دانلود مبانی نظری جامعه اطلاعاتی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، شهر الکترونیک (docx) 34 صفحه
دسته بندی : تحقیق
نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحات: 34 صفحه
قسمتی از متن Word (.docx) :
جامعه اطلاعاتی
مانوئل كسلز استاد برنامه ريزي دانشگاه بركلي كاليفرنيا کسی است که از معتبرترین نظریه های در زمینه جامعه اطلاعاتی برخوردار است. تاكيد وي بر دو موضوع ويژه است:
دگرگوني هاي به وقوع پيوسته در ساختارهاي طبقاتي شهرها
تحولات فرهنگي وابسته به آن كه برخي از افراد براساس آن فرارسيدن شهر پست مدرن را اعلام ميكنند.
تز محوري كسلز اين است كه هماهنگي تجديد ساختار سرمايه داري و نوآوري تكنولوژيك عامل عمده تحول جامعه است. كسلز شيوه توليد سرمايه داري را از شيوه اطلاعاتي توسعه متمايز ميكند. شيوه اطلاعاتي توسعه يك پارادايم اجتماعي تكنيكي نوين است كه ويژگي اصلي آن عبارت است از پديدار شدن فرايند اطلاعات به عنوان هسته آن كه اثر بخشي و بهره وري تمامي فرايندهاي فرآوري، پخش، مصرف و مديريت را تعيين ميكند. از ديد كسلز شيوههاي توسعه براساس منطق دروني خود رشد مي كند. كسلز معتقد است جامعه اطلاعاتي انحصاراً بر مبناي پيوستگي و استمرار نوآوري تكنولوژيك بنا شده است. مفهوم سازي هاي عصر جديد، به صورت شگفت آوري در كارهاي بل و كسلز يكسان است. كسلز «انقلاب اطلاعاتي تكنولوژيك» را به عنوان «ستون فقرات ساير تحولات ساختاري ميداند» و به اين ترتيب به ترسيم «جامعه اطلاعاتي» ميپردازد كه به عنوان قالب نهادهاي اجتماعي جايگزين يك جامعه صنعتي ميشود.
هسته مبحث كسلز اين است كه توسعه شبكههاي تكنولوژي اطلاعاتي در سراسر جهان اهميت جريان هاي اطلاعاتي را براي سازماندهي اجتماعي و اقتصادي افزايش و در عين حال اهميت نقاط خاص جغرافيايي را كاهش داده است. در نتيجه در اقتصاد اطلاعاتي نگراني عمده سازمان ها مديريت و چگونگي پاسخگويي به جريان هاي اطلاعات است.
شبكهها بايد داراي مركز عصبي باشند، مكان هايي كه در آنها صرفاً اطلاعات جريان نمييابد بلكه گردآوري، پردازش و براساس آن اقدام ميشود. كسلز اين نقاط رهبر را شهر اطلاعاتي ناميده است. كسلز شهر اطلاعاتي را يك شهر جهاني، دو قطبي ميداند كه در آن ما داراي گروهي از افراد طبقه پايين شديداً محروم و گروه ديگر، نخبه در حرفههاي اقتصاد اطلاعاتي و مرفه هستيم.
از نظرفرهنگي شهر پست مدرن گردابي از تغييرات در انديشهها، مدها و ... است. لذت جويي و مصرف در رأس امور شهر پست مدرن است. (وبستر، 1383، ص450-408)
.....................
فناوری اطلاعات و ارتباطات
فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان عمده ترین محور تحول و توسعه هزاره سوم مطرح شده است. در این عرصه شهر نیز به واسطه تحول مفهوم فضای شهری و ظهور زیرساخت نوین فناوری اطلاعات و ارتباطات متحول می شود. نگرش به فناوری اطلاعات به عنوان ابزار رشد و توسعه کشور ها، جای خود را به فناوری اطلاعات به عنوان محور توسعه انسانی داده است (کرامت الله زیاری، ص 1).
در واقع فناوری اطلاعات و ارتباطات فناوری غالب عصر حاضر به شمار می آید که ضمن تاثیر گذاری بر زندگی جوامع انسانی شهرها را نیز با تحولاتی روبرو ساخته است. توسعه شبکه های مخابراتی، سیستم های رادیویی اطلاعاتی، صوتی و تصویری سیار، شبکه های کابلی و سیستم های ماهواره ای، اینترنت و شبکه داده ها، سیستم های اطلاعات جعرافیایی و سیستم تعیین موقعیت جهانی، مفاهیم فضایی، فعالیتی و مدیریتی در شهرها را دگرگون کرده و تاثیر گذاری خود را بر تمام امور شهری همچنان انجام می دهد(Neil, 2008, p21).
