پاورپوینت درس هفدهم انواع کنترل و نظارت (pptx) 17 اسلاید
دسته بندی : پاورپوینت
نوع فایل : PowerPoint (.pptx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد اسلاید: 17 اسلاید
قسمتی از متن PowerPoint (.pptx) :
بنام خدا
درس هفدهم : انواع کنترل و نظارت
هدف آموزشی : ۱. انواع نظارت و کنترلی را در منابع اسلامی تبیین کند؛ ۲. از اقسام نظارت آشکار آگاه شود؛ ۳. اشکال مختلف نظارت همگانی در سازمان را بیان کند 4. با سیرده پیشوایان دینی در نظارت آشنا شود ۵ ویژگی های ناظران و بازرسان را شناسایی نماید
۱. انواع نظارت و کنترل
ا. نظارت و کنترل آشکار و علنی تر:
منظور از نظارت آشکار و علنی این است که عملیات نظارت و کنترل بر عملکرد کارکنان سازمان و اجرای برنامه های سازمان به صورت آشکار بوده، افرادی که عملکرد در دست آنها کنترل می شود از آنجام این عملیات آگاه و مطلع هستند.
این نوع نظارت و کنترل می تواند به دو شیوه مختلف اجرا شود
الف) کنترل مستقیم و بدون واسطه که خصی مدیر عهده داران است.
ب) کنترل غیر تقی در این شیوه عوامل مختلف عهده دار نظارت و کنترل بوده، مدیر نتیجه کار آنها را بررسی می کند
در یک تقسیم بندی کلی، نظارت و کنترل به دو نوع تقسیم میشوند:
الف) آشکار و علنی؛
ب) مخفی و پنھانی
نظارت و کنترل مستقیم:
نظارت مستقیم آن است که مدیر سازمان، بدون واسطه و به صورت مستقیم، بر کار تمامی واحدها و عملکرد همه کارکنان سازمان نظارت کند و برنامه های در حال اجرا را کنترل نماید. سیره مدیریتی پیامبر اکرم(ص) در نظارت و کنترل این گونه بود. او در موارد متعددی، شخصاً وظیفه کنترل را برعهده می گرفت که به یک نمونه از انها اشاره می کنیم:
(. حضرت امام باقر(ع) می فرماید: مرّ النبى (ص) في سوق المدينة بطعام، فقال لصاحبه: ما أرى طعامك إلأ طيباً، وسأله عن سفره. فأوحى الله- عزوجل - إليه أن يذس يديه فى الطعام، ففعل، فأخرج طعاماً ردياً؛ فقال صاحبه: ما اراک الاً وقذجمغات خیانة و غشااللمسندمین ؛ " پیامبر گرامی اسلام(ص) در بازار مدینه از کنار یک کالای ] خوراکی رد شد. پس به صاحب آن فرمود: خوراکی تو را خواب میبینم! و آنگاه] از قیمت آن سؤال کرد. [در این هنگام خداوند عزوجلی، به آن حضرت وحی کرد که دستانش را داخل آن خوراکی ببرد. آن حضرت چنین کرد و خوراکی نامرغوبی پدیدار شده آنگاه به صاحب آن کالا فرمود: جز این نمیبینم که بین خیانت و فریب مسلمانان، جمع کرده ای! )
۱ حضرت علی(ع) نیز،، به این شیوه نظارت و کنترل اهتمام خاصی داشت یکی از نمونه های بارز کنترل و نظارت مستقیم امام علی(ع) را می توان نظارت و کنترل هر روزه و همیشگیاش بر بازار کوفه و فروشندگان و تجار آن برشمرد.
حضرت امام باقر(ع) در تبیین سیره و روش نظارتی ایشان میفرماید:
كان أمير المؤمنين على(ع) كل فكرة يطوف في النواف الكوفة شوقاً سوقاً، وَ مَعَهُ الدرة على عایقه، و کانالها طرفان و کانات نینی الشيةً، فيقف على مشوق شوق، فينادى فيهم: يا تنشر التجّار، قدّمُوا الإستخارة وتبرّكوا بالسهولة وافتربوا من المناعين وترينوا بالحلم ؟ كتاتوا عن الكذب واليمين و تجافوا عن الظلم وأنصيقُوا المظلومين و لاتقربوا الرباً:" امیرمؤمنان علی بن ابی طالب (ع) چنین عادت داشت که هر روز صبح، به یکایک بازارهای کوفه سر می زد، در حالی که تازیانه ای دو شاخه به نام «سببیه» به همراه داشت؛ در هر بازاری میایستاد و با صدای بلند میفرمود: ای تاجران! پیش از داد و ستد، از خداوند خیر و نیکی بطلبید و با آسان گیری در معامله، از خداوند برکت جویید و با خریداران نزدیک شوید (گران نفروشید تا از شما بگریزند) و خود را به زینت حلم و بردباری آرایش دهید و از دروغ گفتن و قسم خوردن بپرهیزید و از ظلم و ستم کناره گیرید و با مظلومان به انصاف رفتار نمایید و به رباخواری نزدیک نشوید.
