مقاله يماري ورم پستان و بهداشت پستان دام (docx) 31 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 31 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

يماري ورم پستان و بهداشت پستان دام مقدمهواژه ورم پستان به التهاب غده پستاني بدون توجه بعلت آن اطلاق ميشود كه بوسيله تغييرات فيزيكي شيميائي ومعمولا ميكربي شير وهمچنين تغييرات حاصل از بيماري در بافت غده پستاني مشخص ميشود مهمترين تغييراتيكه در شير ايجاد ميشود عبارت است از:تغيير رنگ وجود لخته و پيدايش تعداد زيادي لوكوسيت ( گلبول سفيد)با علا ئم تورم گرمي درد وسفت شدن غده پستاني كه بوسيله آزمايش ظاهري شير ميتوان آ نها راتشخيص داد . موارد زيادي از ورم پستانها را بسهولت نميتوان مشخص كرد بطوريكه داراي نشانيهاي درمانگاهي نيستند (ورم پستان مخفي) دراين نوع ورم پستانها به آزمايش غير مستقيم يعني شمارش گلبولهاي سفيد متوسل ميشونداپيدميولوژي :ورم پستان درتمام حيوانات پستاندار ماده بروز ميكند ولي در گاوهاي شيري داراي اهميت اقتصادي است وآنهم بعلت خساراتي است كه به صنعت توليد شير وفرآورده ها ي آن وارد مي شود . البته در اثر بيماري ورم پستان تلفات دامي نيز وجود دارد لكن زيا ن اقتصا دي آ ن مربوط به تلفا ت به تنها ئي نيست بلكه كاهش مقدار شير پستا ن مبتلا و اختلال در فر آوري شير عمده ترين خسارات را تشكيل ميدهد . از جمله خسارات ديگر آن انتشار ورم پستا ن در ساير دامها ي گله وبعضا ايجاد گلو درد استرپتوكوكي ويا سل و بروسلور در انسا ن است شيوع بيماري ورم پستان در اغلب كشورهاحدود 40 در صد است كه در بعضي از كشورها تا 25 در صد آنرا كاهش داده اند . بطور متوسط ابتلا هر كارتيه (قسمت ) از پستان به بيماري سبب كاهش 8 درصد توليد شير آن كارتيه ميگردد ويطور كلي در يك گاو مبتلا سبب كاهش 15 در صد از توليدشير ميشود. ازطرفي زيان حاصل از تغييرات تركيب شير مثل كاهش چربي كاهش كازئين ولاكتوز و افزايش سرم شير وپروتئين ها وافزايش كلرور ها نيز بايستي در نظر گرفت . عوامل ايجاد ورم پستان :ميكربها يكي از عوامل ايجاد ورم پستان هستند اما بتنهائي بعنوان عامل اوليه اورام پستان نميباشند در بعضي موارد از شير هاي بظاهر سالم هم ميكرب جدا ميشود عوامل ايجاد ورم پستان عبارتند از 1-عوامل مستعد كننده 2-عوامل عفوني عوامل مستعد كننده : الف-جراهاتيكه در سر پستانها يا پستا ن ايجاد ميشود ب- روش نگهداري (مديريت بهداشت جايگاه .مديريت بهداشت شير دوشي) پ-حساسيت مربوط به توارث ت-روش تغذيه :2-عوامل عفونياسترپتوكوك ها مثل استرپتوكوك آگالاكتيه استرپتوكوك اوبريس وديسگالاكتيه وفكاليس وپنومو نيهاستافيلوكوك ها اورئوس كلي فرمها اشرشيا كلي اسفروفوروس نكروفوروس يا فزي فرمهاكورينه باكتريها پيو ژنس وبويس سودو مو نا س هامايكو باكتريومها توبر كولوسيس (سل) ميكو پلاسما آگالاكتيه واريته بويس قارچها كانديدا كريپتو كوكوس تريكوسپرون باستثنا سل كه از طريق خون انتشار مييابد در ساير موارد عفونت پستان اغلب از طريق مجراي پستان انجام ميگيرد .عفونت در ابتدا بصورت التهاب مشخص ميشود ولي تا بروز التهاب سه مرحله وجود دارد 1-هجوم 2- عفونت 3- التهاب هجوم مر حله ايست كه ميكرب از خارج سر پستا نها به مجاري شير نفوذ ميكند عفونت مرحله ايست كه ميكرب رشد ميكند و بافت پستاني را مورد تهاجم قرار ميدهد التهاب نتيجه رشد ميكرب و افزايش آ ن وتخريب بافت پستا ني و نفوذ گلبولها ي سفيد يا لكوسيتها جهت دفع عفونت ميباشد مرحله هجومالف- دراين مرحله بستگي به حضور وتعداد باكتريها ي مولد بيماري در محيط شير دوشي كه معمولا بوسيله مبتلا كردن هر يك از قسمتها ي چهار گانه پستا ن وميزان آ لودگي پوست و سرپستا نها سنجيده ميشودب- تعداد دفعا تي كه سر پستا نها ي گاو بويژه نوك آ نها با اين باكتري ها آ لوده ميشوند كه وابسته به ميزان رعايت بهداشت در هنگام شير دوشي ميباشد ج- ميزان ضا يعا ت اسفنكتر سر پستا نها كه ورود باكتريها را در مجاري آ نها آ سان ميكند و بستگي به ماشينها ي شير دوشي وميزان كردن نگاهداري ودرست كار كردن ماشين شير دوشي ومراقبت از سرپستانها دارد د- وضع اسفنكتر0سر پستا نها بويژه در مرحله پس از شير دوشي كه عضلات اسفنكتر در استراحت ميباشند وشل بودن اسفنكترها سبب ميشود هجوم ميكربها را هم در نتيجه مكيدن و هم بواسطه تكثير ميكربي به داخل آ سا ن سا زد ذ- حضور مواد ضد ميكربي در مجرا ي سر پستا نها .2- مرحله عفونت الف- نوع ميكرب كه قدرت آ نرا در تكثير در شير مشخص ميكند ب- حساسيت ميكرب عامل در برابر آ نتي بيو تيكها ي مورد استفاده كه ممكن است مربوط به مقاومت طبيعي ويا اكتسابي ميكرب در نتيجه مصرف نا مناسب آ نتي بيوتيكها حاصل شده باشد .ج- وجود مواد حفاظت كننده در شير (مواد ايمني زا ) كه ممكن است طبيعي باشند يا در نتيجه عفونت قبلي ويا مايه كوبي توليد گردند .د- وجود تعداد زيادي لوكوسيت كه در نتيجه تورم پستا ن قبلي ويا ضربه ها ي فيزيكي باشد.ذ- مرحله شير واري كه عفونت در مرحله خشك شدن پستان با سهولت بيشتري صورت مي گيرد زيرا در آ ن مرحله عمل فيزيكي سيلا ن وخروج شير همراه با عفونت وجود ندارد .3-مرحله التهابالف- بيماري زائي وقدرت هجوم ميكرب .ب- ميزان حساسيت بافت پستا ن به ميكرب كه ممكن است از مقاومت در نتيجه وجود پادتن ثابت بافت تا حساسيت شديد در اثر عفونت قبلي تغيير كند .در مرحله هجوم بهتر از مراحل ديگر ميتوان با توجه به پرستاري و بويژه بكار بردن روشهاي بهداشتي خوب از ميزا ن اشاعه تورم پستا ن كم كرد .نشانيها ي بيماري ورم پستانبرحسب حدت وشدت ميكرب كه به پستان هجوم كرده باشد نشانيها ي بيماري متفاوت است التهاب شديد (حاد) فوق حاد كه با مسموميت خوني (سپتي سمي ) وبا واكنش عمومي همراه است يا بصورت التهاب نامشخص (تحت حاد ) يا مخفي ويا مزمن كه بتدريج بافت پستا ن فيبروزي وسفت ميشود ظاهر ميشوددراين حالات بستگي به نوع ميكرب نشاني متفاوت است ورم پستان محفي (تحت حاد)در اين نوع ورم پستا ن وضع ظاهري شير سالم وعادي بنظر ميرسد ودر دام هيچگونه علائم بيماري بصورت ظاهري ديده نميشود لكن در تركيبات شير تغييرات زير ديده ميشود -افزايش گلبولها ي سفيد و سلولها ي بافت پستان يا سلولهاي سوماتيك Somatic cell(sc)-كاهش چربي شير -كاهش كازئين-كاهش لاكتوز-افزايش سرم شير -افزايش كلرورهادر شير -افزايش گليكوژنكاهش توليد شير در اين مرحله بعلت عدم تشخيص وتوجه نداشتن دامدار به بهداشت شير در اتاق شير دوشي و توام دوشيدن دامها ي سالم وبيما ر سبب اشاعه بيماري به ساير گاوها ميشود بطوريكه ظرف مدت كوتاهي 50 در صد گله به اين نوع ورم پستان مبتلا ميشوند .ورم پستا ن مزمناين حالت ورم پستا ن نيز از نظر دامدار تا حدودي نا مشخص است اما اگر دقت شود و آ زما يش ورم پستا ن استريپ كاپ انجام شود وجود لخته هائي در شير مشخص كننده بيما ريست و تغييرات تركيبا ت شير نيز مانند ورم پستا ن تحت حاد يا مخفي است اما پيشرفته تر در اينجا سرم شير افزايش يافته و كلرورها افزايش بيشتري دارند . اين نوع ورم پستان معمولأ به درما ن جواب نميدهد در صورت نگهداري گا و در گله سبب پيشرفت بيما ري و سرايت به سايرين ميشود و بايستي دام آلو ده حذف وبه كشتارگاه اعزام شود .ورم پستان حاد :در اين حالت پستان داراي التهاب و تورم است واطراف پستا ن گرم ودام هم تب دارد. در هنگام دوشش دام پاها را بر زمين مي كوبد واحساس ناراحتي ميكند شكل ظاهري شير نيز تغيير ميكند داراي مايع سبز رنگ و رگه ها ي خون ولخته ها ي فراوان است در آزمايش استريپ كاپ براحتي ميتوان پي به بيما ري برد .گاو بي اشتها وناراحت است . اين گا وها را بايستي بادستگاه شير دوشي تك واحدي و در پايا ن شير دوشي بطور جداگانه روزانه حد اقل سه مرتبه دوشيد تا عفونت در پستا ن سبب ضايعه پستاني نشود دام را تحت مراقبت دامپزشك قرار ميدهند .شير دوشيده شده به فاضلأب ميريزند وهر دفعه دستگاه را ضد عفوني ميكنند .ورم پستا ن فوق حاد :اين نوع ورم پستا ن نيز مانند ورم پستا ن حاد مشخص ودام تب دار وبيما ر پستا ن دارا ي التهاب است گاو بعلت درد شديد اغلب موارد اجازه شير دوشي نميدهد شير سبز رنگ وداراي رگه ها ي خون و لخته ميباشد . سريعا بايستي گاو تحت مراقبت جداگانه قرار گيرد بعضا بعلت كم توجهي ودر اثر نفوذ عفونت به خون سبب سپتي سمي ميشود ودام تلف مي گردد .تشخيص آ زمايشگا هي وررم پستا ن :به سبب تغييرات شيميائي كه در شير ورم پستا ني بوجود مي آيد و تاثيردرسيستم فرآوري و پاستوريزاسيون شير ها ي ورم پستا ني و بدنبا ل آ ن گا وها ي آلو ده بايستي شنا سائي شوند .از آنجائيكه بر رسي آزمايشگا هي تعداد زيادي از نمونه ها ي شير گران تمام ميشود توجه زيادي به آزما يش هاي صحرائي بر پايه شناخت تعييرات فيزيكي وشيميائي شير ميشود البته اين آزمايشها غير مستقيم ميباشد وفقط وجود التهاب وتعييرات ظاهري شير را نشان ميدهند و يك آ زمايش هدايت كننده تلقي ميشوند . بدنبال آن بايستي آ زمايش ها ي تشخيص ميكربي و شمارش ميكربي وآ زمايش هاي حساسيت در مقابل دارو ويا وجود آ نتي بيوتيك وآ زمايش هاي تشخيص قارچ انجام شود .آزما يش استريپ كاپ :چنانكه ملأحظه شد در ورم پستا نهاي حاد يكي از علأئم بيماري وجود رگه ها ي خون ولخته و دلمه همراه با سرم سبز رنگ در شير است .قبل ار آنكه دستكاه شير دوشي را بدام متصل كنيم بايد چند مرتبه جريان شير هر كارتيه را روي صفحه سياه فنجان بريزيم تا عوامل غير طبيعي شير مشخص شود .آزمايش ورم پستان بروش كاليفر نيائي : California mastitis test - C M Tاين آزمايش تشخيص گاوهاي مبتلأ به ورم پستا ن مخفي است . در اين نوع ورم پستا ن چنانكه ملأ حظه شد شير از نظر ظاهر ي سالم و طبيعي بنظر ميرسد و هيچگونه علأ ئم بيماري در گا وممكن است مشخص نباشد ا ما با ريختن مقداري شير درظرف چهار قسمتي از (هر كارتيه در يك قسمت) ورم پستان را تشخيص ميدهيم .پس از اضافه شدن شير آنرا بمدت 10 الي 20 ثانيه بطور مورب تكان ميدهند تا با معرف مخلوط شود پس از اين مدت در صورت وجود ورم پستان شير لخته و بريده ميشود . هر چه مقدار و غلظت لخته بيشتر باشد شدت ورم پستا ن و وجود مواد بافتي وگلبولها ي سفيد بيشتر است .Brabant Mastitis Test ( B M T ) :اساس اين آ زمايش همان آزمايش تشخيص كاليفرنيائي است ليكن بجاي محلول معرف ـ ژل محتوي معرف در هر قسمت تعبييه شده ريخته و پس از آنكه 2 سي سي از شير اوليه هر كارتيه بر روي آ ن ريخته ميشود آنرا 20 ثانيه تكان ميدهند كه تشكيل رسوب يا ايجاد لخته يا بريدگي شير نشان دهنده ورم پستان است .Mishigan Mastitis Test (M M T ) ,Negretti Field Mastitis Test (N F M T ), Viscansian Mastitis Test (V M T )نيز بر اساس همان كاليفرنيا تست است تنها روش بكا ر گيري معرف ها متفاوت است .آزمايش شمارش سلولهاي سوماتيك (Somatic Cell Count (SCCروش مناسبي براي اندازه گيري كيفيت شير ميباشد .در حالت عادي در شيرهاي سالم تعدادي سلول كه شامل گلبولها ي سفيد وسلولها ي جدا شده از بافت پستا ن است در شير وجود دارد و در صورتيكه تعداد آ نها ار حد متعارف( 300000) بيشتر شود نشانه غير عادي بودن شير است .اين افزايش سلولها در اثر ضربه و نفوذ باكتري وايجاد التهاب ودر نتيجه ورم پستا ن بوجود ميآيد و سبب كاهش كيفيت شير ميشود .سه روش متفاوت براي اندازه گيري سلولهاي سوماتيك وجود دارد :1--روش مستقيم : در اين روش 01/0 ميلي ليتر از شير رادر يك سانتي متر مربع از سطح لام مخصوص شمارش سلولي پخش ميكنند و آنرا خشك و رنگ آميزي ميكنند سلولها ي رنگ شده زا با شما رش گر دستي شما رش مي كنند.2-روش كولتر : اين روش در اثر عبور سلولها ي سوماتيك از روزنه الكتريكي (الكترود) ايجاد نوسان ولتاژ ميكند وبازائ هر نوسان يك شمارش از شمارش گري كه متصل به الكترود است ثبت ميشود در اين روش ابتدا سلولها توسط فرمالين تثبيت ميشوند .3-شمارش توسط دستگاه فو سوماتيك: مقدار معيني شير از اين دستگاه عبور ميكند كه با يك بافر ورنگ فلوئورسنت مخلوط ميشود و ‌د. ان. ا هسته سلولها ي سوماتيك را هاي لايت ميكند و يك لأم كه بر روي صفحه دواري قرار دارد دراثر نور ايجاد شده انها را ثبت ميكند و يك كنترولر تعداد سلولها را در هر ميلي ليتر مشخص ميكند .كشت ميكربي :روش آ زمايش دقيق و وقت گير است كه بايستي قبل از اتصال دستگاه شير دوشي به كارتيه ها به وسيله يك لوله آزمايش استريل درب دار از هر كارتيه مقدار 30 تا 100 سي سي شير بر داشت .قبل از نمونه گيري بايد پستا ن و نوك كارتيه ها را شستشو داد و با الكل 70 درجه نوك پستا ن را ضد عفوني كرد ه و مستقيما از هر كا رتيه بطور جدا گانه شير بر داشت .پس از نمونه گيري بايستي سريعا نونه را در كنار يخ به آزمايشگاه ارسال نمود تا شير در آنجا كشت و آنتي بيوگرام گردد .خسارات ناشي از ورم پستا ن1-كم شدن توليد شير 2- هزينه هاي درمان 3- دور ريختن شير حاوي باقي مانده دارو در حين درمان4- احتما ل از بين رفتن يك يا چند قسمت پستا ن و يا حذف دام5- هزينه هاي كا ر گري و دامپزشكي مهمترين خسارت از طريق كم شدن شير تا حدود 15-8 درصد در طول 7 ماه دوره شير واري است . اگر اين بيما ري در 20 در صد گله وجود داشته باشد خسارت وارده به دامدار 70 در صد ساير هزينه هاست .هزينه ورم پستا ن حاد شامل 14 در صد مرگ و مير 8 درصد شير دور ريخته شده 8 در صد درمان است.هزينه ورم پستا ن مخفي 70 در صد بعلت نا شناخته بودن و كا هش شير در طول دوره شير واري است .