.......................
فناوری اطلاعات و بعد مکان
فناوری اطلاعات و ارتباطات همواره بر مکان تاثیر گذاشته و نظرات مختلفی پیرامون تاثیر آن ها بر شهر ها و شهرنشینی ارائه شده است. به عنوان نمونه، تلفن همان وسیله ای است که در یک مرحله در رشد مراکز شهر ها تاثیر مستقیم داشت، در مرحله بعد از عوامل مهم مهاجرت های حومه ای شهرها قلمداد شد (سیروس صبری، 1379، ص 15). از دهه 1990 همگام با توسعه فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی و پیچیده شدن روز افزون این فن آوری و کارکرد های آن، نظریه های اندیشمندان و کارشناسان مختلف درباره به حداقل رسیدن نقش عوامل جغرافیایی در گزینش مکان، زندگی شهری و در نتیجه شهرسازی اوج گرفت (رضایی، 1383، ص 92).
...................
تاثیر فناوری اطلاعات بر شهرها
همگام با توسعه فناوری اطلاعاتی و ارتباطی و شکل گیری جوامع اطلاعاتی با سازمان اجتماعی جدید، شهرها نیز به عنوان محل زندگی این جوامع با تغییراتی در مفاهیم، الگوها و معانی مواجه شده اند تا بتوانند فرآیند های اقتصادی و اجتماعی نوین را در کالبدی جدید پاسخگو باشند. شهرهای اطلاعاتی مفاهیم جدیدی را در عرصه های عمومی شهرها، مباحث شهروندی و حقوق شهروندان، الگوهای جدید معماری، بکارگیری نرم افزارها در شهرها و تحولات اقتصادی ناشی از آن ارائه می کنند (Mitchel, 1995, p26). در هنگام بررسی تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر شهرها، عموما مواردی از قبیل اشتغال از راه دور، دالان های ارتباطی، حمل و نقل هوشمند، رسانه های شهری، محلات دیجیتالی، نقش سیستم های اطلاعات مکانی و یا شهرهای مجازی، هوشمند یا الکترونیک مورد توجه قرار می گیرند (فکوهی، 1386، ص 46). با این وجود این مباحث تنها تاثیر فناوری بر بخشی از موضوعات و مسائل شهری محسوب می شود و پوشش همه جانبه ای در زمینه تاثیر این فناوری بر شهر در اختیار نمی گذارد. بنیادی ترین اثر توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات (انقلاب دیجیتالی) تغییر در شیوه برقراری ارتباط از طریق ارتباط راه دور بوده است (Mitchell, 2000, p98).
.....................
دولت الکترونیک
هدف اصلی از پیدایش دولت الکترونیک، بستر سازی مناسب جهت دسترسی هرچه بهتر و بیشتر شهروندان به اطلاعات و خدمات دولتی، اصلاح کیفیت خدمات و ارائه فرصت های بیشتر برای مشارکت در فرآیندها و نمادهای مردم سالار است (کیهانی پور و همکاران. ص 1).
................
شهر الکترونیک
در دهههاي اخير تحول عميقي در سازماندهي نيروي كار، مبناي اقتصادي، قواعد سياسي و حتي ماهيت خاص جوامع كشورهاي صنعتي پديد آمده است. اطلاعات در اين جوامع به عنصر حياتي تبديل شده است. اين اتكاء روز افزون بر فعاليتهايي كه مستقيماً با توليد، توزيع و كاربرد اطلاعات مرتبط است سبب گرديده است كه بسياري از كشورهاي صنعتي جهان را جامعه اطلاعاتي بخوانند. گذر از جوامع سنتي وصنعتي قديم به جوامع اطلاعاتي مستلزم تغييرات بنيادي چشمگيري در ساختار جوامع است. در جامعه اطلاعاتي شهرها با توجه عمق وظايف و پيچيدگيهاي روابط اقتصادي، فرهنگي، اجتماعي و سياسي عصر تعاملي حاضر در جامعه اطلاعاتي از اهميتي دوچندان برخوردارند.