نظارت مستقیم و بدون واسطه مدیر بر واحدهای مختلف سازمان، آثار مثبت و فواید و مزایای فراوانی به دنبال خواهد داشت؛ به ویژه آنگاه که بازدید مدیر از بخش ها و قسمت های مختلف سازمان و نظارت و کنترل بر عملکرد کارکنان سازمان، به صورت غیر منتظره و بدون اطلاع قبلی صورت گیرد
این کار از یک طرف موجب توجه و دقت بیشتر کارکنان بخش های مختلف سازمان به کار و فعالیت و پرهیز از کم کاری و کاستن از کیفیت کارهاست: زیرا در صورتی که نظارت و بازدید مدیر -- به ویژه بازدیدهای غیر منتظره او-- به صورت یک سنت درامده باشد، کارکنان سازمان همواره در انتظار
بازدید بدون اطلاع قبلی مدیر از واحد آنها بوده، ضمن پرهیز از کم کاری با جدیت بیشتری کار خواهند کرد، و موجب افزایش چشمگیر بهرهوری سازمان خواهند شد؛ و از طرف دیگر، بازدید و نظارت مدیران و مسئولان از بخش های مختلف سازمان، به ویژه بازدید مدیران عالى سازمان و نظارت مستقیم آنها بر برنامه های جاری سازمان و کار بخش ها و واحدهای مختلف، و عملکرد کارکنان آن، موجب خواهد شد، کارکنان احساس کنند که مدیران و مسئولان سازمان به انها توجه دارندو همین مسئله، دلگرمی آنان به سازمان و رضایت شغلی
آنها را افزایش خواهد داد
البته با وجود اهمیت و ضرورت بازدید شخصی مدیر از سازمان و نظارت و کنترل مستقیم وی برعملکرد کارکنان و اجرای برنامه ها در سازمان، و نیز اثار مثبت و مزایای فراوان ان، باید توجه داشت که به خاطر گستردگی و وسعت سازمان ها و تنوع کارها و مشاغل، به ویژه در سازمان های امروزی ، مدیران و مسولان سازمان ها هرگز قادر به اجرای کامل این شیوه نخواهند برد و درصورتی که مدیر بخواهد اینگونه نظارت را به طور کامل و جامع اجرا کند، از وظایف دیگر خود باز مانده، چه بسا از کارهای اصلی و اساسی خود غافل خواهد شد.
- پس مدیر نمیتواند تمامی وقت خود را صرف بازدید و نظارت مستقیم نماید، بلکه تنها میتواند قسمتی از وقت خود رابہ این کار اختصاصں دهد؛ همانطور که امیرمؤمنان حضرت علی(ع) این گونه عمل می کرد. برای اینکه مدیر بتواند وظیفه نظارتی خود را که یکی از وظایف مهم و حیاتی اوست، به طور مطلوب و جامع انجام دهد، باید از ابزار و عوامل مختلفی که به منزله چشمهای اویند، بهره جوید؛ از این رو، نظارت و کنترل غیر مستقیم ضرورت مییابد
ب)نظارت و کنترل غیر مستقیم
نظارت و کنترل غیر مستقیم یعنی استفاده مدیر سازمان از عوامل و ابزارهای مختلف جهت کنترل و نظارت بر بخش های مختلف سازمان. در این روش، مدیر سازمان برای اجرای عملیات نظارت، افرادی خاص یا بخش و واحد مخصوصی را مأمور میکند تا بر بخش های مختلف سازمان و برنامه های در حال اجرا، و نیز بر عملکرد کارکنان قسمت های مختلف، نظارت و کنترل داشته باشند، و نتیجه کنترل و نظارت خود را در اختیار او قرار دهند.