پيشگيري ورم پستان در گاو :ورم پستان ناشي از يك سلسله نارسائي ها و سوء مديريت وعوامل محيطي نامطلوب است . عدم موفقيت در ريشه كن كردن ورم پستان نشانه عدم كفايت روش هاي كنترل وپيشگيري است . كنترل وپيشگيري تنها يك عمل نيست بلكه سيستمي است پيچيده و مخلوطي از كليه اقدامات بهداشتي ومحيطي كه بايد قدم به قدم آنرا انجام داد اين اقدامات بايستي اقتصادي ودر شرايط مختلف محيطي و مديريتي قابل اجرا باشد . نظر باينكه توجيه پيشگيري بيماري ورم پستان فقط با توجه به جنبه هاي اقتصادي ميباشد ، لذا هر برنامه اي كه بدين منظور تنظيم ميشودبايد متكي برعملي بودن آن در گاوداري معيني باشد بطور كلي پيشگيري در سطح يك منطقه هدف انجام شدني نيست وبرنامه هاي ملي فقط ميتواند بصورت محرك و كمك به گاوداران ويژه اي باشد كه بخواهند در برنامه شركت كنند.از بين بردن منبع عفونت و همچنين كاهش حساسيت غده پستاني وجلوگيري از سرايت بيماري در يك كارتيه به كارتيه هاي ديگر با هدف برنامه پيشگيري ورم پستان باشد. اگر از طرق بهداشتي باورم هاي مخفي مبارزه شود تجربه چنين نشان داده است كه خود بخود ورم پستان حاد نيز تحت تاثير قرار ميگيرند و درصد وقوع آن پائين مي آيد ولي عكس آن صحيح نيست و مبارزه عليه ورم هاي حاد هيچگاه نميتواند گله را از آلودگي ثانوي مصون دارد. آنچه امروز براي پيشگيري و كنترل ورم پستان بكار ميگيرند روش هاي زير است . روش اول : پيدا كردن دامهاي مبتلا از طريق يك همه گردي در گله ويا از طريق دفاتر ركورد گيري و بيماري يابي جهت مشخص كردن اورام پستان حاد در اين روش ميتوان تا حدي با بيماري مبارزه نمود اگر چه ممكن است از اين طريق به سطح آلودگي گله پي برد ولي منشاء ‌بيماري را نمي توان مشخص كرد اين روش در دامداريهاي بزرگ بخاطر هزينه زياد عملي نيست واز معايب آن پنهان ماندن ورم مخفي در گله را ميتوان نام برد. اكثر دامداران فكر ميكنند كه با اين روش ميتوان ورم پستانهاي موجود درگله را كشف كرد.روش دوم : در اين روش صرف نظر از اينكه بيماري در گله باشد و يا نباشد و ياميزان آلودگي آن درچه سطحي قرار گرفته باشد اقدام به يك سلسله عمليات بهداشتي مي كنند . اين روش كه دراكثر دامداريها صرفنظر از كوچكي وبزرگي قابل اجرا است و ديگر نياز به دانستن نوع ميكرب منبع آلودگي نيست اساسا” از 5 قدم اوليه تشكيل شده است كه بعنوان زير بنائي براي از بين بردن آلودگي موجود و آلودگي ثانوي پشنهاد ميشوند.قدم اول :‌ اطلاع دقيق از نحوه كار سيستم شير دوشي موجود و فراگرفتن راههاي صحيح و طرز كار با دستگاه .هر دستگاه شيردوشي از قسمتهيا زير تشكيل شده است:1- پمپ خلاء 2- صافي هوا براي گرفتن بخار موجود در لوله هاي شيردوشي . 3- مخزن شير مندرج 4- ضربان يا پولساتور 5- خرچنگي 6- فنجانك شيردوشي خلاء همواره در قسمت داخلي فنجانك ها وجود دارد وفقط خلاء‌موجود در اطرف لاستيكها ست كه متناوبا” با هوا عوض ميشود.قدم دوم : ضد عفوني هر روز ه دستگاه شيردوشي پس از هر شيردوشي و ضد عفوني كردن سرپستان باتركيبات يد دار پس از هر دوشش عمل ضد عفوني سرپستان ها ميتواند توسط دستگاه اتوماتيك و سريع صورت گيرد.متاسفانه بجز تعداد معدودي از دامداريها توجه خاصي باين امر نمي كنند و كارگر شيردوشي غافل از اينست كه حتي يك قطره شير باقيمانده در نوك پستان كه از طريق دست خود او ويا دستگاه شيردوشي از دام ديگري منتقل شده است مي تواند براحتي از مجراي نوك سرپستان عبور و آن را آلوده كند. ماده ضد عفوني با مقداري گلسيرين با مواد چربي بر روي پستان سدي را بوجود مي آورند كه از نفوذ باكتريها بداخل جلوگيري مي كند.قدم سوم : بمحض مشاهده ورم حاد در گله بلافاصله دام مبتلا را جدا ودر محلي جداگانه (‌ترجيحا”‌ بيمارستان )‌ در روي بستر ي خشك همراه با كلش يابستر ضد عفوني شده توسط آهك منتقل نمائيد واز طريق دامپزشك آزمايش هاي تشخيص نوع ميكروب انجام و آنرا مداوا كنيد.قدم چهارم : تزريق بعضي مواد درماني هنگام خشك كردن كاملا” ‌ضروري است چه اغلب دامها (بيش از 70 درصد ) اگر دراين دوره مداوا نشوند مبتلا به ورم پستان خواهند شد.قدم پنجم : اگر درمانهاي دامپزشك ومداوا ها پاسخ نداد احتمال وجود ورم پستان مزمن ميرود و براي جلوگيري از سرايت بيماري به ساير گاوها حتما“ دام مزبور را بايستي حذف يا سرپستان آلوده را توسط يك محلول خشك كننده شير آنرا خشك كرد در صورتيكه دام ارزش توليد مثل دارد ميتوان توسط عمل جراحي پستان را برداشت .منحصر ا"جهت توليد گوساله از آن استفاده كرد.نكات بهداشتي مهم براي جلوگيري از ابتلاء ‌ورم پستانچهار سد مهم شامل پوسته مقاوم سر پستان ، ماهيچه هاي اطراف نوك پستان ماده كراتيني و دفاع طبيعي توسط گلبولهاي سفيد بطور طبيعي و با رعايت اقدامات سبب پيشگيري ازورم پستان ميشود.مسئله مهمتري كه كارگر شيردوشي از طريق اقدامات بهداشتي بايستي انجام بدهد تا ميكرب ها از يك سر پستان به بقيه ويا ساير دامها منتقل نشوند از اهميت خاص برخورداراست قبل از شيردوشي حتما” دستهاي كارگران بايستي شسته و ضد عفوني شود دراغلب آزمايش ها انتقال آلودگي حدود 50 درصد از طريق دست هاي آلوده كارگر شيردوش قبل از شيردوشي و حدود 100 درصد از طريق همان دست ها حين شيردوشي گزارش شده است . استحمام هر روزه كارگران كمك مهمي علاوه بر رعايت بهداشت شيردوشي در سلامت خود آنهاست استفاده از چكمه و لباس كار مخصوص در شيردوشي از انتقال بيماري به داخل وانتقال بيماري به خارج شيردوشي جلوگيري ميكند.استفاده از دستكش هنگام شير دوشي وشستشو و ضد عفوني مرتب دستكش ها انتقال بيماري را 20درصد كاهش ميدهد.قبل از شيردوشي پستانها بايد دقيقا" شسته و ضد عفوني شوند .شستشوي پستان قبل از شيردوشي براي ازبين بردن فضولات و همچنين براي عمل رگ كردن صورت ميگيرد .اگر شستشو خوب صورت نگيريد بجاي ازبين بردن عفونت وميكرب ها به اشاعه و رشد آنها كمك مي كند . دريك آزمايش نشان داده شد كه استافيلوكوك ها بعداز اينكه دستمال ماساژ پستان آلوده مدت سه دقيقه در محلول ضد عفوني قرارگرفت باز هم زنده مانده بود . استرپتوكوك آگالاكتيه مدت هفت روز بعد از مصرف از روي يك دستمال كه در گوشه سالن شيردوشي افتاده بود بدست آمده . دستمال مزبور را مدت 5 ساعت در هيپو كلريت 2 درصد قرار دادند كه بعد از مدت مزبور هنوز ميكرب فعاليت خود را ازدست نداده بود.براي كم كردن اين قبيل آلودگيها كاربرد دستمالهاي يكبار مصرف يا حوله هائي كه پس از يكبار مصرف در حرارت ميكربشان كشته شود موثر است .براي جلوگيري بيشتر از اشاعه ميكرب ها گرفتن و خشك كردن آخرين قطره آب قبل از وصل دستگاه شيردوشي مهم است .يك قطره آب حاوي ميليون ها ميكر ب است كه مي تواند هر لحظه از مجراي سرپستان وارد شده ويا ازطريق دستگاه شيردوشي ديگر دامها را آلوده نمايد.ضدعفوني فنجان هاي دستگاه شيردوشيفنجان هاي دستگاه شيردوشي دائما” از دامي باز شده وبه دامي ديگر بسته مي شود اين عمل ميتواند سريعا” آلودگي را درگله اشاعه دهد . بنابراين ضد عفوني كل دستگاه در موقع تعويض از دامي به دام ديگر اگرچه تمامي شيرآنها سالم باشد در جلوگيري از رشد باكتريها موثرمي باشد براي اينكار يك ظرف پر از آب در كنار شيردوشي قرار ميگيرد و پس از هر دوشش و جدا كردن خرچنگي آنها را در ظرف آب محتوي ضد عفوني با آب پاكيزه قرار داده و آنرا شستشو ميدهند سپس ظرف آب را تخليه ومجددا” پر ميكنند .روش خودكاري هم وجود دارد كه بمحض قطع خلاء خرچنگيها از يك لوله آب جهت شستشو ي آنها استفاده شود . [if !supportLineBreakNewLine][endif]ضد عفوني سر پستانها :ضد عفوني سر پستان ها با يك ماده ضد عفوني يد دار امري ضروري است براي چسبيدن مواد ضدعفوني به سر پستان از كمي گليسيرين بالا نولين استفاده ميشود كه پوست را نيز مرطوب نگاه ميدارد واثر ضد عفوني كننده را نيز ازبين نخواهد برد . ارزش اين ضد عفوني تا حدي است كه گاهي ميتواند ورم پستانهاي مخفي را از بين ببرد ويا تا يك سوم از كل عفونت ها بكاهد.شتشوي سالن شيردوشي :پس از هر شيردوشي علاوه بر آنكه از طريق سيستم CIP لوله ها و دستگاههاي شيردوشي را شستشو و ضد عفوني ميكنند بايستي كف و ديواره هاي سالن شيردوشي و كليه ظروف را شستشو و ضد عفوني كرد.تغذيه دام خارج از شيردوشياز آنجائيكه پس از شير دوشي سرپستانكها و اسفنكتر وماهيچه هاي آن دراثر ترشح هورمون اكسي توسين ودوشش شير شل ومجراي پستان باز است پس از خاتمه شيردوشي نبايستي اجازه داده شود كه گاو بخوابد زيرا در اثر تماس با كف اصطبل وكود سبب نفوذ عوامل عفوني بداخل مجرا وآلوده شدن پستان ميشود . براي جلوگيري از خوابيدن گاو ها را با مواد غذائي سيلو شده با كنسانتره پروتئين دار با يونجه ويامواديكه مورد علاقه گاو باشد تغذيه ميكنند تا مدت يكساعت گاو سرپا باشد.از بين بردن كامل عوامل بيماريزا1- بستر دام را هميشه بايدخشك نگاه داشت. اگر محيط گاوداري مرطوب است استفاده از خاك اره مضر است و بايد ازكلش كه جاذب الرطوبه است استفاده شود.2- ضد عفوني بعد از شيردوشي لازم و ضرروي است 3- بعد ازدوشيدن دام ها را توسط ريختن غذا درآخور حداقل بمدت يكساعت سرپا نگاه داريد.4- بيرون بردن دام براي مدت كوتاهي از سالن وانتقال آنها به يك مرتع غير آلوده جهت هوا و آفتاب خوردن اصطبل وسالن ها در از بين بردن ميكرب موثر است 5- گوساله ها را بايد در باكس هاي انفرادي جداگانه پرورش داده وبا سطل وپستانك دستي شير داد تا از ليسيدن پستانها وتثبيت آلودگي روي بافتهاي پستان جلوگيري شود.اقدامات مهم و لازم براي دفع آلودگي :1- عوامل غير بهداشتي در اطراف دام ومحيط را ازبين ببريد.2- روش دوشيدن و ضدعفوني دستگاه ماشين شيردوشي را تصحيح كنيد.3- گاوهاي بيمار را جدا كرده و آنها را درآخر شيردوشي ودر صورت امكان با دستگاه تك واحدي بدوشيد و دستگاه را ضد عفوني كنيد 4- پس از پايان دوره شيرواري بايد با آنتي بيوتيك خشك كننده شير گاوها را خشك كرد . 5- دامها ي بيمار مزمن وغير قابل درمان را بايدحذف و به كشتارگاه اعزام كرد.6- در روش دوشش با دست براي لطمه نزدن به سرپستان بايد روش صحيح شيردوشيدن را ياد گرفت.نتايج حاصل از پيشگيري واقدامات بهداشتي :1- تعداد دام مبتلا به ورم پستان حاد كمتر ميشود.2- شيربخاطر عفونت دور ريخته نميشود.3- هزينه درمان ودارو و دامپزشك كمتر است .4- شير بهداشتي و باجايزه بيشتر تامين ميشود (‌افزايش درآمد).منابع :1- اورام پستان وبيماريهائيكه بوسيله باكتريها توليد ميشود . تأليف : بلاد هندرسن ترجمه دكتر احمد شيمي2- بهبود كيفيت شير تأليف اف هاردينگ ترجمه دكتر شهريار دبيريان . مهندس لادن ربيعي3- بهداشت پستان وشيردوشي نوشته مهندس سيد محمد عتيقه چي4- بهداشت گاوهاي شيري ترجمه دكتر عليرضا محمود زاده – دكتر مسعود هاشمي5- بيوسنتز شيردوشي صحيح ورم پستان ترجمه دكتر مسعود هاشمي – دكتر عليرضا محمود زاده6- شير و بهداشت همگاني نويسنده دكتر گيتي كريم – دكتر عباس فرخنده.Dairy research & information Dairy research and develo pment corporationMilk quality incentives Richard h. bennett PH.D.,P.A.SNeb guide: using the callfornia mastitistest G81-556-ANEB Guide: the somatic cell count and milk quality G93-1151-AProducing milk with a low bacteria G83-678-A  بهداشت و بيماريهای دام  بيماريهاي انگلي دام  بيماريهاي ويروسي دام  بيماري ورم پستان و بهداشت پستان دام   بيماريهاي متابوليك و تغذيه اي تاریخ آخرین بروزرسانی   :  1390-10-8 5:20                1380-1391 كليه حقوق براي دامپزشكي استان فارس محفوظ است   شيراز ،خيابان مشير یماری ورم پستان و بهداشت پستان دام     مقدمه واژه ورم پستان به التهاب غده پستانی بدون توجه بعلت آن اطلاق میشود که بوسیله تغییرات فیزیکی شیمیائی ومعمولا میکربی شیر وهمچنین تغییرات حاصل از بیماری در بافت غده پستانی مشخص میشود مهمترین تغییراتیکه در شیر ایجاد میشود عبارت است از: تغییر رنگ وجود لخته و پیدایش تعداد زیادی لوکوسیت ( گلبول سفید)با علا ئم تورم گرمی درد وسفت شدن غده پستانی که بوسیله آزمایش ظاهری شیر میتوان آ نها راتشخیص داد . موارد زیادی از ورم پستانها را بسهولت نمیتوان مشخص کرد بطوریکه دارای نشانیهای درمانگاهی نیستند (ورم پستان مخفی) دراین نوع ورم پستانها به آزمایش غیر مستقیم یعنی شمارش گلبولهای سفید متوسل میشوند اپیدمیولوژی : ورم پستان درتمام حیوانات پستاندار ماده بروز میکند ولی در گاوهای شیری دارای اهمیت اقتصادی است وآنهم بعلت خساراتی است که به صنعت تولید شیر وفرآورده ها ی آن وارد می شود . البته در اثر بیماری ورم پستان تلفات دامی نیز وجود دارد لکن زیا ن اقتصا دی آ ن مربوط به تلفا ت به تنها ئی نیست بلکه کاهش مقدار شیر پستا ن مبتلا و اختلال در فر آوری شیر عمده ترین خسارات را تشکیل میدهد . از جمله خسارات دیگر آن انتشار ورم پستا ن در سایر دامها ی گله وبعضا ایجاد گلو درد استرپتوکوکی ویا سل و بروسلور در انسا ن است شیوع بیماری ورم پستان در اغلب کشورهاحدود 40 در صد است که در بعضی از کشورها تا 25 در صد آنرا کاهش داده اند . بطور متوسط ابتلا هر کارتیه (قسمت ) از پستان به بیماری سبب کاهش 8 درصد تولید شیر آن کارتیه میگردد ویطور کلی در یک گاو مبتلا سبب کاهش 15 در صد از تولیدشیر میشود. ازطرفی زیان حاصل از تغییرات ترکیب شیر مثل کاهش چربی کاهش کازئین ولاکتوز و افزایش سرم شیر وپروتئین ها وافزایش کلرور ها نیز بایستی در نظر گرفت . عوامل ایجاد ورم پستان : میکربها یکی از عوامل ایجاد ورم پستان هستند اما بتنهائی بعنوان عامل اولیه اورام پستان نمیباشند در بعضی موارد از شیر های بظاهر سالم هم میکرب جدا میشود عوامل ایجاد ورم پستان عبارتند از 1-عوامل مستعد کننده 2-عوامل عفونی عوامل مستعد کننده : الف-جراهاتیکه در سر پستانها یا پستا ن ایجاد میشود ب- روش نگهداری (مدیریت بهداشت جایگاه .