در شهرهاي سنتي بخش عمدهاي از وقت شهروندان صرف انجام فعاليتهاي تكراري و غير مفيد ميشود. انتظار در صفها، پيمودن مسافتهاي طولاني براي خريد كالا و دريافت خدمات، معطل شدن در ترافيكهاي سنگين تنها بخشي از اتلاف وقت در شهرهاي سنتي است. در يك شهر الكترونيك تمام فعاليت هاي فوق الذكر از طريق يك وب سايت انجام مي گيرد. از طريق اين وب سايت ميتوان به تمام نقاط شهر دسترسي داشت و در كمتر از چند دقيقه به هر گونه اطلاعاتي دسترسي پيدا كرد و به آسانترين روش ممكن كارهاي روزمره اداري و بانكي و سايركارها را انجام داد.
تقسيم کار جديد بين المللي و بين المنطقه اي که جامعه اطلاعاتي در سطح جهاني به وجود آورده است، به سه فرايند همزمان منجر مي شود: نخست تحکيم سلسله مراتب شهرهاي بزرگ که از خلال مراکز گروهي اعمال مي شود، اين مراکز از پتانسيل هاي اطلاعاتي خود و فناوري هاي ارتباطي استفاده مي کنند تا نفوذ جهاني خويش را گسترش دهند و تعميق بخشند.
دوم، زوال مناطق صنعتي غالبا کهنه که نتوانستند گذار موفقيت آميزي به اقتصاد اطلاعاتي انجام دهند. در اين اقتصاد جديد، بهره وري و رقابت مناطق و شهرها بستگي به قابليت آنها به پردازش ظرفيت هاي اطلاعاتي، کيفيت زندگي و اتصال به مراکز مهم شهري در سطوح ملي و بين المللي دارد (فکوهي،1386،ص137).
...................
- مزاياي شهر الكترونيك
به طور خلاصه می توان شهر الکترونیک را واجد مزایای زیر دانست:
فراهم آوردن خدمات اينترنت با كيفيت و سرعت بالا براي شهروندان
فراهم آوردن محيط آموزشي مادام العمر
بهبود كيفيت زندگي مردم
ارائه خدمات يك مرحلهاي به مردم
ايجاد فرصت هاي تجاري بيشتر توسط تجارت الكترونيك
ارتباط بهتر سازمانها و ارگانهاي مختلف شهري
دسترسي 24 ساعته به خدمات شهري
افزايش مشاركت مردم در اداره شهر
كاهش ترافيك شهر
كاهش آلودگي هوا
صرفه جويي در وقت و انرژي
كاهش فساد اداري
......................
- شهرداري الکترونيک
شهرداري الکترونيک به زبان ساده درگاهي است که از طريق آن امکان دسترسي به کليه خدمات شهري ممکن است. شهرداري الکترونيکي امکان مديريت مشارکتي، شهروند سالاري و حضور گسترده شهروندان در اداره شهر را فراهم مي نمايد. شهرداري الکترونيک، يک کانال ارتباطي سريع و گسترده را براي تعامل شهروندان و مسئولان شهر را ايجاد مي نمايد. مسئولين شهرداري الکترونيکي در سريع ترين زمان از نظرات شهروندان در مورد مسائل مهم شهري مطلع مي شوند و مي توانند در تصميم گيري هاي شهري نظرات شهروندان دخالت دهند.
در تارنماي شهرهاي الکترونيکي اطلاعات در اختيار شهروندان قرار مي دهد:
......................
ويژگي هاي شهرداري الکترونيک
حذف پرونده هاي کاغذي و تبديل آن به اطلاعات ديجيتالي. حذف بخش هاي مربوط به پاسخگويي تلفني در سازمان. توجه به ارتباطات الکترونيک و لزوم به کارگيري آن در بخش هاي پاسخگويي، ايجاد محلي براي تبادل نظرات شهروندان درباره عملکرد شهردار و سازمان شهرداري. پرداخت عوارض مربوط به نوسازي و... از طريق اينترنت، حذف روند هاي مربوط به پرونده هاي شهرداري و کاهش رفت و آمد فيزيکي به سازمان، اطلاع رساني روزبه روز فعاليت هاي شهرسازي و امور مربوط به شهر.
......................
