشک می شوند، و مشکل عدم یکنواختی خشک شدن برگها و ساقه ها پیش می آید، که برای رفع این مشکل می توانیم از ساقه کوب استفاده نمائیم. در این ادوات علوفه از بین دو غلتک عبور کرده و باعث می شود ساقه ها ترک خورده و له شده و در نتیجه زودتر خشک شوند. به عبارتی هم زمانی بین خشک شدن برگها و ساقه ها ایجاد می شود. از طرف دیگر از آنجا که برای تهیه علوفه خشک باید علوفه درو شده چند روز در مزرعه باقی بماند، تا رطوبت آن کاهش یابد، می توانیم با استفاده از ساقه کوب خشک شدن علوفه را سرعت بخشیم. ساقه کوب علوفه عمل ترک دادن، نرم کردن، له کردن و پاره کردن ساقه های گیاهی را انجام می دهد. که این عمل موجب خارج شدن سریعتر رطوبت از داخل ساقه ها شده و فرآیند خشک شدن را سرعت می بخشد. همان طور که گفته شد، علوفه بایستی بنحوی روی زمین متمرکز گردد تا جمع آوری و یا عدل بندی آن امکان پذیر باشد. برای این کار از دستگاهی به نام شانه ( rake ) استفاده می شود. این دستگاه علوفه درو شده را در روی زمین به صورت ردیف در می آورد. پس از تکمیل ردیف سازی از دستگاه بسته بند یا عدل بند( baler) استفاده می شود. بیلرها یا بسته بندهای علوفه بر دو نوع بسته بندهای مکعبی و استوانه ای تقسیم می شوند. در یک بسته بند مکعبی بزرگ محصول توسط بردارنده ها بلند شده و به طرف انگشتی های فشاردهنده ارسال می شودعلوفه در داخل دستگاه تحت فشار قرار گرفته و متراکم می شود. پس از آنکه حجم عدل به اندازه معین رسید، دستگاه گره زن به کار می افتد به وسیله نخ یا سیم پیچیده می شود و از پشت دستگاه روی زمین می افتد. ماشین های برداشت غلات برداشت غلات در زراعت های مکانیزه با ماشین آلات انجام می گیرد. یکی از این ماشین ها دروگر است. این دستگاه شامل یک مجموعه از قیچی های برش است که در جلو دستگاه قرار داشته و ساقه ها را قطع می کنند. ساقه ها توسط یک چرخ چند پره بزرگ به طرف تیغه های قیچی کشیده می شوند. ساقه ها پس از قطع روی هم انباشته شده، به وسیله دستگاه نخ پیچی می شوند و از پشت دستگاه روی زمین می افتند. کاملترین وسیله برداشت غلات دستگاهی است به نام کمباین. این دستگاه در اراضی بزرگ که فاقد پستی و بلندیهای شدید باشند و محصول به طور ایستاده خشک می شود، قابل استفاده است. کمباین مجموعه ای از قیچی های قطع ساقه و یک خرمن کوب است که همگی در روی یک شاسی سوارشده اند. کمباین عملیات برداشت، کوبیدن، جداکردن دانه هااز کلش ها یا تمیز کردن محصولات را انجام می دهد. کمباین یعنی توأم – نام کمباین زمانی بوجود آمد که عملیات چیدن محصول یا برداشت و خرمن کوبی که بعدا"عمل تمیز کردن هم به آن اضافه شده ، در یک ماشین واحد انجام گرفت و بر دو نوع خودرو و کششی می باشد. هدف اصلی کمباین به دست آوردن دانه از محصول با حداقل دانه های صدمه دیده و حداقل تلفات است. به علاوه دانه باید به اندازه کافی تمیز بوده ، عاری از خرده کاه و بقایای گیاهی باشد. برای آن که کار با کمباین عملی گردد، محصول بایستی خشک باشد، به طوری که ساقه ها به راحتی شکسته شوند. همچنین رطوبت دانه از 14% بیشتر نباشد. چنانچه رطوبت محصول زیاد باشد، عمل جداسازی بخوبی انجام نشده و در صورتی که رطوبت دانه کم باشد شکستگی دانه ها زیاد خواهد شد. به منظور برداشت محصول و به دست آوردن دانه تمام کمباین ها پنج عمل اصلی زیر را انجام می دهند. برش و تغذیه: در این مرحله چیدن محصول سرپا و برداشتن محصول از سطح مزرعه صورت می گیرد. کوبیدن: شامل جدا کردن تک تک دانه ها از قسمت هائی از گیاه که دانه ها را در برگرفته اند، می باشد. جدا کردن دانه و خرده های کاه از کاه و کلش. تمیز کردن: تمیز کردن دانه از خرده کاه و سایر بقایای گیاهی. جابجا کردن: شامل انتقال دانه های تمیز و پس مانده ها. دستگاهی که محصول را برش داده و یا جمع آوری می کند و آنرا به دستگاه می دهد، معمولا" به سرخوشه چین معروف است. ماشین های برداشت سیب زمینی سیب زمینی محصولی است غده ای که در موقع برداشت باید ابتدا از داخل خاک خارج شده و سپس به وسیله دست یا ماشین از روی زمین جمع آوری گردد. در زراعت های کوچک برای سهولت کار کنار ردیف ها را کولتیواتور می زنند تا عمل کندن خاک سریعتر و با صرف نیروی کمتری انجام گیرد. در زراعت های بزرگ و مکانیزه از دستگاه برداشت