مدیریت بهداشت شیر دوشی) پ-حساسیت مربوط به توارث ت-روش تغذیه : 2-عوامل عفونی استرپتوکوک ها مثل استرپتوکوک آگالاکتیه استرپتوکوک اوبریس ودیسگالاکتیه وفکالیس وپنومو نیه استافیلوکوک ها اورئوس کلی فرمها اشرشیا کلی اسفروفوروس نکروفوروس یا فزی فرمها کورینه باکتریها پیو ژنس وبویس سودو مو نا س ها مایکو باکتریومها توبر کولوسیس (سل) میکو پلاسما آگالاکتیه واریته بویس قارچها کاندیدا کریپتو کوکوس تریکوسپرون باستثنا سل که از طریق خون انتشار مییابد در سایر موارد عفونت پستان اغلب از طریق مجرای پستان انجام میگیرد . عفونت در ابتدا بصورت التهاب مشخص میشود ولی تا بروز التهاب سه مرحله وجود دارد 1-هجوم 2- عفونت 3- التهاب هجوم مر حله ایست که میکرب از خارج سر پستا نها به مجاری شیر نفوذ میکند عفونت مرحله ایست که میکرب رشد میکند و بافت پستانی را مورد تهاجم قرار میدهد التهاب نتیجه رشد میکرب و افزایش آ ن وتخریب بافت پستا نی و نفوذ گلبولها ی سفید یا لکوسیتها جهت دفع عفونت میباشد مرحله هجوم الف- دراین مرحله بستگی به حضور وتعداد باکتریها ی مولد بیماری در محیط شیر دوشی که معمولا بوسیله مبتلا کردن هر یک از قسمتها ی چهار گانه پستا ن ومیزان آ لودگی پوست و سرپستا نها سنجیده میشود ب- تعداد دفعا تی که سر پستا نها ی گاو بویژه نوک آ نها با این باکتری ها آ لوده میشوند که وابسته به میزان رعایت بهداشت در هنگام شیر دوشی میباشد ج- میزان ضا یعا ت اسفنکتر سر پستا نها که ورود باکتریها را در مجاری آ نها آ سان میکند و بستگی به ماشینها ی شیر دوشی ومیزان کردن نگاهداری ودرست کار کردن ماشین شیر دوشی ومراقبت از سرپستانها دارد د- وضع اسفنکتر0سر پستا نها بویژه در مرحله پس از شیر دوشی که عضلات اسفنکتر در استراحت میباشند وشل بودن اسفنکترها سبب میشود هجوم میکربها را هم در نتیجه مکیدن و هم بواسطه تکثیر میکربی به داخل آ سا ن سا زد ذ- حضور مواد ضد میکربی در مجرا ی سر پستا نها . 2- مرحله عفونت الف- نوع میکرب که قدرت آ نرا در تکثیر در شیر مشخص میکند ب- حساسیت میکرب عامل در برابر آ نتی بیو تیکها ی مورد استفاده که ممکن است مربوط به مقاومت طبیعی ویا اکتسابی میکرب در نتیجه مصرف نا مناسب آ نتی بیوتیکها حاصل شده باشد . ج- وجود مواد حفاظت کننده در شیر (مواد ایمنی زا ) که ممکن است طبیعی باشند یا در نتیجه عفونت قبلی ویا مایه کوبی تولید گردند . د- وجود تعداد زیادی لوکوسیت که در نتیجه تورم پستا ن قبلی ویا ضربه ها ی فیزیکی باشد. ذ- مرحله شیر واری که عفونت در مرحله خشک شدن پستان با سهولت بیشتری صورت می گیرد زیرا در آ ن مرحله عمل فیزیکی سیلا ن وخروج شیر همراه با عفونت وجود ندارد . 3-مرحله التهاب الف- بیماری زائی وقدرت هجوم میکرب . ب- میزان حساسیت بافت پستا ن به میکرب که ممکن است از مقاومت در نتیجه وجود پادتن ثابت بافت تا حساسیت شدید در اثر عفونت قبلی تغییر کند . در مرحله هجوم بهتر از مراحل دیگر میتوان با توجه به پرستاری و بویژه بکار بردن روشهای بهداشتی خوب از میزا ن اشاعه تورم پستا ن کم کرد . نشانیها ی بیماری ورم پستان برحسب حدت وشدت میکرب که به پستان هجوم کرده باشد نشانیها ی بیماری متفاوت است التهاب شدید (حاد) فوق حاد که با مسمومیت خونی (سپتی سمی ) وبا واکنش عمومی همراه است یا بصورت التهاب نامشخص (تحت حاد ) یا مخفی ویا مزمن که بتدریج بافت پستا ن فیبروزی وسفت میشود ظاهر میشوددراین حالات بستگی به نوع میکرب نشانی متفاوت است ورم پستان محفی (تحت حاد) در این نوع ورم پستا ن وضع ظاهری شیر سالم وعادی بنظر میرسد ودر دام هیچگونه علائم بیماری بصورت ظاهری دیده نمیشود لکن در ترکیبات شیر تغییرات زیر دیده میشود -افزایش گلبولها ی سفید و سلولها ی بافت پستان یا سلولهای سوماتیک Somatic cell(sc) -کاهش چربی شیر -کاهش کازئین -کاهش لاکتوز -افزایش سرم شیر -افزایش کلرورهادر شیر -افزایش گلیکوژن کاهش تولید شیر در این مرحله بعلت عدم تشخیص وتوجه نداشتن دامدار به بهداشت شیر در اتاق شیر دوشی و توام دوشیدن دامها ی سالم وبیما ر سبب اشاعه بیماری به سایر گاوها میشود بطوریکه ظرف مدت کوتاهی 50 در صد گله به این نوع ورم پستان مبتلا میشوند . ورم پستا ن مزمن این حالت ورم پستا ن نیز از نظر دامدار تا حدودی نا مشخص است اما اگر دقت شود و آ زما یش ورم پستا ن استریپ کاپ انجام شود وجود لخته هائی در شیر مشخص کننده بیما ریست و تغییرات ترکیبا ت شیر نیز مانند ورم پستا ن تحت حاد یا مخفی است اما پیشرفته تر در اینجا سرم شیر افزایش یافته و کلرورها افزایش بیشتری دارند . این نوع ورم پستان معمولأ به درما ن جواب نمیدهد در صورت نگهداری گا و در گله سبب پیشرفت بیما ری و سرایت به سایرین میشود و بایستی دام آلو ده حذف وبه کشتارگاه اعزام شود . ورم پستان حاد : در این حالت پستان دارای التهاب و تورم است واطراف پستا ن گرم ودام هم تب دارد. در هنگام دوشش دام پاها را بر زمین می کوبد واحساس ناراحتی میکند شکل ظاهری شیر نیز تغییر میکند دارای مایع سبز رنگ و رگه ها ی خون ولخته ها ی فراوان است در آزمایش استریپ کاپ براحتی میتوان پی به بیما ری برد .گاو بی اشتها وناراحت است . این گا وها را بایستی بادستگاه شیر دوشی تک واحدی و در پایا ن شیر دوشی بطور جداگانه روزانه حد اقل سه مرتبه دوشید تا عفونت در پستا ن سبب ضایعه پستانی نشود دام را تحت مراقبت دامپزشک قرار میدهند .شیر دوشیده شده به فاضلأب میریزند وهر دفعه دستگاه را ضد عفونی میکنند . ورم پستا ن فوق حاد : این نوع ورم پستا ن نیز مانند ورم پستا ن حاد مشخص ودام تب دار وبیما ر پستا ن دارا ی التهاب است گاو بعلت درد شدید اغلب موارد اجازه شیر دوشی نمیدهد شیر سبز رنگ ودارای رگه ها ی خون و لخته میباشد . سریعا بایستی گاو تحت مراقبت جداگانه قرار گیرد بعضا بعلت کم توجهی ودر اثر نفوذ عفونت به خون سبب سپتی سمی میشود ودام تلف می گردد . تشخیص آ زمایشگا هی وررم پستا ن : به سبب تغییرات شیمیائی که در شیر ورم پستا نی بوجود می آید و تاثیردرسیستم فرآوری و پاستوریزاسیون شیر ها ی ورم پستا نی و بدنبا ل آ ن گا وها ی آلو ده بایستی شنا سائی شوند . از آنجائیکه بر رسی آزمایشگا هی تعداد زیادی از نمونه ها ی شیر گران تمام میشود توجه زیادی به آزما یش های صحرائی بر پایه شناخت تعییرات فیزیکی وشیمیائی شیر میشود البته این آزمایشها غیر مستقیم میباشد وفقط وجود التهاب وتعییرات ظاهری شیر را نشان میدهند و یک آ زمایش هدایت کننده تلقی میشوند . بدنبال آن بایستی آ زمایش ها ی تشخیص میکربی و شمارش میکربی وآ زمایش های حساسیت در مقابل دارو ویا وجود آ نتی بیوتیک وآ زمایش های تشخیص قارچ انجام شود . آزما یش استریپ کاپ : چنانکه ملأحظه شد در ورم پستا نهای حاد یکی از علأئم بیماری وجود رگه ها ی خون ولخته و دلمه همراه با سرم سبز رنگ در شیر است .قبل ار آنکه دستکاه شیر دوشی را بدام متصل کنیم باید چند مرتبه جریان شیر هر کارتیه را روی صفحه سیاه فنجان بریزیم تا عوامل غیر طبیعی شیر مشخص شود . آزمایش ورم پستان بروش کالیفر نیائی : California mastitis test - C M T این آزمایش تشخیص گاوهای مبتلأ به ورم پستا ن مخفی است . در این نوع ورم پستا ن چنانکه ملأ حظه شد شیر از نظر ظاهر ی سالم و طبیعی بنظر میرسد و هیچگونه علأ ئم بیماری در گا وممکن است مشخص نباشد ا ما با ریختن مقداری شیر درظرف چهار قسمتی از (هر کارتیه در یک قسمت) ورم پستان را تشخیص میدهیم . پس از اضافه شدن شیر آنرا بمدت 10 الی 20 ثانیه بطور مورب تکان میدهند تا با معرف مخلوط شود پس از این مدت در صورت وجود ورم پستان شیر لخته و بریده میشود . هر چه مقدار و غلظت لخته بیشتر باشد شدت ورم پستا ن و وجود مواد بافتی وگلبولها ی سفید بیشتر است . Brabant Mastitis Test ( B M T ) : اساس این آ زمایش همان آزمایش تشخیص کالیفرنیائی است لیکن بجای محلول معرف ـ ژل محتوی معرف در هر قسمت تعبییه شده ریخته و پس از آنکه 2 سی سی از شیر اولیه هر کارتیه بر روی آ ن ریخته میشود آنرا 20 ثانیه تکان میدهند که تشکیل رسوب یا ایجاد لخته یا بریدگی شیر نشان دهنده ورم پستان است . Mishigan Mastitis Test (M M T ) ,Negretti Field Mastitis Test (N F M T ), Viscansian Mastitis Test (V M T ) نیز بر اساس همان کالیفرنیا تست است تنها روش بکا ر گیری معرف ها متفاوت است . آزمایش شمارش سلولهای سوماتیک (Somatic Cell Count (SCC روش مناسبی برای اندازه گیری کیفیت شیر میباشد . در حالت عادی در شیرهای سالم تعدادی سلول که شامل گلبولها ی سفید وسلولها ی جدا شده از بافت پستا ن است در شیر وجود دارد و در صورتیکه تعداد آ نها ار حد متعارف( 300000) بیشتر شود نشانه غیر عادی بودن شیر است . این افزایش سلولها در اثر ضربه و نفوذ باکتری وایجاد التهاب ودر نتیجه ورم پستا ن بوجود میآید و سبب کاهش کیفیت شیر میشود . سه روش متفاوت برای اندازه گیری سلولهای سوماتیک وجود دارد : 1--روش مستقیم : در این روش 01/0 میلی لیتر از شیر رادر یک سانتی متر مربع از سطح لام مخصوص شمارش سلولی پخش میکنند و آنرا خشک و رنگ آمیزی میکنند سلولها ی رنگ شده زا با شما رش گر دستی شما رش می کنند. 2-روش کولتر : این روش در اثر عبور سلولها ی سوماتیک از روزنه الکتریکی (الکترود) ایجاد نوسان ولتاژ میکند وبازائ هر نوسان یک شمارش از شمارش گری که متصل به الکترود است ثبت میشود در این روش ابتدا سلولها توسط فرمالین تثبیت میشوند . 3-شمارش توسط دستگاه فو سوماتیک: مقدار معینی شیر از این دستگاه عبور میکند که با یک بافر ورنگ فلوئورسنت مخلوط میشود و ‌د. ان. ا هسته سلولها ی سوماتیک را های لایت میکند و یک لأم که بر روی صفحه دواری قرار دارد دراثر نور ایجاد شده انها را ثبت میکند و یک کنترولر تعداد سلولها را در هر میلی لیتر مشخص میکند . کشت میکربی : روش آ زمایش دقیق و وقت گیر است که بایستی قبل از اتصال دستگاه شیر دوشی به کارتیه ها به وسیله یک لوله آزمایش استریل درب دار از هر کارتیه مقدار 30 تا 100 سی سی شیر بر داشت . قبل از نمونه گیری باید پستا ن و نوک کارتیه ها را شستشو داد و با الکل 70 درجه نوک پستا ن را ضد عفونی کرد ه و مستقیما از هر کا رتیه بطور جدا گانه شیر بر داشت . پس از نمونه گیری بایستی سریعا نونه را در کنار یخ به آزمایشگاه ارسال نمود تا شیر در آنجا کشت و آنتی بیوگرام گردد . خسارات ناشی از ورم پستا ن 1-کم شدن تولید شیر 2- هزینه های درمان 3- دور ریختن شیر حاوی باقی مانده دارو در حین درمان 4- احتما ل از بین رفتن یک یا چند قسمت پستا ن و یا حذف دام 5- هزینه های کا ر گری و دامپزشکی مهمترین خسارت از طریق کم شدن شیر تا حدود 15-8 درصد در طول 7 ماه دوره شیر واری است . اگر این بیما ری در 20 در صد گله وجود داشته باشد خسارت وارده به دامدار 70 در صد سایر هزینه هاست . هزینه ورم پستا ن حاد شامل 14 در صد مرگ و میر 8 درصد شیر دور ریخته شده 8 در صد درمان است. هزینه ورم پستا ن مخفی 70 در صد بعلت نا شناخته بودن و کا هش شیر در طول دوره شیر واری است . پیشگیری ورم پستان در گاو : ورم پستان ناشی از یک سلسله نارسائی ها و سوء مدیریت وعوامل محیطی نامطلوب است . عدم موفقیت در ریشه کن کردن ورم پستان نشانه عدم کفایت روش های کنترل وپیشگیری است . کنترل وپیشگیری تنها یک عمل نیست بلکه سیستمی است پیچیده و مخلوطی از کلیه اقدامات بهداشتی ومحیطی که باید قدم به قدم آنرا انجام داد این اقدامات بایستی اقتصادی ودر شرایط مختلف محیطی و مدیریتی قابل اجرا باشد . نظر باینکه توجیه پیشگیری بیماری ورم پستان فقط با توجه به جنبه های اقتصادی میباشد ، لذا هر برنامه ای که بدین منظور تنظیم میشودباید متکی برعملی بودن آن در گاوداری معینی باشد بطور کلی پیشگیری در سطح یک منطقه هدف انجام شدنی نیست وبرنامه های ملی فقط میتواند بصورت محرک و کمک به گاوداران ویژه ای باشد که بخواهند در برنامه شرکت کنند. از بین بردن منبع عفونت و همچنین کاهش حساسیت غده پستانی وجلوگیری از سرایت بیماری در یک کارتیه به کارتیه های دیگر با هدف برنامه پیشگیری ورم پستان باشد. اگر از طرق بهداشتی باورم های مخفی مبارزه شود تجربه چنین نشان داده است که خود بخود ورم پستان حاد نیز تحت تاثیر قرار میگیرند و درصد وقوع آن پائین می آید ولی عکس آن صحیح نیست و مبارزه علیه ورم های حاد هیچگاه نمیتواند گله را از آلودگی ثانوی مصون دارد. آنچه امروز برای پیشگیری و کنترل ورم پستان بکار میگیرند روش های زیر است . روش اول : پیدا کردن دامهای مبتلا از طریق یک همه گردی در گله ویا از طریق دفاتر رکورد گیری و بیماری یابی جهت مشخص کردن اورام پستان حاد در این روش میتوان تا حدی با بیماری مبارزه نمود اگر چه ممکن است از این طریق به سطح آلودگی گله پی برد ولی منشاء ‌بیماری را نمی توان مشخص کرد این روش در دامداریهای بزرگ بخاطر هزینه زیاد عملی نیست واز معایب آن پنهان ماندن ورم مخفی در گله را میتوان نام برد. اکثر دامداران فکر میکنند که با این روش میتوان ورم پستانهای موجود درگله را کشف کرد. روش دوم : در این روش صرف نظر از اینکه بیماری در گله باشد و یا نباشد و یامیزان آلودگی آن درچه سطحی قرار گرفته باشد اقدام به یک سلسله عملیات بهداشتی می کنند . این روش که دراکثر دامداریها صرفنظر از کوچکی وبزرگی قابل اجرا است و دیگر نیاز به دانستن نوع میکرب منبع آلودگی نیست اساسا” از 5 قدم اولیه تشکیل شده است که بعنوان زیر بنائی برای از بین بردن آلودگی موجود و آلودگی ثانوی پشنهاد میشوند. قدم اول :‌ اطلاع دقیق از نحوه کار سیستم شیر دوشی موجود و فراگرفتن راههای صحیح و طرز کار با دستگاه . هر دستگاه شیردوشی از قسمتهیا زیر تشکیل شده است: 1- پمپ خلاء 2- صافی هوا برای گرفتن بخار موجود در لوله های شیردوشی . 