ضرورت ايجاد شهرداري الکترونيک
در دنياي امروز که هر چه بيشتر به سمت ماشيني شدن قدم مي گذاريم ديگر روابط چهره به چهره و مستقيم نمي تواند پاسخگوي مشکلات ما باشد در شهرهاي امروز ما با افزايش جمعيت و در نتيجه آن افزايش ترافيک شهري رو به رو هستيم. هم چنين روش هاي بروکتراتيک گذشته و کاغذ بازي هاي پيشين نمي تواند روشي مناسب در جهت رسيدگي به کارهاي اداري شهروندان باشد از اين سازمان هاي مهم نظير شهرداري ها در شهرهاي بزرگ که به نوعي قلب تپنده شهر محسوب مي شوند بايد دست از روش هاي پيشين برداشته و وارد دنياي الکترونيک و مجازي شوند. دنيايی که در آن فعاليت ها بسيار سريعتر و مطمئن تر انجام مي گيرد و نيازي به تراکم جمعيت در دنياي فيزيکي نيز نيست. بايد براي کاهش ترافيک شهري، هزينه هاي انجام کار، برخوردها و ناراحتي هاي رواني، فساد اداري و ده ها مشکلي که همه روزه در ادارات و سازمان هاي بزرگ با آن روبرو هستيم چاره اي انديشيد و بهترين راه حل ايجاد سازمان هاي مجازي است که از مشکلات ياد شده مي کاهند و حتي به بهبود روند کاري نيز منجر مي شوند. براي کاهش بسياري از معضلات شهري از جمله ترافيک، آلودگيهاي زيست محيطي و هزينههاي سنگين ناشي از ترددهاي غير ضروري شهروندان کشور در آيندهاي نه چندان دور بايد خدمات شهرداري از طريق شبکه اينترنت و پايگاههاي الکترونيکي اين نهاد دريافت گردند. اين اقدام خود يکي از گام هايي است که در مسير ايجاد دولت الکترونيک نيز مي تواند بسيار موثر باشد.
.....................
آموزش های لازم برای آماده سازی شهروند الکترونیک
مهارت های کامپیوتری
1.مدیریت فایل و آشنایی با سیستم عامل
2.آشنایی با مفاهیم فناوری اطلاعات و فناروی اطلاعات و ارتباطات
3.ارتباط با اینترنت و تبادل پیام از طریق ایمیل
4.پیدا کردن اطلاعات مورد نیاز با جستجو در وب
5.توانایی مقابله با پدیده های منفی و مخرب اینترنت
6.پر کردن فرم های اینترنتی آنلاین
7.به دست آوردن اطلاعات در مورد نحوه انجام کارهای مختلف از طریق اینترنت
8.حفاظت از اطلاعات خصوصی و امنیت الکترونیکی
9.آشنایی با برنامه های ورد، اکسل، پاورپوینت
....................
شهر مجازی
واقعيت مجازي و سير انديشههاي عصر اطلاعات انفورماتيك را ميتوان خيلي خلاصه علم پردازش اطلاعات تعريف كرد كه داراي پنج جنبه اساسي و مرتبط با يكديگر است كه عبارتند از: اطلاعات، سخت افزار، نرم افزار، وسيله ارتباطي و انسان.
واقعيت مجازي از ارتباط سه عنصر انفورماتيك، نور و ربات بوجود آمده است. اين واقعيت در محيطي كه ما در آن زندگي مي كنيم فضاي تازهاي ايجاد ميكند كه چون لايهاي بر واقعيت قرار مي گيرد. ورود به واقعيت مجازي همانند سفر در منطقهاي غير واقعي است كه از دادههاي انفورماتيكي ذخيره شده در كامپيوتر زاده شده است (علی اصغر کیا و همکاران).
در نهایت واقعیت مجازی منجر به ساخت یافتگی مفهومی به عنوان شهر مجازی می شود. در مقدمه جلد اول کتاب مطالعات شهر مجازی تهران در تبین ویژگی های شهر مجازی چینن آمده است:
.....................
ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ و ﺗﺒﺪﻳﻞﻫﺎي ﻓﻀﺎﻫﺎ و ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﻣﺠﺎزي
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ در ﻣﻌﺮض ﻓﺴﺎد ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻋﺎدل
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺗﻚﻣﺮﺗﺒﻪاي
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺣﻀﻮري ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻏﻴﺮﺣﻀﻮري و ﺷﻬﺮ اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ ﭘﺮﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻛﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪ
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ ﻣﺤﻠﻲ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺟﻬﺎﻧﻲ
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ آﻧﺎﻟﻮگ ﺷﻴﺌﻲ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻋﺪدي
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ ﺗﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ اﻟﮕﻮرﻳﺘﻤﻲ: ﺷﻬﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ ﻣﻜﺎن ﻣﺤﻮر ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻓﻀﺎ ﻣﺤﻮر
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ آﻟﻮده ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﭘﺎك
.....................