این شیوه نظارت، برای سازمان های امروزی، به ویژه برای سازمان های بزرگ و مدیران عالی سازمان ها، کارامدتر و اثربخش تر خواهد بود؛ چرا که در این گونه سازمان ها، کنترل ونظارت جامع و کامل مدیر بر تمام بخش های سازمان و عملکرد کارکنان غیر ممکن است؛ افزون بر اینکه مدیران عالی سازمان ها وظیفه مهم و خطیر هدایت کلی سازمان و طراحی برنامههای راهبردی و بلندمدت و نظارت کلی بر سازمان را برعهده دارند؛ بنابراین نمی توانند بر تمام مسائل ریز و درشت سازمان نظارت مستقیم داشته باشند، بلکه باید با استفاده از افراد معتمد و امین این وظیفه مهم را به انجام رسانده، با توجه به گزارشها و جمع بندی و پردازش آنها، در .خصوص سازمان، برنامه ها و کارکنان آن تصمیم گیری کنند
امیرمؤمنان علی(ع) افزون بر نظارت شخصی، در مواردی نیز این کار را به افراد دیگری که به آنها اعتماد و اطمینان داشت واگذار می کرد. یکی از نمونه هایی که امام وظیفه نظارت را به یکی از یاران امین خود واگذار کرد مامور کردن مالک بن کعب برای این کار مهم است. آن حضرت به مالک داشته باشدبن کعب نامه ای نوشت او دستور داد تا به عراق برود و بر عملکرد کارگزاران امام در ان منطقه نظارت و کنترل داشته باشد و به اطلاع ایشان برساند
. کنترل و نظارت مخفی و پنهانی
منظور از کنترل و نظارت پنهانی، نظارت و کنترل بخشهای مختلف سازمان، بررسی برنامه های در حال اجرا و مشخص کردن نقاط قوت و ضعف آنها، و نظارت بر عملکرد کارکنان سازمان است، به گونه ای که کارکنان سازمان متوجه این کار نشوند. آنچه وجود نظارت مخفی و سری را در سازمان ضروری ساخته و اهمیت آن را نمایان می کند، عدم صخت و دقت کافی در نظارت و کنترل آشکار است، به ویژه اینکه نظارت بر عملکرد کارکنان، همواره به صورت آشکار و علنی انجام شود؛ زیرا در کنترل علنی و رسمی ممکن است کسانی که عملکرد آنها بررسی و کنترل می شود، با تظاهر و ظاهرسازی درصدد فریب دادن ناظر و بازرس بوده، کنترل و نظارت فاقد صحت و دقت کافی و لازم باشد. کم نیستند افرادی که کار مفیدی برای سازمان انجام نمیدهند و عملکرد مطلوب و خوبی ندارند، اما همواره سعی میکنند با ظاهرسازی و تظاهر، خود را فردی با عملکرد خوب نشان دهند و این گونه وانمود کنند که کارعای مفید زیادی برای سازمان انجام می دهند
نظارت همگانی
در سیستم نظارت اسلامی، مسئله نظارت و کنترل بر سازمان و عملکرد کارکنان آن، در چارچوب وظایف و اختیارات مدیران و مسئولان سازمانها خلاصه نمیشود، بلکه همه افراد جامعه، به ویژه کارکنان و اعضای سازمان، موظف اند براساس وظیفه شرعی، بر اعمال و رفتار و عملکرد افراد و کارکنان و حتی عملکرد مدیران و مسئولان سازمان نظارت و کنترل داشته باشند.
این کنترل و نظارت متکلمی و عمومی، بسیار حائز اهمیت بوده، جایگاه ویژهای دارد و در آموزههای دینی بران تاکید شده است.
کنترل و نظارت همگانی و عمومی که در قرآن و روایات با عنوان » امر به معروف و نهی از منکرا معرفی شده است از والاترین و شریف ترین واجبات دینی بوده، از ضروریات و احکام بدیهی اسلام است. این مسئله در سازمان نیز، به منزله یک جامعه کوچک، صادق و جاری است؛ یعنی در صورت وجود کنترل و نظارت همگانی و عمومی در سازمان، و احساس مسئولیت همه اعضای سازمان نسبت به عملکرد یکدیگر، نقاط قوت و ضعف سازمان و کارکنان آن روشن می شود و سازمان می تواند برای جبران ضعف ها و از بین بردن موانع داخلی خود، برنامه ریزی کند و بدین وابسته مواجهه با مشکلات و تهدیدهای خارجی، قوی و نیرومند ظاهر شده، به مقابله صحیح با آنها بپردازد. با اجرای نظارت همگانی یا امر به معروف و نھی از منکر، افراد و عناصر سالم فراهم می گردد اصلاح یا از محیط جامعه و سازمان دفع شده، زمینه رشد عناصر سالم فراهم میگردد و جامعه و سازمان به رشد و تکامل دست می یابند