3- مخزن شیر مندرج 4- ضربان یا پولساتور 5- خرچنگی 6- فنجانک شیردوشی خلاء همواره در قسمت داخلی فنجانک ها وجود دارد وفقط خلاء‌موجود در اطرف لاستیکها ست که متناوبا” با هوا عوض میشود. قدم دوم : ضد عفونی هر روز ه دستگاه شیردوشی پس از هر شیردوشی و ضد عفونی کردن سرپستان باترکیبات ید دار پس از هر دوشش عمل ضد عفونی سرپستان ها میتواند توسط دستگاه اتوماتیک و سریع صورت گیرد. متاسفانه بجز تعداد معدودی از دامداریها توجه خاصی باین امر نمی کنند و کارگر شیردوشی غافل از اینست که حتی یک قطره شیر باقیمانده در نوک پستان که از طریق دست خود او ویا دستگاه شیردوشی از دام دیگری منتقل شده است می تواند براحتی از مجرای نوک سرپستان عبور و آن را آلوده کند. ماده ضد عفونی با مقداری گلسیرین با مواد چربی بر روی پستان سدی را بوجود می آورند که از نفوذ باکتریها بداخل جلوگیری می کند. قدم سوم : بمحض مشاهده ورم حاد در گله بلافاصله دام مبتلا را جدا ودر محلی جداگانه (‌ترجیحا”‌ بیمارستان )‌ در روی بستر ی خشک همراه با کلش یابستر ضد عفونی شده توسط آهک منتقل نمائید واز طریق دامپزشک آزمایش های تشخیص نوع میکروب انجام و آنرا مداوا کنید. قدم چهارم : تزریق بعضی مواد درمانی هنگام خشک کردن کاملا” ‌ضروری است چه اغلب دامها (بیش از 70 درصد ) اگر دراین دوره مداوا نشوند مبتلا به ورم پستان خواهند شد. قدم پنجم : اگر درمانهای دامپزشک ومداوا ها پاسخ نداد احتمال وجود ورم پستان مزمن میرود و برای جلوگیری از سرایت بیماری به سایر گاوها حتما“ دام مزبور را بایستی حذف یا سرپستان آلوده را توسط یک محلول خشک کننده شیر آنرا خشک کرد در صورتیکه دام ارزش تولید مثل دارد میتوان توسط عمل جراحی پستان را برداشت .منحصر ا"جهت تولید گوساله از آن استفاده کرد. نکات بهداشتی مهم برای جلوگیری از ابتلاء ‌ورم پستان چهار سد مهم شامل پوسته مقاوم سر پستان ، ماهیچه های اطراف نوک پستان ماده کراتینی و دفاع طبیعی توسط گلبولهای سفید بطور طبیعی و با رعایت اقدامات سبب پیشگیری ازورم پستان میشود. مسئله مهمتری که کارگر شیردوشی از طریق اقدامات بهداشتی بایستی انجام بدهد تا میکرب ها از یک سر پستان به بقیه ویا سایر دامها منتقل نشوند از اهمیت خاص برخورداراست قبل از شیردوشی حتما” دستهای کارگران بایستی شسته و ضد عفونی شود دراغلب آزمایش ها انتقال آلودگی حدود 50 درصد از طریق دست های آلوده کارگر شیردوش قبل از شیردوشی و حدود 100 درصد از طریق همان دست ها حین شیردوشی گزارش شده است . استحمام هر روزه کارگران کمک مهمی علاوه بر رعایت بهداشت شیردوشی در سلامت خود آنهاست استفاده از چکمه و لباس کار مخصوص در شیردوشی از انتقال بیماری به داخل وانتقال بیماری به خارج شیردوشی جلوگیری میکند. استفاده از دستکش هنگام شیر دوشی وشستشو و ضد عفونی مرتب دستکش ها انتقال بیماری را 20درصد کاهش میدهد. قبل از شیردوشی پستانها باید دقیقا" شسته و ضد عفونی شوند .شستشوی پستان قبل از شیردوشی برای ازبین بردن فضولات و همچنین برای عمل رگ کردن صورت میگیرد .اگر شستشو خوب صورت نگیرید بجای ازبین بردن عفونت ومیکرب ها به اشاعه و رشد آنها کمک می کند . دریک آزمایش نشان داده شد که استافیلوکوک ها بعداز اینکه دستمال ماساژ پستان آلوده مدت سه دقیقه در محلول ضد عفونی قرارگرفت باز هم زنده مانده بود . استرپتوکوک آگالاکتیه مدت هفت روز بعد از مصرف از روی یک دستمال که در گوشه سالن شیردوشی افتاده بود بدست آمده . دستمال مزبور را مدت 5 ساعت در هیپو کلریت 2 درصد قرار دادند که بعد از مدت مزبور هنوز میکرب فعالیت خود را ازدست نداده بود. برای کم کردن این قبیل آلودگیها کاربرد دستمالهای یکبار مصرف یا حوله هائی که پس از یکبار مصرف در حرارت میکربشان کشته شود موثر است . برای جلوگیری بیشتر از اشاعه میکرب ها گرفتن و خشک کردن آخرین قطره آب قبل از وصل دستگاه شیردوشی مهم است .یک قطره آب حاوی میلیون ها میکر ب است که می تواند هر لحظه از مجرای سرپستان وارد شده ویا ازطریق دستگاه شیردوشی دیگر دامها را آلوده نماید. ضدعفونی فنجان های دستگاه شیردوشی فنجان های دستگاه شیردوشی دائما” از دامی باز شده وبه دامی دیگر بسته می شود این عمل میتواند سریعا” آلودگی را درگله اشاعه دهد . بنابراین ضد عفونی کل دستگاه در موقع تعویض از دامی به دام دیگر اگرچه تمامی شیرآنها سالم باشد در جلوگیری از رشد باکتریها موثرمی باشد برای اینکار یک ظرف پر از آب در کنار شیردوشی قرار میگیرد و پس از هر دوشش و جدا کردن خرچنگی آنها را در ظرف آب محتوی ضد عفونی با آب پاکیزه قرار داده و آنرا شستشو میدهند سپس ظرف آب را تخلیه ومجددا” پر میکنند .روش خودکاری هم وجود دارد که بمحض قطع خلاء خرچنگیها از یک لوله آب جهت شستشو ی آنها استفاده شود . [if !supportLineBreakNewLine][endif] ضد عفونی سر پستانها : ضد عفونی سر پستان ها با یک ماده ضد عفونی ید دار امری ضروری است برای چسبیدن مواد ضدعفونی به سر پستان از کمی گلیسیرین بالا نولین استفاده میشود که پوست را نیز مرطوب نگاه میدارد واثر ضد عفونی کننده را نیز ازبین نخواهد برد . ارزش این ضد عفونی تا حدی است که گاهی میتواند ورم پستانهای مخفی را از بین ببرد ویا تا یک سوم از کل عفونت ها بکاهد. شتشوی سالن شیردوشی : پس از هر شیردوشی علاوه بر آنکه از طریق سیستم CIP لوله ها و دستگاههای شیردوشی را شستشو و ضد عفونی میکنند بایستی کف و دیواره های سالن شیردوشی و کلیه ظروف را شستشو و ضد عفونی کرد. تغذیه دام خارج از شیردوشی از آنجائیکه پس از شیر دوشی سرپستانکها و اسفنکتر وماهیچه های آن دراثر ترشح هورمون اکسی توسین ودوشش شیر شل ومجرای پستان باز است پس از خاتمه شیردوشی نبایستی اجازه داده شود که گاو بخوابد زیرا در اثر تماس با کف اصطبل وکود سبب نفوذ عوامل عفونی بداخل مجرا وآلوده شدن پستان میشود . برای جلوگیری از خوابیدن گاو ها را با مواد غذائی سیلو شده با کنسانتره پروتئین دار با یونجه ویاموادیکه مورد علاقه گاو باشد تغذیه میکنند تا مدت یکساعت گاو سرپا باشد. از بین بردن کامل عوامل بیماریزا 1- بستر دام را همیشه بایدخشک نگاه داشت. اگر محیط گاوداری مرطوب است استفاده از خاک اره مضر است و باید ازکلش که جاذب الرطوبه است استفاده شود. 2- ضد عفونی بعد از شیردوشی لازم و ضرروی است 3- بعد ازدوشیدن دام ها را توسط ریختن غذا درآخور حداقل بمدت یکساعت سرپا نگاه دارید. 4- بیرون بردن دام برای مدت کوتاهی از سالن وانتقال آنها به یک مرتع غیر آلوده جهت هوا و آفتاب خوردن اصطبل وسالن ها در از بین بردن میکرب موثر است 5- گوساله ها را باید در باکس های انفرادی جداگانه پرورش داده وبا سطل وپستانک دستی شیر داد تا از لیسیدن پستانها وتثبیت آلودگی روی بافتهای پستان جلوگیری شود. اقدامات مهم و لازم برای دفع آلودگی : 1- عوامل غیر بهداشتی در اطراف دام ومحیط را ازبین ببرید. 2- روش دوشیدن و ضدعفونی دستگاه ماشین شیردوشی را تصحیح کنید. 3- گاوهای بیمار را جدا کرده و آنها را درآخر شیردوشی ودر صورت امکان با دستگاه تک واحدی بدوشید و دستگاه را ضد عفونی کنید 4- پس از پایان دوره شیرواری باید با آنتی بیوتیک خشک کننده شیر گاوها را خشک کرد . 5- دامها ی بیمار مزمن وغیر قابل درمان را بایدحذف و به کشتارگاه اعزام کرد. 6- در روش دوشش با دست برای لطمه نزدن به سرپستان باید روش صحیح شیردوشیدن را یاد گرفت. نتایج حاصل از پیشگیری واقدامات بهداشتی : 1- تعداد دام مبتلا به ورم پستان حاد کمتر میشود. 2- شیربخاطر عفونت دور ریخته نمیشود. 3- هزینه درمان ودارو و دامپزشک کمتر است . 4- شیر بهداشتی و باجایزه بیشتر تامین میشود (‌افزایش درآمد). منابع : 1- اورام پستان وبیماریهائیکه بوسیله باکتریها تولید میشود . تألیف : بلاد هندرسن ترجمه دکتر احمد شیمی 2- بهبود کیفیت شیر تألیف اف هاردینگ ترجمه دکتر شهریار دبیریان . مهندس لادن ربیعی 3- بهداشت پستان وشیردوشی نوشته مهندس سید محمد عتیقه چی 4- بهداشت گاوهای شیری ترجمه دکتر علیرضا محمود زاده – دکتر مسعود هاشمی 5- بیوسنتز شیردوشی صحیح ورم پستان ترجمه دکتر مسعود هاشمی – دکتر علیرضا محمود زاده 6- شیر و بهداشت همگانی نویسنده دکتر گیتی کریم – دکتر عباس فرخنده. Dairy research & information Dairy research and develo pment corporation Milk quality incentives Richard h. bennett PH.D.,P.A.S Neb guide: using the callfornia mastitistest G81-556-A NEB Guide: the somatic cell count and milk quality G93-1151-A Producing milk with a low bacteria G83-678-A بیماری ورم پستان و بهداشت پستان دام مقدمهواژه ورم پستان به التهاب غده پستانی بدون توجه بعلت آن اطلاق میشود كه بوسیله تغییرات فیزیكی شیمیائی ومعمولا میكربی شیر وهمچنین تغییرات حاصل از بیماری در بافت غده پستانی مشخص میشود مهمترین تغییراتیكه در شیر ایجاد میشود عبارت است از:تغییر رنگ وجود لخته و پیدایش تعداد زیادی لوكوسیت ( گلبول سفید)با علا ئم تورم گرمی درد وسفت شدن غده پستانی كه بوسیله آزمایش ظاهری شیر میتوان آ نها راتشخیص داد . موارد زیادی از ورم پستانها را بسهولت نمیتوان مشخص كرد بطوریكه دارای نشانیهای درمانگاهی نیستند (ورم پستان مخفی) دراین نوع ورم پستانها به آزمایش غیر مستقیم یعنی شمارش گلبولهای سفید متوسل میشوند.اپیدمیولوژی :ورم پستان درتمام حیوانات پستاندار ماده بروز میكند ولی در گاوهای شیری دارای اهمیت اقتصادی است وآنهم بعلت خساراتی است كه به صنعت تولید شیر وفرآورده ها ی آن وارد می شود . البته در اثر بیماری ورم پستان تلفات دامی نیز وجود دارد لكن زیا ن اقتصا دی آ ن مربوط به تلفا ت به تنها ئی نیست بلكه كاهش مقدار شیر پستان مبتلا و اختلال در فر آوری شیر عمده ترین خسارات را تشكیل میدهد . از جمله خسارات دیگر آن انتشار ورم پستان در سایر دامها ی گله وبعضا ایجاد گلو درد استرپتوكوكی ویا سل و بروسلور در انسا ن است شیوع بیماری ورم پستان در اغلب كشورهاحدود 40 در صد است كه در بعضی از كشورها تا 25 در صد آنرا كاهش داده اند . بطور متوسط ابتلا هر كارتیه (قسمت ) از پستان به بیماری سبب كاهش 8 درصد تولید شیر آن كارتیه میگردد ویطور كلی در یك گاو مبتلا سبب كاهش 15 در صد از تولیدشیر میشود. ازطرفی زیان حاصل از تغییرات تركیب شیر مثل كاهش چربی كاهش كازئین ولاكتوز و افزایش سرم شیر وپروتئین ها وافزایش كلرور ها نیز بایستی در نظر گرفت . عوامل ایجاد ورم پستان :میكربها یكی از عوامل ایجاد ورم پستان هستند اما بتنهائی بعنوان عامل اولیه اورام پستان نمیباشند در بعضی موارد از شیر های بظاهر سالم هم میكرب جدا میشود عوامل ایجاد ورم پستان عبارتند از 1-عوامل مستعد كننده 2-عوامل عفونی عوامل مستعد كننده : الف-جراهاتیكه در سر پستانها یا پستان ایجاد میشود ب- روش نگهداری (مدیریت بهداشت جایگاه .مدیریت بهداشت شیر دوشی) پ-حساسیت مربوط به توارث ت-روش تغذیه :2-عوامل عفونیاسترپتوكوك ها مثل استرپتوكوك آگالاكتیه استرپتوكوك اوبریس ودیسگالاكتیه وفكالیس وپنومونیهاستافیلوكوك ها اورئوس كلی فرمها اشرشیا كلی اسفروفوروس نكروفوروس یا فزی فرمهاكورینه باكتریها پیو ژنس وبویس سودو مونا س هامایكو باكتریومها توبر كولوسیس (سل) میكو پلاسما آگالاكتیه واریته بویس قارچها كاندیدا كریپتو كوكوس تریكوسپرون باستثنا سل كه از طریق خون انتشار مییابد در سایر موارد عفونت پستان اغلب از طریق مجرای پستان انجام میگیرد .عفونت در ابتدا بصورت التهاب مشخص میشود ولی تا بروز التهاب سه مرحله وجود دارد 1-هجوم 2- عفونت 3- التهاب هجوم مر حله ایست كه میكرب از خارج سر پستانها به مجاری شیر نفوذ میكند عفونت مرحله ایست كه میكرب رشد میكند و بافت پستانی را مورد تهاجم قرار میدهد التهاب نتیجه رشد میكرب و افزایش آ ن وتخریب بافت پستانی و نفوذ گلبولها ی سفید یا لكوسیتها جهت دفع عفونت میباشد مرحله هجومالف- دراین مرحله بستگی به حضور وتعداد باكتریها ی مولد بیماری در محیط شیر دوشی كه معمولا بوسیله مبتلا كردن هر یك از قسمتها ی چهار گانه پستان ومیزان آ لودگی پوست و سرپستانها سنجیده میشودب- تعداد دفعا تی كه سر پستانها ی گاو بویژه نوك آ نها با این باكتری ها آ لوده میشوند كه وابسته به میزان رعایت بهداشت در هنگام شیر دوشی میباشد ج- میزان ضا یعا ت اسفنكتر سر پستانها كه ورود باكتریها را در مجاری آ نها آ سان میكند و بستگی به ماشینها ی شیر دوشی ومیزان كردن نگاهداری ودرست كار كردن ماشین شیر دوشی ومراقبت از سرپستانها دارد د- وضع اسفنكتر0سر پستانها بویژه در مرحله پس از شیر دوشی كه عضلات اسفنكتر در استراحت میباشند وشل بودن اسفنكترها سبب میشود هجوم میكربها را هم در نتیجه مكیدن و هم بواسطه تكثیر میكربی به داخل آ سا ن سا زد ذ- حضور مواد ضد میكربی در مجرا ی سر پستانها .2- مرحله عفونت الف- نوع میكرب كه قدرت آ نرا در تكثیر در شیر مشخص میكند ب- حساسیت میكرب عامل در برابر آ نتی بیو تیكها ی مورد استفاده كه ممكن است مربوط به مقاومت طبیعی ویا اكتسابی میكرب در نتیجه مصرف نا مناسب آ نتی بیوتیكها حاصل شده باشد .