منابع فارسی
جامعه اطلاعاتی
مانوئل كسلز استاد برنامه ريزي دانشگاه بركلي كاليفرنيا کسی است که از معتبرترین نظریه های در زمینه جامعه اطلاعاتی برخوردار است. تاكيد وي بر دو موضوع ويژه است:
دگرگوني هاي به وقوع پيوسته در ساختارهاي طبقاتي شهرها
تحولات فرهنگي وابسته به آن كه برخي از افراد براساس آن فرارسيدن شهر پست مدرن را اعلام ميكنند.
تز محوري كسلز اين است كه هماهنگي تجديد ساختار سرمايه داري و نوآوري تكنولوژيك عامل عمده تحول جامعه است. كسلز شيوه توليد سرمايه داري را از شيوه اطلاعاتي توسعه متمايز ميكند. شيوه اطلاعاتي توسعه يك پارادايم اجتماعي تكنيكي نوين است كه ويژگي اصلي آن عبارت است از پديدار شدن فرايند اطلاعات به عنوان هسته آن كه اثر بخشي و بهره وري تمامي فرايندهاي فرآوري، پخش، مصرف و مديريت را تعيين ميكند. از ديد كسلز شيوههاي توسعه براساس منطق دروني خود رشد مي كند. كسلز معتقد است جامعه اطلاعاتي انحصاراً بر مبناي پيوستگي و استمرار نوآوري تكنولوژيك بنا شده است. مفهوم سازي هاي عصر جديد، به صورت شگفت آوري در كارهاي بل و كسلز يكسان است. كسلز «انقلاب اطلاعاتي تكنولوژيك» را به عنوان «ستون فقرات ساير تحولات ساختاري ميداند» و به اين ترتيب به ترسيم «جامعه اطلاعاتي» ميپردازد كه به عنوان قالب نهادهاي اجتماعي جايگزين يك جامعه صنعتي ميشود.
هسته مبحث كسلز اين است كه توسعه شبكههاي تكنولوژي اطلاعاتي در سراسر جهان اهميت جريان هاي اطلاعاتي را براي سازماندهي اجتماعي و اقتصادي افزايش و در عين حال اهميت نقاط خاص جغرافيايي را كاهش داده است. در نتيجه در اقتصاد اطلاعاتي نگراني عمده سازمان ها مديريت و چگونگي پاسخگويي به جريان هاي اطلاعات است.
شبكهها بايد داراي مركز عصبي باشند، مكان هايي كه در آنها صرفاً اطلاعات جريان نمييابد بلكه گردآوري، پردازش و براساس آن اقدام ميشود. كسلز اين نقاط رهبر را شهر اطلاعاتي ناميده است. كسلز شهر اطلاعاتي را يك شهر جهاني، دو قطبي ميداند كه در آن ما داراي گروهي از افراد طبقه پايين شديداً محروم و گروه ديگر، نخبه در حرفههاي اقتصاد اطلاعاتي و مرفه هستيم.
از نظرفرهنگي شهر پست مدرن گردابي از تغييرات در انديشهها، مدها و ... است. لذت جويي و مصرف در رأس امور شهر پست مدرن است. (وبستر، 1383، ص450-408)
به طور خلاصه ميتوان گفت كه كسلز معتقد است كه در اثر سه فرايند: 1- انقلاب اطلاعات 2- تجديد ساختار سرمايه داري و نوآوري تكنولوژيك 3- جنبشهاي فرهنگي نظير فمينيسم و طرفداري از محيط زيست، جامعهاي پديد آمده است كه وي آن را جامعه شبكهاي مي نامند. اين جامعه سرمايهداري را متكي به دانش و اطلاعات ساخته و آن را جهاني كرده است.
ويژگي هاي اصلي اين جامعه عبارتند از:
اقتصاد اطلاعاتي، اقتصاد جديد، اطلاعاتي است از آن رو كه بهره وري و توان رقابتي واحدها يا كارگزاران اين اقتصاد اساساً به ظرفيت توليد، پردازش و كاربرد موثر اطلاعات مبتني بر دانش بستگي دارد، مهمترين ويژگي اين اقتصاد چند فرهنگي بودن آن است.