سیب زمینی استفاده می کنند. دستگاه شامل بیل عریضی است که در خاک فرو رفته و غدد را بالا می آورد. غدد از روی غربال می گذرند تا خاک و کلوخه ها جدا و حذف شوند. ممکن است غدد توسط نقاله به درون تریلر انتقال یابند و یا به صورت ردیفی در روی زمین ریخته شوند. حدود دو هفته قبل از برداشت سیب زمینی باید قسمت های هوائی گیاه را از بین برد. این عمل نه تنها از تداخل اندامهای هوائی گیاه در عملیات برداشت جلوگیری می کند ، بلکه رسیدگی غدد و توسعه بافت چوب پنبه ای آن را تسریع می سازد. تمام ماشین های برداشت کامل سیب زمینی به ترتیبی ساخته می شوند که سیب زمینی ها را به طور کامل به همراه خاک بلند کرده، از زیر خاک در آورده و با عبور دادن آنها از قسمت های مختلف ماشین ، سیب زمینی ها را از خاک، سنگ، خاشاک، برگ و سایر مواد خارجی جدا می سازند. سیب زمینی ها سپس ممکن است به داخل کیسه، جعبه یا تریلی منتقل شوند. ماشین برداشت چغندرقند امروزه برداشت چغندرقند با وسایل متعدد و مختلف ماشینی صورت می گیرد.چنانچه چغندر قند ردیفی کاشته شده باشد، می توان ابتدا کناره ردیف ها را با کولتیواتور سست کرد و خارج سازی غدد را تسهیل نمود. در زراعت مکانیزه از دستگاه برداشت چغندر قند استفاده می کنند.ماشین های برداشت چغندرقند، برداشت برگ و غده را توأم انجام می دهند. در هنگام کار چرخ های ماشین برداشت چغندر باید به گونه ای تنظیم شوند که بین دو ردیف کاشت حرکت کنند. البته چرخ های تراکتور هم باید به همین ترتیب تنظیم شوند. ماشین برداشت چغندر باید طوری هدایت گردد که چرخ کنگره دار طوقه زن تقریبا" از روی قسمت وسط ردیف کاشت حرکت نماید. هنگامی که این چرخ از روی سر چغندر بالا رفت، چاقوی افقی به دنبال آن بالا رفته و با ادامه حرکت ماشین به طرف جلو قسمتی از طوقه چغندر را می برد. در آوردن چغندرها از خاک نیز توسط چغندرکن چرخی یا تیغه ای صورت می گیرد. هنگام جلو رفتن ماشین ، چغندرها که اینک فاقد برگ و طوقه می باشند، در بین دو تیغه یا دو چرخ ، چغندرکن قرار گرفته وبا ادامه حرکت ماشین چون فاصله بین دو تیغه یا دو چرخ در عقب کمتر از قسمت جلو آنهاست، چغندرها از زمین بیرون آورده می شوند. چغندرهای بیرون آمده روی تسمه نقاله ای که در عقب چغندرکن قرار دارد، افتاده و از آنجا به مخزن چغندر و یا قسمت تمیزکن انتقال یافته و در نهایت توسط بالابرهای مخصوص به داخل تریلی یا کامیون منتقل شده واز مزرعه خارج می گردند. فهرست منابع 1- اهدائی، بهمن- اصلاح نباتات – انتشارات دانشگاه جندی شاپور. 2- بهداد، ابراهیم- آفات گیاهان زراعی ایران 3- بهروزی، منصور- مدیریت تراکتور و ماشین های کشاورزی- انتشارات دانشگاه تهران 1364. 4- بهروزی ، منصور- شناخت و کاربرد تراکتور- وزارت کشاورزی- تهران 1367 5- بولتن کمیسیون آب- شورای پژوهش های علمی کشور- شماره 17- بهار 1375. 6- ثابتی، حبیب اله- درختان و درختچه های ایران- انتشارات دانشگاه تهران. 7- تابش، فریدون- ماشین های آماده کردن زمین- انتشارات دانشگاه تهران . 8- شریفی، صدرالدین- آفات نباتات باغی ایران وطرز مبارزه با آنها- دانشگاه شیراز. 9- شفیعی، سید احمد- اصول ماشین های کشاورزی- جلد اول- انتشارات دانشگاه 10- شیبانی، حسن- باغبانی عمومی- جلد اول- چاپ ششم- مرکز نشر سپهر. 11- صمدی، اسماعیل- نباتات صنعتی- انتشارات دانشگاه اهواز. 12- علیزاده، امین- آبیاری قطره ای- انتشارات آستان قدس رضوی- 1369. 13- علیزاده، امین- اصول طراحی سیستم های آبیاری - انتشارات دانشگاه امام رضا(ع)-1372 14- کارگری، ملیحه- روش های آبیاری - انتشارات حوزه معاونت آموزشی- 1370 . 15- کوهپایی، مجید- اصول اقتصاد کشاورزی- انتشارات دانشگاه تهران- 1369 . 16- مظاهری، ارسلان- کلیات خاکشناسی- جلد اول- انتشارات دانشگاه اهواز. 17- منصوری راد، داوود- تراکتورها و ماشین های کشاورزی- انتشارات دانشگاه بوعلی سینا همدان- 1374. 18- واقفی، سیمین- ترکیبات مواد غذائی خام،پخته و فرآیند شده- انستیتو علوم تغذیه و صنایع غذائی- نشریه شماره 130 – تهران. 19-www. Idanganin. Ir 20-www. Wikipedia. Org 21-www. Gorashir. Com 22-www. Agrian- Persian bloy. Ocm 23-www. Fa. Wikipedia. Com 24-www. Jouruals, iut , al. ir 25-www. Did. Ir 26-agric. Hlogfa. Com