ج- وجود مواد حفاظت كننده در شیر (مواد ایمنی زا ) كه ممكن است طبیعی باشند یا در نتیجه عفونت قبلی ویا مایه كوبی تولید گردند .د- وجود تعداد زیادی لوكوسیت كه در نتیجه تورم پستان قبلی ویا ضربه ها ی فیزیكی باشد.ذ- مرحله شیر واری كه عفونت در مرحله خشك شدن پستان با سهولت بیشتری صورت می گیرد زیرا در آ ن مرحله عمل فیزیكی سیلا ن وخروج شیر همراه با عفونت وجود ندارد .3-مرحله التهابالف- بیماری زائی وقدرت هجوم میكرب .ب- میزان حساسیت بافت پستان به میكرب كه ممكن است از مقاومت در نتیجه وجود پادتن ثابت بافت تا حساسیت شدید در اثر عفونت قبلی تغییر كند .در مرحله هجوم بهتر از مراحل دیگر میتوان با توجه به پرستاری و بویژه بكار بردن روشهای بهداشتی خوب از میزا ن اشاعه تورم پستان كم كرد .نشانیها ی بیماری ورم پستانبرحسب حدت وشدت میكرب كه به پستان هجوم كرده باشد نشانیها ی بیماری متفاوت است التهاب شدید (حاد) فوق حاد كه با مسمومیت خونی (سپتی سمی ) وبا واكنش عمومی همراه است یا بصورت التهاب نامشخص (تحت حاد ) یا مخفی ویا مزمن كه بتدریج بافت پستان فیبروزی وسفت میشود ظاهر میشوددراین حالات بستگی به نوع میكرب نشانی متفاوت است ورم پستان محفی (تحت حاد)در این نوع ورم پستان وضع ظاهری شیر سالم وعادی بنظر میرسد ودر دام هیچگونه علائم بیماری بصورت ظاهری دیده نمیشود لكن در تركیبات شیر تغییرات زیر دیده میشود -افزایش گلبولها ی سفید و سلولها ی بافت پستان یا سلولهای سوماتیك Somatic cell(sc)-كاهش چربی شیر -كاهش كازئین-كاهش لاكتوز-افزایش سرم شیر -افزایش كلرورهادر شیر -افزایش گلیكوژنكاهش تولید شیر در این مرحله بعلت عدم تشخیص وتوجه نداشتن دامدار به بهداشت شیر در اتاق شیر دوشی و توام دوشیدن دامها ی سالم وبیما ر سبب اشاعه بیماری به سایر گاوها میشود بطوریكه ظرف مدت كوتاهی 50 در صد گله به این نوع ورم پستان مبتلا میشوند .ورم پستان مزمناین حالت ورم پستان نیز از نظر دامدار تا حدودی نا مشخص است اما اگر دقت شود و آ زما یش ورم پستان استریپ كاپ انجام شود وجود لخته هائی در شیر مشخص كننده بیما ریست و تغییرات تركیبا ت شیر نیز مانند ورم پستان تحت حاد یا مخفی است اما پیشرفته تر در اینجا سرم شیر افزایش یافته و كلرورها افزایش بیشتری دارند . این نوع ورم پستان معمولأ به درما ن جواب نمیدهد در صورت نگهداری گا و در گله سبب پیشرفت بیما ری و سرایت به سایرین میشود و بایستی دام آلو ده حذف وبه كشتارگاه اعزام شود .ورم پستان حاد :در این حالت پستان دارای التهاب و تورم است واطراف پستان گرم ودام هم تب دارد. در هنگام دوشش دام پاها را بر زمین می كوبد واحساس ناراحتی میكند شكل ظاهری شیر نیز تغییر میكند دارای مایع سبز رنگ و رگه ها ی خون ولخته ها ی فراوان است در آزمایش استریپ كاپ براحتی میتوان پی به بیما ری برد .گاو بی اشتها وناراحت است . این گا وها را بایستی بادستگاه شیر دوشی تك واحدی و در پایا ن شیر دوشی بطور جداگانه روزانه حد اقل سه مرتبه دوشید تا عفونت در پستان سبب ضایعه پستانی نشود دام را تحت مراقبت دامپزشك قرار میدهند .شیر دوشیده شده به فاضلأب میریزند وهر دفعه دستگاه را ضد عفونی میكنند .ورم پستان فوق حاد :این نوع ورم پستان نیز مانند ورم پستان حاد مشخص ودام تب دار وبیما ر پستان دارا ی التهاب است گاو بعلت درد شدید اغلب موارد اجازه شیر دوشی نمیدهد شیر سبز رنگ ودارای رگه ها ی خون و لخته میباشد . سریعا بایستی گاو تحت مراقبت جداگانه قرار گیرد بعضا بعلت كم توجهی ودر اثر نفوذ عفونت به خون سبب سپتی سمی میشود و دام تلف می گردد .تشخیص آزمایشگاهی وررم پستان :به سبب تغییرات شیمیائی كه در شیر ورم پستانی بوجود می آید و تاثیردرسیستم فرآوری و پاستوریزاسیون شیر ها ی ورم پستانی و بدنبا ل آ ن گا وها ی آلو ده بایستی شنا سائی شوند .از آنجائیكه بر رسی آزمایشگا هی تعداد زیادی از نمونه ها ی شیر گران تمام میشود توجه زیادی به آزما یش های صحرائی بر پایه شناخت تعییرات فیزیكی وشیمیائی شیر میشود البته این آزمایشها غیر مستقیم میباشد وفقط وجود التهاب وتعییرات ظاهری شیر را نشان میدهند و یك آ زمایش هدایت كننده تلقی میشوند . بدنبال آن بایستی آ زمایش ها ی تشخیص میكربی و شمارش میكربی وآ زمایش های حساسیت در مقابل دارو ویا وجود آ نتی بیوتیك وآ زمایش های تشخیص قارچ انجام شود .آزمایش استریپ كاپ :چنانكه ملأحظه شد در ورم پستانهای حاد یكی از علأئم بیماری وجود رگه ها ی خون ولخته و دلمه همراه با سرم سبز رنگ در شیر است .قبل ار آنكه دستكاه شیر دوشی را بدام متصل كنیم باید چند مرتبه جریان شیر هر كارتیه را روی صفحه سیاه فنجان بریزیم تا عوامل غیر طبیعی شیر مشخص شود .آزمایش ورم پستان بروش كالیفر نیائی : California mastitis test - C M Tاین آزمایش تشخیص گاوهای مبتلأ به ورم پستان مخفی است . در این نوع ورم پستان چنانكه ملأ حظه شد شیر از نظر ظاهر ی سالم و طبیعی بنظر میرسد و هیچگونه علأ ئم بیماری در گا وممكن است مشخص نباشد ا ما با ریختن مقداری شیر درظرف چهار قسمتی از (هر كارتیه در یك قسمت) ورم پستان را تشخیص میدهیم .پس از اضافه شدن شیر آنرا بمدت 10 الی 20 ثانیه بطور مورب تكان میدهند تا با معرف مخلوط شود پس از این مدت در صورت وجود ورم پستان شیر لخته و بریده میشود . هر چه مقدار و غلظت لخته بیشتر باشد شدت ورم پستان و وجود مواد بافتی وگلبولها ی سفید بیشتر است .Brabant Mastitis Test ( B M T ) :اساس این آ زمایش همان آزمایش تشخیص كالیفرنیائی است لیكن بجای محلول معرف ـ ژل محتوی معرف در هر قسمت تعبییه شده ریخته و پس از آنكه 2 سی سی از شیر اولیه هر كارتیه بر روی آ ن ریخته میشود آنرا 20 ثانیه تكان میدهند كه تشكیل رسوب یا ایجاد لخته یا بریدگی شیر نشان دهنده ورم پستان است .Mishigan Mastitis Test (M M T ) ,Negretti Field Mastitis Test (N F M T ), Viscansian Mastitis Test (V M T )نیز بر اساس همان كالیفرنیا تست است تنها روش بكا ر گیری معرف ها متفاوت است .آزمایش شمارش سلولهای سوماتیك (Somatic Cell Count (SCC روش مناسبی برای اندازه گیری كیفیت شیر میباشد .در حالت عادی در شیرهای سالم تعدادی سلول كه شامل گلبولها ی سفید وسلولها ی جدا شده از بافت پستان است در شیر وجود دارد و در صورتیكه تعداد آ نها ار حد متعارف( 300000) بیشتر شود نشانه غیر عادی بودن شیر است .این افزایش سلولها در اثر ضربه و نفوذ باكتری وایجاد التهاب ودر نتیجه ورم پستان بوجود میآید و سبب كاهش كیفیت شیر میشود .سه روش متفاوت برای اندازه گیری سلولهای سوماتیك وجود دارد :1--روش مستقیم : در این روش 01/0 میلی لیتر از شیر رادر یك سانتی متر مربع از سطح لام مخصوص شمارش سلولی پخش میكنند و آنرا خشك و رنگ آمیزی میكنند سلولها ی رنگ شده زا با شما رش گر دستی شما رش می كنند.2-روش كولتر : این روش در اثر عبور سلولها ی سوماتیك از روزنه الكتریكی (الكترود) ایجاد نوسان ولتاژ میكند وبازائ هر نوسان یك شمارش از شمارش گری كه متصل به الكترود است ثبت میشود در این روش ابتدا سلولها توسط فرمالین تثبیت میشوند .3-شمارش توسط دستگاه فو سوماتیك: مقدار معینی شیر از این دستگاه عبور میكند كه با یك بافر ورنگ فلوئورسنت مخلوط میشود و ‌د. ان. ا هسته سلولها ی سوماتیك را های لایت میكند و یك لأم كه بر روی صفحه دواری قرار دارد دراثر نور ایجاد شده انها را ثبت میكند و یك كنترولر تعداد سلولها را در هر میلی لیتر مشخص میكند .كشت میكربی :روش آ زمایش دقیق و وقت گیر است كه بایستی قبل از اتصال دستگاه شیر دوشی به كارتیه ها به وسیله یك لوله آزمایش استریل درب دار از هر كارتیه مقدار 30 تا 100 سی سی شیر بر داشت .قبل از نمونه گیری باید پستان و نوك كارتیه ها را شستشو داد و با الكل 70 درجه نوك پستان را ضد عفونی كرد ه و مستقیما از هر كا رتیه بطور جدا گانه شیر بر داشت .پس از نمونه گیری بایستی سریعا نونه را در كنار یخ به آزمایشگاه ارسال نمود تا شیر در آنجا كشت و آنتی بیوگرام گردد .خسارات ناشی از ورم پستان1-كم شدن تولید شیر 2- هزینه های درمان 3- دور ریختن شیر حاوی باقی مانده دارو در حین درمان4- احتما ل از بین رفتن یك یا چند قسمت پستان و یا حذف دام5- هزینه های كا ر گری و دامپزشكی مهمترین خسارت از طریق كم شدن شیر تا حدود 15-8 درصد در طول 7 ماه دوره شیر واری است . اگر این بیما ری در 20 در صد گله وجود داشته باشد خسارت وارده به دامدار 70 در صد سایر هزینه هاست .هزینه ورم پستان حاد شامل 14 در صد مرگ و میر 8 درصد شیر دور ریخته شده 8 در صد درمان است.هزینه ورم پستان مخفی 70 در صد بعلت نا شناخته بودن و كا هش شیر در طول دوره شیر واری است .پیشگیری ورم پستان در گاو :ورم پستان ناشی از یك سلسله نارسائی ها و سوء مدیریت وعوامل محیطی نامطلوب است . عدم موفقیت در ریشه كن كردن ورم پستان نشانه عدم كفایت روش های كنترل وپیشگیری است . كنترل وپیشگیری تنها یك عمل نیست بلكه سیستمی است پیچیده و مخلوطی از كلیه اقدامات بهداشتی ومحیطی كه باید قدم به قدم آنرا انجام داد این اقدامات بایستی اقتصادی ودر شرایط مختلف محیطی و مدیریتی قابل اجرا باشد . نظر باینكه توجیه پیشگیری بیماری ورم پستان فقط با توجه به جنبه های اقتصادی میباشد ، لذا هر برنامه ای كه بدین منظور تنظیم میشودباید متكی برعملی بودن آن در گاوداری معینی باشد بطور كلی پیشگیری در سطح یك منطقه هدف انجام شدنی نیست و برنامه های ملی فقط میتواند بصورت محرك و كمك به گاوداران ویژه ای باشد كه بخواهند در برنامه شركت كنند.از بین بردن منبع عفونت و همچنین كاهش حساسیت غده پستانی وجلوگیری از سرایت بیماری در یك كارتیه به كارتیه های دیگر با هدف برنامه پیشگیری ورم پستان باشد. اگر از طرق بهداشتی باورم های مخفی مبارزه شود تجربه چنین نشان داده است كه خود بخود ورم پستان حاد نیز تحت تاثیر قرار میگیرند و درصد وقوع آن پائین می آید ولی عكس آن صحیح نیست و مبارزه علیه ورم های حاد هیچگاه نمیتواند گله را از آلودگی ثانوی مصون دارد. آنچه امروز برای پیشگیری و كنترل ورم پستان بكار میگیرند روش های زیر است . روش اول : پیدا كردن دامهای مبتلا از طریق یك همه گردی در گله ویا از طریق دفاتر ركورد گیری و بیماری یابی جهت مشخص كردن اورام پستان حاد در این روش میتوان تا حدی با بیماری مبارزه نمود اگر چه ممكن است از این طریق به سطح آلودگی گله پی برد ولی منشاء ‌بیماری را نمی توان مشخص كرد این روش در دامداریهای بزرگ بخاطر هزینه زیاد عملی نیست واز معایب آن پنهان ماندن ورم مخفی در گله را میتوان نام برد. اكثر دامداران فكر میكنند كه با این روش میتوان ورم پستانهای موجود درگله را كشف كرد.روش دوم : در این روش صرف نظر از اینكه بیماری در گله باشد و یا نباشد و یامیزان آلودگی آن درچه سطحی قرار گرفته باشد اقدام به یك سلسله عملیات بهداشتی می كنند . این روش كه دراكثر دامداریها صرفنظر از كوچكی وبزرگی قابل اجرا است و دیگر نیاز به دانستن نوع میكرب منبع آلودگی نیست اساسا” از 5 قدم اولیه تشكیل شده است كه بعنوان زیر بنائی برای از بین بردن آلودگی موجود و آلودگی ثانوی پشنهاد میشوند.قدم اول :‌ اطلاع دقیق از نحوه كار سیستم شیر دوشی موجود و فراگرفتن راههای صحیح و طرز كار با دستگاه .هر دستگاه شیردوشی از قسمتهیا زیر تشكیل شده است:1- پمپ خلاء 2- صافی هوا برای گرفتن بخار موجود در لوله های شیردوشی . 3- مخزن شیر مندرج 4- ضربان یا پولساتور 5- خرچنگی 6- فنجانك شیردوشی خلاء همواره در قسمت داخلی فنجانك ها وجود دارد وفقط خلاء‌موجود در اطرف لاستیكها ست كه متناوبا” با هوا عوض میشود.قدم دوم : ضد عفونی هر روز ه دستگاه شیردوشی پس از هر شیردوشی و ضد عفونی كردن سرپستان باتركیبات ید دار پس از هر دوشش عمل ضد عفونی سرپستان ها میتواند توسط دستگاه اتوماتیك و سریع صورت گیرد.متاسفانه بجز تعداد معدودی از دامداریها توجه خاصی باین امر نمی كنند و كارگر شیردوشی غافل از اینست كه حتی یك قطره شیر باقیمانده در نوك پستان كه از طریق دست خود او ویا دستگاه شیردوشی از دام دیگری منتقل شده است می تواند براحتی از مجرای نوك سرپستان عبور و آن را آلوده كند. ماده ضد عفونی با مقداری گلسیرین با مواد چربی بر روی پستان سدی را بوجود می آورند كه از نفوذ باكتریها بداخل جلوگیری می كند.قدم سوم : بمحض مشاهده ورم حاد در گله بلافاصله دام مبتلا را جدا ودر محلی جداگانه (‌ترجیحا”‌ بیمارستان )‌ در روی بستر ی خشك همراه با كلش یابستر ضد عفونی شده توسط آهك منتقل نمائید واز طریق دامپزشك آزمایش های تشخیص نوع میكروب انجام و آنرا مداوا كنید.قدم چهارم : تزریق بعضی مواد درمانی هنگام خشك كردن كاملا” ‌ضروری است چه اغلب دامها (بیش از 70 درصد ) اگر دراین دوره مداوا نشوند مبتلا به ورم پستان خواهند شد.قدم پنجم : اگر درمانهای دامپزشك ومداوا ها پاسخ نداد احتمال وجود ورم پستان مزمن میرود و برای جلوگیری از سرایت بیماری به سایر گاوها حتما“ دام مزبور را بایستی حذف یا سرپستان آلوده را توسط یك محلول خشك كننده شیر آنرا خشك كرد در صورتیكه دام ارزش تولید مثل دارد میتوان توسط عمل جراحی پستان را برداشت .منحصر ا"جهت تولید گوساله از آن استفاده كرد.نكات بهداشتی مهم برای جلوگیری از ابتلاء ‌ورم پستانچهار سد مهم شامل پوسته مقاوم سر پستان ، ماهیچه های اطراف نوك پستان ماده كراتینی و دفاع طبیعی توسط گلبولهای سفید بطور طبیعی و با رعایت اقدامات سبب پیشگیری ازورم پستان میشود.مسئله مهمتری كه كارگر شیردوشی از طریق اقدامات بهداشتی بایستی انجام بدهد تا میكرب ها از یك سر پستان به بقیه ویا سایر دامها منتقل نشوند از اهمیت خاص برخورداراست قبل از شیردوشی حتما” دستهای كارگران بایستی شسته و ضد عفونی شود دراغلب آزمایش ها انتقال آلودگی حدود 50 درصد از طریق دست های آلوده كارگر شیردوش قبل از شیردوشی و حدود 100 درصد از طریق همان دست ها حین شیردوشی گزارش شده است . استحمام هر روزه كارگران كمك مهمی علاوه بر رعایت بهداشت شیردوشی در سلامت خود آنهاست استفاده از چكمه و لباس كار مخصوص در شیردوشی از انتقال بیماری به داخل وانتقال بیماری به خارج شیردوشی جلوگیری میكند.استفاده از دستكش هنگام شیر دوشی وشستشو و ضد عفونی مرتب دستكش ها انتقال بیماری را 20درصد كاهش میدهد.قبل از شیردوشی پستانها باید دقیقا" شسته و ضد عفونی شوند .شستشوی پستان قبل از شیردوشی برای ازبین بردن فضولات و همچنین برای عمل رگ كردن صورت میگیرد .اگر شستشو خوب صورت نگیرید بجای ازبین بردن عفونت ومیكرب ها به اشاعه و رشد آنها كمك می كند . دریك آزمایش نشان داده شد كه استافیلوكوك ها بعداز اینكه دستمال ماساژ پستان آلوده مدت سه دقیقه در محلول ضد عفونی قرارگرفت باز هم زنده مانده بود . استرپتوكوك آگالاكتیه مدت هفت روز بعد از مصرف از روی یك دستمال كه در گوشه سالن شیردوشی افتاده بود بدست آمده . دستمال مزبور را مدت 5 ساعت در هیپو كلریت 2 درصد قرار دادند كه بعد از مدت مزبور هنوز میكرب فعالیت خود را ازدست نداده بود.برای كم كردن این قبیل آلودگیها كاربرد دستمالهای یكبار مصرف یا حوله هائی كه پس از یكبار مصرف در حرارت میكربشان كشته شود موثر است .برای جلوگیری بیشتر از اشاعه میكرب ها گرفتن و خشك كردن آخرین قطره آب قبل از وصل دستگاه شیردوشی مهم است .یك قطره آب حاوی میلیون ها میكر ب است كه می تواند هر لحظه از مجرای سرپستان وارد شده ویا ازطریق دستگاه شیردوشی دیگر دامها را آلوده نماید.ضدعفونی فنجان های دستگاه شیردوشیفنجان های دستگاه شیردوشی دائما” از دامی باز شده وبه دامی دیگر بسته می شود این عمل میتواند سریعا” آلودگی را درگله اشاعه دهد . بنابراین ضد عفونی كل دستگاه در موقع تعویض از دامی به دام دیگر اگرچه تمامی شیرآنها سالم باشد در جلوگیری از رشد باكتریها موثرمی باشد برای اینكار یك ظرف پر از آب در كنار شیردوشی قرار میگیرد و پس از هر دوشش و جدا كردن خرچنگی آنها را در ظرف آب محتوی ضد عفونی با آب پاكیزه قرار داده و آنرا شستشو میدهند سپس ظرف آب را تخلیه ومجددا” پر میكنند .روش خودكاری هم وجود دارد كه بمحض قطع خلاء خرچنگیها از یك لوله آب جهت شستشو ی آنها استفاده شود . ضد عفونی سر پستانها :ضد عفونی سر پستان ها با یك ماده ضد عفونی ید دار امری ضروری است برای چسبیدن مواد ضدعفونی به سر پستان از كمی گلیسیرین بالا نولین استفاده میشود كه پوست را نیز مرطوب نگاه میدارد واثر ضد عفونی كننده را نیز ازبین نخواهد برد . ارزش این ضد عفونی تا حدی است كه گاهی میتواند ورم پستانهای مخفی را از بین ببرد ویا تا یك سوم از كل عفونت ها بكاهد.شتشوی سالن شیردوشی :پس از هر شیردوشی علاوه بر آنكه از طریق سیستم CIP لوله ها و دستگاههای شیردوشی را شستشو و ضد عفونی میكنند بایستی كف و دیواره های سالن شیردوشی و كلیه ظروف را شستشو و ضد عفونی كرد.تغذیه دام خارج از شیردوشیاز آنجائیكه پس از شیر دوشی سرپستانكها و اسفنكتر وماهیچه های آن دراثر ترشح هورمون اكسی توسین ودوشش شیر شل ومجرای پستان باز است پس از خاتمه شیردوشی نبایستی اجازه داده شود كه گاو بخوابد زیرا در اثر تماس با كف اصطبل وكود سبب نفوذ عوامل عفونی بداخل مجرا وآلوده شدن پستان میشود . برای جلوگیری از خوابیدن گاو ها را با مواد غذائی سیلو شده با كنسانتره پروتئین دار با یونجه ویاموادیكه مورد علاقه گاو باشد تغذیه میكنند تا مدت یكساعت گاو سرپا باشد.از بین بردن كامل عوامل بیماریزا1- بستر دام را همیشه بایدخشك نگاه داشت. اگر محیط گاوداری مرطوب است استفاده از خاك اره مضر است و باید ازكلش كه جاذب الرطوبه است استفاده شود.2- ضد عفونی بعد از شیردوشی لازم و ضرروی است 3- بعد ازدوشیدن دام ها را توسط ریختن غذا درآخور حداقل بمدت یكساعت سرپا نگاه دارید.4- بیرون بردن دام برای مدت كوتاهی از سالن وانتقال آنها به یك مرتع غیر آلوده جهت هوا و آفتاب خوردن اصطبل وسالن ها در از بین بردن میكرب موثر است 5- گوساله ها را باید در باكس های انفرادی جداگانه پرورش داده وبا سطل وپستانك دستی شیر داد تا از لیسیدن پستانها وتثبیت آلودگی روی بافتهای پستان جلوگیری شود.اقدامات مهم و لازم برای دفع آلودگی :1- عوامل غیر بهداشتی در اطراف دام ومحیط را ازبین ببرید.2- روش دوشیدن و ضدعفونی دستگاه ماشین شیردوشی را تصحیح كنید.3- گاوهای بیمار را جدا كرده و آنها را درآخر شیردوشی ودر صورت امكان با دستگاه تك واحدی بدوشید و دستگاه را ضد عفونی كنید 4- پس از پایان دوره شیرواری باید با آنتی بیوتیك خشك كننده شیر گاوها را خشك كرد . 5- دامها ی بیمار مزمن وغیر قابل درمان را بایدحذف و به كشتارگاه اعزام كرد.6- در روش دوشش با دست برای لطمه نزدن به سرپستان باید روش صحیح شیردوشیدن را یاد گرفت.نتایج حاصل از پیشگیری واقدامات بهداشتی :1- تعداد دام مبتلا به ورم پستان حاد كمتر میشود.2- شیربخاطر عفونت دور ریخته نمیشود.3- هزینه درمان ودارو و دامپزشك كمتر است .4- شیر بهداشتی و باجایزه بیشتر تامین میشود (‌افزایش درآمد).منابع :1- اورام پستان وبیماریهائیكه بوسیله باكتریها تولید میشود . تألیف : بلاد هندرسن ترجمه دكتر احمد شیمی2- بهبود كیفیت شیر تألیف اف هاردینگ ترجمه دكتر شهریار دبیریان . مهندس لادن ربیعی3- بهداشت پستان وشیردوشی نوشته مهندس سید محمد عتیقه چی4- بهداشت گاوهای شیری ترجمه دكتر علیرضا محمود زاده – دكتر مسعود هاشمی5- بیوسنتز شیردوشی صحیح ورم پستان ترجمه دكتر مسعود هاشمی – دكتر علیرضا محمود زاده6- شیر و بهداشت همگانی نویسنده دكتر گیتی كریم – دكتر عباس فرخنده ورم پستان تلیسه ها چیز تازه ای نیست. شصت سال پیش گزارشاتی مبنی بر ورم پستان تلیسه وجود داشت. اما عموماً چنین تصور می شد كه شیوع آن بسیار كم است. طی دو دهه اخیر،این تفكر تغییر زیادی یافته است. تحقیقات به روشینی نشان داده است كه ورم پستان در تلیسه های تلقیح نشده و آنها كه نزدیك زایش هستند به كرات اتفاق می افتد. مشكل در سه ماه آخر قبل از زایش وخیم تر خواهد شد و عفونت می تواند سبب ورم پستان بالینی شده و در ابتدای زایش شمار سلول های بدنی را افزایش می دهد. ورم پستان تلیسه می تواند یك مشكل واقعی در بسیاری از گله های شیری باشد. ما چه می دانیم ؟ در ده سال گذشته بررسی های فراوانی انجام شده است . از هر نقطه ،از تلیسه ها از بیست و یك روز قبل از زایش تا زمان زایش نمونه گیری انجام شد. دامنه قابل ملاحظه ای از عفونت كارتیه ها ،از 43 درصد تا 85 درصد وجود داشت .نتیجه آن كه ورم پستان در بیش از نیمی از كارتیه های تلیسه های مطالعه شده پیدا شد. ارگانیسم های غالب جدا شده ،گونه های استافیلوكوك كو آگولاز منفی (CNS)بود. اغلب اوقات CNS به عنوان عامل بیماری زای ورم پستان ضعیف شناخته می شود،زیرا باعقه یك افزایش مختصر در شمار سلول های بدنی و كاهش جزئی در تولید شیر می شود. این مطالعات به ما نشان می دهد كه وقوع عفونت های داخل پستانی در تلیسه ها می تواند بسیار بالا باشد و در سنین كم اتفاق بیفتد.بسیاری از این عفونت ها می تواند تا زمان زایش تلیسه ها و شروع شیرواری باقی بماند. برخی عفونت ها نیز ممكن است در طی شیردهی باقی بماند. این مساله سبب شمار سلولی بالاتر و آسیب به رشد پستان شده و اثر ممانعت كننده قابل ملاحظه بر تولید شیر دارد. عوامل خطر ساز برای ورم پستان تلیسه ها چیست؟ در یك بررسی گسترده در اسپانیا مشخص شد كه مگس ها بسیاری از عوامل بیماری زا را منتقل می كنند. خصوصاً استافیلوكوكوس اورئوس. سایر عوامل شامل زایش تابستانه ،خوراندین شیر ورم پستانی به گوساله ها،تماس بین گوساله ها و گاوها،افزایش سن اولین زایش،نشت شیر و خیز سرپستانك و پستان می باشد. روش های كنترل متعددی توسعه پیدا كرده كه بیشتر آنها بر درمان آنتی بیوتیكی تمركز دارد. یك راهكار درمان تلیسه ها با فرمول های آنتی بیوتیك درمان گاو خشك است. راهكار ما در «تنسی» . درمان تلیسه ها چند هفته قبل از زایش یا زمان زایش با آنتی بیوتیك هایی است كه برای گاوهای شیری استفاده می شود. درمان گاوهای شیری آزمایش شده ما متوجه شدیم كه درمان تلیسه ها 7 تا 14 روز قبل از زایش با آنتی بیوتیك های مورد استفاده در گاو شیری در حذف بسیاری از عفونت ها در اواخر دوره آبستنی بسیار موثر است.در كارهای اولیه دو آنتی بیوتیك متفاوت را كه برای درمان گاوهای شیری است مورد ارزیابی قرار دادیم كه عبارتند از كلوكساسیلین و سفاپیرین،این بررسی روی تلیسه های نژاد جرسی انجام شد. تلیسه ها گروه بندی شدند تا تفاوت در تولید شیر پیش بینی شده به حداقل برسد. ما می خواستیم ببینیم كه این روش چه اثری می تواند بر تولید شیر داشته باشد . سه گروه عبارت بودند از: یك گروه كنترل منفی،یك گروه كه كلوكساسیلین دریافت می كردند و گروهی كه سفاپیرین دریافت می كردند. حدود 87 درصد از ورم پستان ها توسط CNS ایجاد می شد و 8 تا 10 درصد توسط عوامل بیماری زای محیطی كه اصلی ترین آنها استرپتوكووكوس یوبریس بود. تلیسه ها برای هر كارتیه یكبار ،هفت روز قبل از زمان مورد انتظار زایمان درمان شدند. قبل از درمان حدود 95 درصد از تلیسه ها حداقل یك كارتیه عفونی داشتند.شیوع ورم پستان در تلیسه هایی كه درمان نشدند از 95 درصد به 78 درصد كاهش یافت.یعنی میزان درمان خود به خودی 17 درصد بود. در گروه تحت درمان 80 درصد كاهش در آلودگی وجود داشت. اگر كارتیه ها را مورد بررسی قرار دهیم حدود 60 درصد از كارتیه ها یا بیش از دو كارتیه از هر تلیسه قبل از زایمان آلوده بود. در گروه كنترل درمان نشده ما ،بهبود خود به خود حدود 30 درصد بود. با این حال ،نرخ بهبودی پس از درمان آنتی بیوتیكی 92 درصد بود.   باقی مانده دارویی چه می شود؟ درمان تلیسه ها نگرانی در مورد باقی مانده آنتی بیوتیكی را افزایش می دهد. دركاری كه ما انجام دادیم ،در اولین وعده شیردوشی و همچنین در روزهای سوم و دهم پس از زایش نمونه هایی را جمع آوری نمودیم. در گروهی كه با كلوكساسیلین درمان شده بودند،17 درصد از نمونه های آغوز مثبت بودند. ما هیچگاه آنتی بیوتیك را در شیردوشی ششم یا دهم پیدا نكردیم. از طرف دیگر در گروهی كه سفاپیرین استفاده شده بود،در زمانی كه فرض كرده بودیم شیر می تواند وارد مخزن اصلی شود،هنوز 28 درصد از نمونه ها مثبت بود كه دركل غیر قابل قبول می باشد. وقتی مساله را عمیق تر بررسی كردیم ،متوجه شدیم كه اگر تزریق داخل پستانی سفاپیرین حداقل 11 روز قبل از زایش انجام گیرد. تمام نمونه های گرفته شده از شش تلیسه در روز سوم پس از زایش منفی خواهد بود. برای راه حل ما مطالعه دیگری را طراحی كردیم كه تلیسه ها با سفاپیرین 14 روز قبل از زایش درمان شدند. دراین مطالعه تنها 4 مورد از 127 نمونه (1/3%) گرفته شده از كارتیه های درمان شده با سفاپیرین در دوشش ششم پس از زایش مثبت بودند. سه نمونه از چهار نمونه مثبت مربوط به یك تلیسه بود كه سه روز پس از درمان،زایمان كرد همچنین اخیراً كارهایی درباره پیرلی مایسین و پنی سیلین – نووبیوسین كه هر دو تركیبات مربوط به گاو شیری هستند انجام داده ایم. مجدداً متوجه شدیم كه نرخ بهبودی در كارتیه های درمان شده بسیار بالاتر است. بحث با دامداران و دامپزشكان ما را به سوی پیدا كردن یك راهكار عملی تر پیش برد. زیرا درمان تلیسه ها می تواند ناخوشایند و گاهی اوقات مشكل باشد. تلیسه هایی را كه تحت درمان بودند در اولین شیردوشی پس از زایش مورد بررسی قرار دادیم . نتایج این كار با آنچه در گذشته دیده بودیم هم خوانی داشت،درصد بالایی از تلیسه ا و كارتیه ها قبل از درمان آلوده بودند. نرخ بهبودی با یكبار تزریق هر كارتیه در اولین شیردوشی پس از زاش ،بسار بالاتر از گروه كنترل كه درمان نشدند،بودند. با این حال این میزان كمتر از آن چیزی بود كه ما با درمان 14 روز قبل از زمان مورد انتظار زایش مشاهده كرده بودیم. اقتصاد چه می شود؟ وقتی كه تولید شیر با كیفیت بالا هدف هر كسی باید باشد. سوال اصلی این است كه آیا سودی هم دارد؟ جدول زیر برخی از اثراتی كه ما برروی تولید مشاهده كردیم را نشان می دهد. شمار سلول های بدنی كاهش یافت و حدود 500 كیلوگرم تولید شیر در تلیسه های جرسی درمان شده بیشتر بود. به خاطر داشته باشید كه این حیوانات جهت به حداقل رساندن تفاوت های ژنتیكی موثر بر توید دسته بندی شده بودند. با محاسبه روی كاغذ متوجه شدیم كه درمان 160 دلار سود خالص در پی داشت. فرمولی كه برای محاسبه به كار بردیم شامل قیمت شیر،تولید،هزینه درمان و دستمزد 10 دلار در هر ساعت بود. در تجزیه و تحلیل ما قیمت شیر مایع 15 دلار و هزینه درمان 6/15 دلار در نظر گرفه شد كه شامل هزینه آنتی بیوتیك ها،كارگر،حوله،محلول غوطه وری سرپستانك و یك كیت آزمایش آنتی بیوتیك بود. سود تولید ناخالص برای هر تلیسه را حدود 175 دلار محاسبه كردیم كه با كسر هزینه درمان هنوز درآمد خالص حدود 160 دلار افزایش داشت. سوالات پاسخ داده نشده دو مطالعه اخیر هم نشان دهنده فواید درمان تلیسه ها قبل از زایش است. درحالی كه در همان زمان سوالات بیشتری درباره آن كه كدام دامداری بیشترین سود را از این عملیات به دست می آورد. مطرح شد. یكه مطالعه وسیع در سطح 9 گله نشان داد كه درمان آنتی بیوتیك 10 تا 21 روز قبل از تاریخ مورد انتظار زایش به میزان قابل ملاحظه ای تعداد آلودگی های داخل پستانی را در تلیسه ها در زمان زایمان كاهش داد. همچنین این تلیسه ها تعداد كمتری عفونت های پس از زایش هستند. در هر صورت هیچ پیشرفت قابل ملاحظه ای درتولید شیر یا شمار سلول های بدنی مشاهده نشد. دلایل این امر مشخص نمی باشد. یك مطالعه در هلند نشان داد كه درمان تلیسه ها 8 تا 10 هفته قبل از زایش،تولید شیر را تقریباً 500 كیلوگرم در تلیسه هایی كه در گله های با شیوع بالا پرورش یافته بودند افزایش داد. تولید در دامداری های با شیوع كم 77 كیلوگرم افزایش یافت. دامداری با شیوع بالا دامداری است كه بیش از 15 درصد از گاوهای آن دارای شمار سلول های بدنی بیش از 000/150 سلول در هر میلی لیتر باشند. یك تركیب كلوكساسیین مخصوص گاو خشك در این مطالعه استفاه شده بود. محققین نتیجه گرفتند كه درمان تنها در دامداری های با شیوع بالا مفید است . با این مطالب بیشتری درباره ورم پستان تلیسه ها آموخته ایم،هنوز بسیاری از سوالات بدون پاسخ باقی مانده است مانند: 1-     در چه گله هایی این راهكار بیشترین سود و فایده را دارد؟ 2-     آیا تمام تلیسه ها در گله باید تحت درمان قرار بگیرند یا فقط تلیسه های مشخصی باید درمان شوند؟ 3-     آیا گونه های CNS مشخصی وجود دارد كه نسبت به بقیه مشكلات بیشتری ایجاد می كنند؟ 4-     عوامل خطرساز كلیدی كه بر پیشگیری از ورم پستان تلیسه ها موثرند كدامند؟ تلیسه هایی كه با ورم پستان زایمان می كنند در طول دوره شیردهی در معرض خطر بیشتری برای آلودگی قرار دارند. یكبار درمان آنتی بیوتیكی راه موثری برای كاهش عفونت است. بدون آن ،تلیسه ها در معرض حذف بیشتری در طی 45 روز اول دوره شیردهی قرار دارند. آیا شما آمادگی قبول این خطر را دارید؟ منبع: گروه فنی شركت تعاونی كشاورزان و دامپروران صنعتی وحدت اصفهان (نشریه هوردز دیری من) بيمارى ورم پستان و بهداشت پستان دام مقدمهواژه ورم پستان به التهاب غده پستانى بدون توجه بعلت آن اطلاق ميشود که بوسيله تغييرات فيزيکى شيميائى ومعمولا ميکربى شير وهمچنين تغييرات حاصل از بيمارى در بافت غده پستانى مشخص ميشودمهمترين تغييراتيکه در شير ايجاد ميشود عبارت است از:تغيير رنگ وجود لخته و پيدايش تعداد زيادى لوکوسيت ( گلبول سفيد)با علا ئم تورم گرمى درد وسفت شدن غده پستانى که بوسيله آزمايش ظاهرى شير ميتوان آ نها راتشخيص داد . موارد زيادى از ورم پستانها را بسهولت نميتوان مشخص کرد بطوريکه داراى نشانيهاى درمانگاهى نيستند (ورم پستان مخفى) دراين نوع ورم پستانها به آزمايش غير مستقيم يعنى شمارش گلبولهاى سفيد متوسل ميشوند اپيدميولوژى :ورم پستان درتمام حيوانات پستاندار ماده بروز ميکند ولى در گاوهاى شيرى داراى اهميت اقتصادى است وآنهم بعلت خساراتى است که به صنعت توليد شير وفرآورده ها ى آن وارد مى شود . البته در اثر بيمارى ورم پستان تلفات دامى نيز وجود دارد لکن زيا ن اقتصا دى آ ن مربوط به تلفا ت به تنها ئى نيست بلکه کاهش مقدار شير پستان مبتلا و اختلال در فر آورى شير عمده ترين خسارات را تشکيل ميدهد . از جمله خسارات ديگر آن انتشار ورم پستان در ساير دامها ى گله وبعضا ايجاد گلو درد استرپتوکوکى ويا سل و بروسلور در انسا ن استشيوع بيمارى ورم پستان در اغلب کشورهاحدود ۴۰ در صد است که در بعضى از کشورها تا ۲۵ در صد آنرا کاهش داده اند .بطور متوسط ابتلا هر کارتيه (قسمت ) از پستان به بيمارى سبب کاهش ۸ درصد توليد شير آن کارتيه ميگردد ويطور کلى در يک گاو مبتلا سبب کاهش ۱۵ در صد از توليدشير ميشود. ازطرفى زيان حاصل از تغييرات ترکيب شير مثل کاهش چربى کاهش کازئين ولاکتوز و افزايش سرم شير وپروتئين ها وافزايش کلرور ها نيز بايستى در نظر گرفت .عوامل ايجاد ورم پستان :ميکربها يکى از عوامل ايجاد ورم پستان هستند اما بتنهائى بعنوان عامل اوليه اورام پستان نميباشند در بعضى موارد از شير هاى بظاهر سالم هم ميکرب جدا ميشود عوامل ايجاد ورم پستان عبارتند از۱-عوامل مستعد کننده ۲-عوامل عفونىعوامل مستعد کننده :الف-جراهاتيکه در سر پستانها يا پستان ايجاد ميشودب- روش نگهدارى (مديريت بهداشت جايگاه .مديريت بهداشت شير دوشى(پ-حساسيت مربوط به توارثت-روش تغذيه :۲-عوامل عفونىاسترپتوکوک ها مثل استرپتوکوک آگالاکتيه استرپتوکوک اوبريس وديسگالاکتيه وفکاليس وپنومونيهاستافيلوکوک ها اورئوسکلى فرمها اشرشيا کلى اسفروفوروس نکروفوروس يا فزى فرمهاکورينه باکتريها پيو ژنس وبويسسودو مونا س هامايکو باکتريومها توبر کولوسيس (سل(ميکو پلاسما آگالاکتيه واريته بويسقارچها کانديدا کريپتو کوکوس تريکوسپرونباستثنا سل که از طريق خون انتشار مييابد در ساير موارد عفونت پستان اغلب از طريق مجراى پستان انجام ميگيرد . عفونت در ابتدا بصورت التهاب مشخص ميشود ولى تا بروز التهاب سه مرحله وجود دارد۱-هجوم ۲- عفونت ۳- التهابهجوم مر حله ايست که ميکرب از خارج سر پستانها به مجارى شير نفوذ ميکندعفونت مرحله ايست که ميکرب رشد ميکند و بافت پستانى را مورد تهاجم قرار ميدهدالتهاب نتيجه رشد ميکرب و افزايش آ ن وتخريب بافت پستانى و نفوذ گلبولها ى سفيد يا لکوسيتها جهت دفع عفونت ميباشد مرحله هجومالف- دراين مرحله بستگى به حضور وتعداد باکتريها ى مولد بيمارى در محيط شير دوشى که معمولا بوسيله مبتلا کردن هر يک از قسمتها ى چهار گانه پستان وميزان آ لودگى پوست و سرپستانها سنجيده ميشودب- تعداد دفعا تى که سر پستانها ى گاو بويژه نوک آ نها با اين باکترى ها آ لوده ميشوند که وابسته به ميزان رعايت بهداشت در هنگام شير دوشى ميباشدج- ميزان ضا يعا ت اسفنکتر سر پستانها که ورود باکتريها را در مجارى آ نها آ سان ميکند و بستگى به ماشينها ى شير دوشى وميزان کردن نگاهدارى ودرست کار کردن ماشين شير دوشى ومراقبت از سرپستانها داردد- وضع اسفنکتر۰سر پستانها بويژه در مرحله پس از شير دوشى که عضلات اسفنکتر در استراحت ميباشند وشل بودن اسفنکترها سبب ميشود هجوم ميکربها را هم در نتيجه مکيدن و هم بواسطه تکثير ميکربى به داخل آ سا ن سا زدذ- حضور مواد ضد ميکربى در مجرا ى سر پستانها .۲- مرحله عفونتالف- نوع ميکرب که قدرت آ نرا در تکثير در شير مشخص ميکندب- حساسيت ميکرب عامل در برابر آ نتى بيو تيکها ى مورد استفاده که ممکن است مربوط به مقاومت طبيعى ويا اکتسابى ميکرب در نتيجه مصرف نا مناسب آ نتى بيوتيکها حاصل شده باشد .ج- وجود مواد حفاظت کننده در شير (مواد ايمنى زا ) که ممکن است طبيعى باشند يا در نتيجه عفونت قبلى ويا مايه کوبى توليد گردند .د- وجود تعداد زيادى لوکوسيت که در نتيجه تورم پستان قبلى ويا ضربه ها ى فيزيکى باشد.ذ- مرحله شير وارى که عفونت در مرحله خشک شدن پستان با سهولت بيشترى صورت مى گيرد زيرا در آ ن مرحله عمل فيزيکى سيلا ن وخروج شير همراه با عفونت وجود ندارد .۳-مرحله التهابالف- بيمارى زائى وقدرت هجوم ميکرب .ب- ميزان حساسيت بافت پستان به ميکرب که ممکن است از مقاومت در نتيجه وجود پادتن ثابت بافت تا حساسيت شديد در اثر عفونت قبلى تغيير کند .در مرحله هجوم بهتر از مراحل ديگر ميتوان با توجه به پرستارى و بويژه بکار بردن روشهاى بهداشتى خوب از ميزا ن اشاعه تورم پستان کم کرد .نشانيها ى بيمارى ورم پستانبرحسب حدت وشدت ميکرب که به پستان هجوم کرده باشد نشانيها ى بيمارى متفاوت است التهاب شديد (حاد) فوق حاد که با مسموميت خونى (سپتى سمى ) وبا واکنش عمومى همراه است يا بصورت التهاب نامشخص (تحت حاد ) يا مخفى ويا مزمن که بتدريج بافت پستان فيبروزى وسفت ميشود ظاهر ميشوددراين حالات بستگى به نوع ميکرب نشانى متفاوت استورم پستان محفى (تحت حاد(در اين نوع ورم پستان وضع ظاهرى شير سالم وعادى بنظر ميرسد ودر دام هيچگونه علائم بيمارى بصورت ظاهرى ديده نميشود لکن در ترکيبات شير تغييرات زير ديده ميشود-افزايش گلبولها ى سفيد و سلولها ى بافت پستان يا سلولهاى سوماتيک Somatic cell(sc)-کاهش چربى شير-کاهش کازئين-کاهش لاکتوز-افزايش سرم شير-افزايش کلرورهادر شير-افزايش گليکوژنکاهش توليد شيردر اين مرحله بعلت عدم تشخيص وتوجه نداشتن دامدار به بهداشت شير در اتاق شير دوشى و توام دوشيدن دامها ى سالم وبيما ر سبب اشاعه بيمارى به ساير گاوها ميشود بطوريکه ظرف مدت کوتاهى ۵۰ در صد گله به اين نوع ورم پستان مبتلا ميشوند .ورم پستان مزمناين حالت ورم پستان نيز از نظر دامدار تا حدودى نا مشخص است اما اگر دقت شود و آ زما يش ورم پستان استريپ کاپ انجام شود وجود لخته هائى در شير مشخص کننده بيما ريست و تغييرات ترکيبا ت شير نيز مانند ورم پستان تحت حاد يا مخفى است اما پيشرفته تر در اينجا سرم شير افزايش يافته و کلرورها افزايش بيشترى دارند . اين نوع ورم پستان معمولأ به درما ن جواب نميدهد در صورت نگهدارى گا و در گله سبب پيشرفت بيما رى و سرايت به سايرين ميشود و بايستى دام آلو ده حذف وبه کشتارگاه اعزام شود .ورم پستان حاد :در اين حالت پستان داراى التهاب و تورم است واطراف پستان گرم ودام هم تب دارد. در هنگام دوشش دام پاها را بر زمين مى کوبد واحساس ناراحتى ميکند شکل ظاهرى شير نيز تغيير ميکند داراى مايع سبز رنگ و رگه ها ى خون ولخته ها ى فراوان است درآزمايش استريپ کاپ براحتى ميتوان پى به بيما رى برد .گاو بى اشتها وناراحت است . اين گا وها را بايستى بادستگاه شير دوشى تک واحدى و در پايا ن شير دوشى بطور جداگانه روزانه حد اقل سه مرتبه دوشيد تا عفونت در پستان سبب ضايعه پستانى نشود دام را تحت مراقبت دامپزشک قرار ميدهند .شير دوشيده شده به فاضلأب ميريزند وهر دفعه دستگاه را ضد عفونى ميکنند .ورم پستان فوق حاد :اين نوع ورم پستان نيز مانند ورم پستان حاد مشخص ودام تب دار وبيما ر پستان دارا ى التهاب است گاو بعلت درد شديد اغلب موارد اجازه شير دوشى نميدهد شير سبز رنگ وداراى رگه ها ى خون و لخته ميباشد . سريعا بايستى گاو تحت مراقبت جداگانه قرار گيرد بعضا بعلت کم توجهى ودر اثر نفوذ عفونت به خون سبب سپتى سمى ميشود و دام تلف مى گردد .تشخيص آزمايشگاهى وررم پستان :به سبب تغييرات شيميائى که در شير ورم پستانى بوجود مى آيد و تاثيردرسيستم فرآورى و پاستوريزاسيون شير ها ى ورم پستانى و بدنبا ل آ ن گا وها ى آلو ده بايستى شنا سائى شوند .از آنجائيکه بر رسى آزمايشگا هى تعداد زيادى از نمونه ها ى شير گران تمام ميشود توجه زيادى به آزما يش هاى صحرائى بر پايه شناخت تعييرات فيزيکى وشيميائى شير ميشود البته اين آزمايشها غير مستقيم ميباشد وفقط وجود التهاب وتعييرات ظاهرى شير را نشان ميدهند و يک آ زمايش هدايت کننده تلقى ميشوند . بدنبال آن بايستى آ زمايش ها ى تشخيص ميکربى و شمارش ميکربى وآ زمايش هاى حساسيت در مقابل دارو ويا وجود آ نتى بيوتيک وآ زمايش هاى تشخيص قارچ انجام شود .آزمايش استريپ کاپ :چنانکه ملأحظه شد در ورم پستانهاى حاد يکى از علأئم بيمارى وجود رگه ها ى خون ولخته و دلمه همراه با سرم سبز رنگ در شير است .قبل ار آنکه دستکاه شير دوشى را بدام متصل کنيم بايد چند مرتبه جريان شير هر کارتيه را روى صفحه سياه فنجان بريزيم تا عوامل غير طبيعى شير مشخص شود . آزمايش ورم پستان بروش کاليفر نيائى : California mastitis test - C M Tاين آزمايش تشخيص گاوهاى مبتلأ به ورم پستان مخفى است . در اين نوع ورم پستان چنانکه ملأ حظه شد شير از نظر ظاهر ى سالم و طبيعى بنظر ميرسد و هيچگونه علأ ئم بيمارى در گا وممکن است مشخص نباشد ا ما با ريختن مقدارى شير درظرف چهار قسمتى از (هر کارتيه در يک قسمت) ورم پستان را تشخيص ميدهيم .پس از اضافه شدن شير آنرا بمدت ۱۰ الى ۲۰ ثانيه بطور مورب تکان ميدهند تا با معرف مخلوط شود پس از اين مدت در صورت وجود ورم پستان شير لخته و بريده ميشود . هر چه مقدار و غلظت لخته بيشتر باشد شدت ورم پستان و وجود مواد بافتى وگلبولها ى سفيد بيشتر است .Brabant Mastitis Test ( B M T ) :اساس اين آ زمايش همان آزمايش تشخيص کاليفرنيائى است ليکن بجاى محلول معرف ـ ژل محتوى معرف در هر قسمت تعبييه شده ريخته و پس از آنکه ۲ سى سى از شير اوليه هر کارتيه بر روى آ ن ريخته ميشود آنرا ۲۰ ثانيه تکان ميدهند که تشکيل رسوب يا ايجاد لخته يا بريدگى شير نشان دهنده ورم پستان است .Mishigan Mastitis Test (M M T ) ,Negretti Field Mastitis Test (N F M T ), Viscansian Mastitis Test (V M T )نيز بر اساس همان کاليفرنيا تست است تنها روش بکا ر گيرى معرف ها متفاوت است .آزمايش شمارش سلولهاى سوماتيک (Somatic Cell Count (SCC روش مناسبى براى اندازه گيرى کيفيت شير ميباشد .در حالت عادى در شيرهاى سالم تعدادى سلول که شامل گلبولها ى سفيد وسلولها ى جدا شده از بافت پستان است در شير وجود دارد و در صورتيکه تعداد آ نها ار حد متعارف( ۳۰۰۰۰۰) بيشتر شود نشانه غير عادى بودن شير است .اين افزايش سلولها در اثر ضربه و نفوذ باکترى وايجاد التهاب ودر نتيجه ورم پستان بوجود ميآيد و سبب کاهش کيفيت شير ميشود .سه روش متفاوت براى اندازه گيرى سلولهاى سوماتيک وجود دارد :۱–روش مستقيم : در اين روش ۰۱/۰ ميلى ليتر از شير رادر يک سانتى متر مربع از سطح لام مخصوص شمارش سلولى پخش ميکنند و آنرا خشک و رنگ آميزى ميکنند سلولها ى رنگ شده زا با شما رش گر دستى شما رش مى کنند.۲-روش کولتر : اين روش در اثر عبور سلولها ى سوماتيک از روزنه الکتريکى (الکترود) ايجاد نوسان ولتاژ ميکند وبازائ هر نوسان يک شمارش از شمارش گرى که متصل به الکترود است ثبت ميشود در اين روش ابتدا سلولها توسط فرمالين تثبيت ميشوند .۳-شمارش توسط دستگاه فو سوماتيک: مقدار معينى شير از اين دستگاه عبور ميکند که با يک بافر ورنگ فلوئورسنت مخلوط ميشود و ‌د. ان. ا هسته سلولها ى سوماتيک را هاى لايت ميکند و يک لأم که بر روى صفحه دوارى قرار دارد دراثر نور ايجاد شده انها را ثبت ميکند و يک کنترولر تعداد سلولها را در هر ميلى ليتر مشخص ميکند .کشت ميکربى :روش آ زمايش دقيق و وقت گير است که بايستى قبل از اتصال دستگاه شير دوشى به کارتيه ها به وسيله يک لوله آزمايش استريل درب دار از هر کارتيه مقدار ۳۰ تا ۱۰۰ سى سى شير بر داشت .قبل از نمونه گيرى بايد پستان و نوک کارتيه ها را شستشو داد و با الکل ۷۰ درجه نوک پستان را ضد عفونى کرد ه و مستقيما از هر کا رتيه بطور جدا گانه شير بر داشت .پس از نمونه گيرى بايستى سريعا نونه را در کنار يخ به آزمايشگاه ارسال نمود تا شير در آنجا کشت و آنتى بيوگرام گردد .خسارات ناشى از ورم پستان۱-کم شدن توليد شير۲- هزينه هاى درمان۳- دور ريختن شير حاوى باقى مانده دارو در حين درمان۴- احتما ل از بين رفتن يک يا چند قسمت پستان و يا حذف دام۵- هزينه هاى کا ر گرى و دامپزشکىمهمترين خسارت از طريق کم شدن شير تا حدود ۱۵-۸ درصد در طول ۷ ماه دوره شير وارى است . اگر اين بيما رى در ۲۰ در صد گله وجود داشته باشد خسارت وارده به دامدار ۷۰ در صد ساير هزينه هاست .هزينه ورم پستان حاد شامل ۱۴ در صد مرگ و مير ۸ درصد شير دور ريخته شده ۸ در صد درمان است.هزينه ورم پستان مخفى ۷۰ در صد بعلت نا شناخته بودن و کا هش شير در طول دوره شير وارى است .پيشگيرى ورم پستان در گاو :ورم پستان ناشى از يک سلسله نارسائى ها و سوء مديريت وعوامل محيطى نامطلوب است . عدم موفقيت در ريشه کن کردن ورم پستان نشانه عدم کفايت روش هاى کنترل وپيشگيرى است . کنترل وپيشگيرى تنها يک عمل نيست بلکه سيستمى است پيچيده و مخلوطى از کليه اقدامات بهداشتى ومحيطى که بايد قدم به قدم آنرا انجام داد اين اقدامات بايستى اقتصادى ودر شرايط مختلف محيطى و مديريتى قابل اجرا باشد . نظر باينکه توجيه پيشگيرى بيمارى ورم پستان فقط با توجه به جنبه هاى اقتصادى ميباشد ، لذا هر برنامه اى که بدين منظور تنظيم ميشودبايد متکى برعملى بودن آن در گاودارى معينى باشد بطور کلى پيشگيرى در سطح يک منطقه هدف انجام شدنى نيست و برنامه هاى ملى فقط ميتواند بصورت محرک و کمک به گاوداران ويژه اى باشد که بخواهند در برنامه شرکت کنند.از بين بردن منبع عفونت و همچنين کاهش حساسيت غده پستانى وجلوگيرى از سرايت بيمارى در يک کارتيه به کارتيه هاى ديگر با هدف برنامه پيشگيرى ورم پستان باشد. اگر از طرق بهداشتى باورم هاى مخفى مبارزه شود تجربه چنين نشان داده است که خود بخود ورم پستان حاد نيز تحت تاثير قرار ميگيرند و درصد وقوع آن پائين مى آيد ولى عکس آن صحيح نيست و مبارزه عليه ورم هاى حاد هيچگاه نميتواند گله را از آلودگى ثانوى مصون دارد. آنچه امروز براى پيشگيرى و کنترل ورم پستان بکار ميگيرند روش هاى زير است .روش اول : پيدا کردن دامهاى مبتلا از طريق يک همه گردى در گله ويا از طريق دفاتر رکورد گيرى و بيمارى يابى جهت مشخص کردن اورام پستان حاد در اين روش ميتوان تا حدى با بيمارى مبارزه نمود اگر چه ممکن است از اين طريق به سطح آلودگى گله پى برد ولى منشاء ‌بيمارى را نمى توان مشخص کرد اين روش در دامداريهاى بزرگ بخاطر هزينه زياد عملى نيست واز معايب آن پنهان ماندن ورم مخفى در گله را ميتوان نام برد. اکثر دامداران فکر ميکنند که با اين روش ميتوان ورم پستانهاى موجود درگله را کشف کرد.روش دوم : در اين روش صرف نظر از اينکه بيمارى در گله باشد و يا نباشد و ياميزان آلودگى آن درچه سطحى قرار گرفته باشد اقدام به يک سلسله عمليات بهداشتى مى کنند . اين روش که دراکثر دامداريها صرفنظر از کوچکى وبزرگى قابل اجرا است و ديگر نياز به دانستن نوع ميکرب منبع آلودگى نيست اساسا” از ۵ قدم اوليه تشکيل شده است که بعنوان زير بنائى براى از بين بردن آلودگى موجود و آلودگى ثانوى پشنهاد ميشوند.قدم اول :‌ اطلاع دقيق از نحوه کار سيستم شير دوشى موجود و فراگرفتن راههاى صحيح و طرز کار با دستگاه .هر دستگاه شيردوشى از قسمتهيا زير تشکيل شده است:۱- پمپ خلاء ۲- صافى هوا براى گرفتن بخار موجود در لوله هاى شيردوشى . ۳- مخزن شير مندرج ۴- ضربان يا پولساتور ۵- خرچنگى ۶- فنجانک شيردوشىخلاء همواره در قسمت داخلى فنجانک ها وجود دارد وفقط خلاء‌موجود در اطرف لاستيکها ست که متناوبا” با هوا عوض ميشود.قدم دوم : ضد عفونى هر روز ه دستگاه شيردوشى پس از هر شيردوشى و ضد عفونى کردن سرپستان باترکيبات يد دار پس از هر دوشش عمل ضد عفونى سرپستان ها ميتواند توسط دستگاه اتوماتيک و سريع صورت گيرد.متاسفانه بجز تعداد معدودى از دامداريها توجه خاصى باين امر نمى کنند و کارگر شيردوشى غافل از اينست که حتى يک قطره شير باقيمانده در نوک پستان که از طريق دست خود او ويا دستگاه شيردوشى از دام ديگرى منتقل شده است مى تواند براحتى از مجراى نوک سرپستان عبور و آن را آلوده کند.ماده ضد عفونى با مقدارى گلسيرين با مواد چربى بر روى پستان سدى را بوجود مى آورند که از نفوذ باکتريها بداخل جلوگيرى مى کند.قدم سوم : بمحض مشاهده ورم حاد در گله بلافاصله دام مبتلا را جدا ودر محلى جداگانه (‌ترجيحا”‌ بيمارستان )‌ در روى بستر ى خشک همراه با کلش يابستر ضد عفونى شده توسط آهک منتقل نمائيد واز طريق دامپزشک آزمايش هاى تشخيص نوع ميکروب انجام و آنرا مداوا کنيد.قدم چهارم : تزريق بعضى مواد درمانى هنگام خشک کردن کاملا” ‌ضرورى است چه اغلب دامها (بيش از ۷۰ درصد ) اگر دراين دوره مداوا نشوند مبتلا به ورم پستان خواهند شد.قدم پنجم : اگر درمانهاى دامپزشک ومداوا ها پاسخ نداد احتمال وجود ورم پستان مزمن ميرود و براى جلوگيرى از سرايت بيمارى به ساير گاوها حتما” دام مزبور را بايستى حذف يا سرپستان آلوده را توسط يک محلول خشک کننده شير آنرا خشک کرد در صورتيکه دام ارزش توليد مثل دارد ميتوان توسط عمل جراحى پستان را برداشت .منحصر ا”جهت توليد گوساله از آن استفاده کرد.نکات بهداشتى مهم براى جلوگيرى از ابتلاء ‌ورم پستانچهار سد مهم شامل پوسته مقاوم سر پستان ، ماهيچه هاى اطراف نوک پستان ماده کراتينى و دفاع طبيعى توسط گلبولهاى سفيد بطور طبيعى و با رعايت اقدامات سبب پيشگيرى ازورم پستان ميشود.مسئله مهمترى که کارگر شيردوشى از طريق اقدامات بهداشتى بايستى انجام بدهد تا ميکرب ها از يک سر پستان به بقيه ويا ساير دامها منتقل نشوند از اهميت خاص برخورداراست قبل از شيردوشى حتما” دستهاى کارگران بايستى شسته و ضد عفونى شود دراغلب آزمايش ها انتقال آلودگى حدود ۵۰ درصد از طريق دست هاى آلوده کارگر شيردوش قبل از شيردوشى و حدود ۱۰۰ درصد از طريق همان دست ها حين شيردوشى گزارش شده است . استحمام هر روزه کارگران کمک مهمى علاوه بر رعايت بهداشت شيردوشى در سلامت خود آنهاست استفاده از چکمه و لباس کار مخصوص در شيردوشى از انتقال بيمارى به داخل وانتقال بيمارى به خارج شيردوشى جلوگيرى ميکند.استفاده از دستکش هنگام شير دوشى وشستشو و ضد عفونى مرتب دستکش ها انتقال بيمارى را ۲۰درصد کاهش ميدهد.قبل از شيردوشى پستانها بايد دقيقا” شسته و ضد عفونى شوند .شستشوى پستان قبل از شيردوشى براى ازبين بردن فضولات و همچنين براى عمل رگ کردن صورت ميگيرد .اگر شستشو خوب صورت نگيريد بجاى ازبين بردن عفونت وميکرب ها به اشاعه و رشد آنها کمک مى کند . دريک آزمايش نشان داده شد که استافيلوکوک ها بعداز اينکه دستمال ماساژ پستان آلوده مدت سه دقيقه در محلول ضد عفونى قرارگرفت باز هم زنده مانده بود . استرپتوکوک آگالاکتيه مدت هفت روز بعد از مصرف از روى يک دستمال که در گوشه سالن شيردوشى افتاده بود بدست آمده . دستمال مزبور را مدت ۵ ساعت در هيپو کلريت ۲ درصد قرار دادند که بعد از مدت مزبور هنوز ميکرب فعاليت خود را ازدست نداده بود.براى کم کردن اين قبيل آلودگيها کاربرد دستمالهاى يکبار مصرف يا حوله هائى که پس از يکبار مصرف در حرارت ميکربشان کشته شود موثر است .براى جلوگيرى بيشتر از اشاعه ميکرب ها گرفتن و خشک کردن آخرين قطره آب قبل از وصل دستگاه شيردوشى مهم است .يک قطره آب حاوى ميليون ها ميکر ب است که مى تواند هر لحظه از مجراى سرپستان وارد شده ويا ازطريق دستگاه شيردوشى ديگر دامها را آلوده نمايد.ضدعفونى فنجان هاى دستگاه شيردوشىفنجان هاى دستگاه شيردوشى دائما” از دامى باز شده وبه دامى ديگر بسته مى شود اين عمل ميتواند سريعا” آلودگى را درگله اشاعه دهد . بنابراين ضد عفونى کل دستگاه در موقع تعويض از دامى به دام ديگر اگرچه تمامى شيرآنها سالم باشد در جلوگيرى از رشد باکتريها موثرمى باشد براى اينکار يک ظرف پر از آب در کنار شيردوشى قرار ميگيرد و پس از هر دوشش و جدا کردن خرچنگى آنها را در ظرف آب محتوى ضد عفونى با آب پاکيزه قرار داده و آنرا شستشو ميدهند سپس ظرف آب را تخليه ومجددا” پر ميکنند .روش خودکارى هم وجود دارد که بمحض قطع خلاء خرچنگيها از يک لوله آب جهت شستشو ى آنها استفاده شود .ضد عفونى سر پستانها :ضد عفونى سر پستان ها با يک ماده ضد عفونى يد دار امرى ضرورى است براى چسبيدن مواد ضدعفونى به سر پستان از کمى گليسيرين بالا نولين استفاده ميشود که پوست را نيز مرطوب نگاه ميدارد واثر ضد عفونى کننده را نيز ازبين نخواهد برد . ارزش اين ضد عفونى تا حدى است که گاهى ميتواند ورم پستانهاى مخفى را از بين ببرد ويا تا يک سوم از کل عفونت ها بکاهد.شتشوى سالن شيردوشى :پس از هر شيردوشى علاوه بر آنکه از طريق سيستم CIP لوله ها و دستگاههاى شيردوشى را شستشو و ضد عفونى ميکنند بايستى کف و ديواره هاى سالن شيردوشى و کليه ظروف را شستشو و ضد عفونى کرد.تغذيه دام خارج از شيردوشىاز آنجائيکه پس از شير دوشى سرپستانکها و اسفنکتر وماهيچه هاى آن دراثر ترشح هورمون اکسى توسين ودوشش شير شل ومجراى پستان باز است پس از خاتمه شيردوشى نبايستى اجازه داده شود که گاو بخوابد زيرا در اثر تماس با کف اصطبل وکود سبب نفوذ عوامل عفونى بداخل مجرا وآلوده شدن پستان ميشود . براى جلوگيرى از خوابيدن گاو ها را با مواد غذائى سيلو شده با کنسانتره پروتئين دار با يونجه ويامواديکه مورد علاقه گاو باشد تغذيه ميکنند تا مدت يکساعت گاو سرپا باشد.از بين بردن کامل عوامل بيماريزا۱- بستر دام را هميشه بايدخشک نگاه داشت. اگر محيط گاودارى مرطوب است استفاده از خاک اره مضر است و بايد ازکلش که جاذب الرطوبه است استفاده شود.۲- ضد عفونى بعد از شيردوشى لازم و ضرروى است۳- بعد ازدوشيدن دام ها را توسط ريختن غذا درآخور حداقل بمدت يکساعت سرپا نگاه داريد.۴- بيرون بردن دام براى مدت کوتاهى از سالن وانتقال آنها به يک مرتع غير آلوده جهت هوا و آفتاب خوردن اصطبل وسالن ها در از بين بردن ميکرب موثر است۵- گوساله ها را بايد در باکس هاى انفرادى جداگانه پرورش داده وبا سطل وپستانک دستى شير داد تا از ليسيدن پستانها وتثبيت آلودگى روى بافتهاى پستان جلوگيرى شود.اقدامات مهم و لازم براى دفع آلودگى :۱- عوامل غير بهداشتى در اطراف دام ومحيط را ازبين ببريد.۲- روش دوشيدن و ضدعفونى دستگاه ماشين شيردوشى را تصحيح کنيد.۳- گاوهاى بيمار را جدا کرده و آنها را درآخر شيردوشى ودر صورت امکان با دستگاه تک واحدى بدوشيد و دستگاه را ضد عفونى کنيد۴- پس از پايان دوره شيروارى بايد با آنتى بيوتيک خشک کننده شير گاوها را خشک کرد .۵- دامها ى بيمار مزمن وغير قابل درمان را بايدحذف و به کشتارگاه اعزام کرد.۶- در روش دوشش با دست براى لطمه نزدن به سرپستان بايد روش صحيح شيردوشيدن را ياد گرفت.نتايج حاصل از پيشگيرى واقدامات بهداشتى :۱- تعداد دام مبتلا به ورم پستان حاد کمتر ميشود.۲- شيربخاطر عفونت دور ريخته نميشود.۳- هزينه درمان ودارو و دامپزشک کمتر است .۴- شير بهداشتى و باجايزه بيشتر تامين ميشود (‌افزايش درآمد( منابع :۱- اورام پستان وبيماريهائيکه بوسيله باکتريها توليد ميشود . تأليف : بلاد هندرسن ترجمه دکتر احمد شيمى۲- بهبود کيفيت شير تأليف اف هاردينگ ترجمه دکتر شهريار دبيريان . مهندس لادن ربيعى۳- بهداشت پستان وشيردوشى نوشته مهندس سيد محمد عتيقه چى۴- بهداشت گاوهاى شيرى ترجمه دکتر عليرضا محمود زاده - دکتر مسعود هاشمى۵- بيوسنتز شيردوشى صحيح ورم پستان ترجمه دکتر مسعود هاشمى - دکتر عليرضا محمود زاده۶- شير و بهداشت همگانى نويسنده دکتر گيتى کريم - دکتر عباس فرخنده. Dairy research & informationDairy research and develo pment corporationMilk quality incentives Richard h. bennett PH.D.,P.A.SNeb guide: using the callfornia mastitistest G۸۱-۵۵۶-ANEB Guide: the somatic cell count and milk quality G۹۳-۱۱۵۱-AProducing milk with a low bacteria G۸۳-۶۷۸-A دکتر سيد مجتبى جعفرى ادارة کل دامپزشکى استان فارسwww.farsvet.org.ir منبع : سايتwww.parsbiology.com