اقتصاد جهاني، اقتصاد جديد، جهاني است از آن رو كه فعاليت هاي اصلي توليد، مصرف و پخش در مقياس جهاني سازماندهي شده است. آزاد سازي و خصوصي سازي اگر چه راهبرد توسعه گرايانه دولتها هستند اما تاثيرشان بر رشد اقتصاد به محتواي واقعي اين اقدامات و ارتباطشان با راهبردهاي دخالت مثبت مانند سياست هاي تكنولوژيك و آموزشي براي ارتقاي استعداد كشور از لحاظ عوامل توليد اطلاعات بستگي دارد.
دو قطبي بودن، در جامعه شبكهاي قطب هاي تازه اي ميان آنان كه به اطلاعات دسترسي دارند و كساني كه در چنين موقعيتي نيستند پديد آمده است.
تحول بنيادين در ماهيت ارتباطات اجتماعي، در جامعه شبكهاي شيوههاي مختلف ارتباطات (مكتوب، شفاهي، ديداري و شنيداري) با هم به صورت يكپارچه تعامل ميكنند. در اين جا ديگر مخاطبان منفعل نيستند، بلكه فاعلي هستند كه ارتباط متقابل برقرار ميكنند.
فرهنگ مجازي، جامعه شبكهاي، فرهنگ واقعيت مجازي را نهادي كرده است كه در آن جريان هاي نمادين اطلاعاتي به تعامل هاي موقتي مي پردازند. يعني آنكه در جامعه شبكهاي در ابر متني غول آسا گذشته، حال و آينده به صورت بين الاذهاني جلوه ميكند و زمينه تعامل را فراهم مي آورد. و بدين صورت محيط فرهنگي نمادين (مجازي واقعي) شكل گرفته است.
شهرهاي سنتي قبلي جاي خود را به شهر شبكهاي و الكترونيك ميدهد. شهر اطلاعاتي نه يك شكل بلكه يك فرايند است. فرايندي كه سلطه ساختاري فضاي جريان ها (جريان هاي سرمايه، جريان هاي اطلاعات، جريان هاي ارتباط متقابل، جريان هاي تصاوير، صدا و...) ويژگي آن است. اين شهرها موتور واقعي توسعه به شمار مي روند.
تغيير در نحوه كار و فعاليت: انتقال آني داده ها و سرمايه ها و از ميان برداشته شده فاصلهها، مفهوم زمان و مكان را به شدت تغيير داده و همراه با آن نظم قديم به هم خورده است. طبعاً تمشيت امور جامعه شبكهاي مستلزم مدل هاي تازهاي از دموكراسي و مشاركت است. با وجود جهاني شدن، شبكههاي محلي و بومي اهميت يافته، زيرا معنا نسبت به كاركرد برجسته تر شده و هويت بيش از گذشته به ميان آمده است. در اين ميان اميد است كه هويت اگر بتواند خود را از چنگال بنيادگرايي برهاند قدرتي رهايي بخش داشته باشد و كنش اجتماعي، معني داري را در جهت تحول بدون گرفتاري در گرداب آرمانشهر سامان دهد. لذا ماهيت جهان جديد، عمدتاً فرهنگي است و فرهنگ وران در آن از نقش و كنش بيشتري برخوردارند. (كسلز، 1380)
فناوری اطلاعات و ارتباطات
فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان عمده ترین محور تحول و توسعه هزاره سوم مطرح شده است. در این عرصه شهر نیز به واسطه تحول مفهوم فضای شهری و ظهور زیرساخت نوین فناوری اطلاعات و ارتباطات متحول می شود. نگرش به فناوری اطلاعات به عنوان ابزار رشد و توسعه کشور ها، جای خود را به فناوری اطلاعات به عنوان محور توسعه انسانی داده است (کرامت الله زیاری، ص 1).
در واقع فناوری اطلاعات و ارتباطات فناوری غالب عصر حاضر به شمار می آید که ضمن تاثیر گذاری بر زندگی جوامع انسانی شهرها را نیز با تحولاتی روبرو ساخته است. توسعه شبکه های مخابراتی، سیستم های رادیویی اطلاعاتی، صوتی و تصویری سیار، شبکه های کابلی و سیستم های ماهواره ای، اینترنت و شبکه داده ها، سیستم های اطلاعات جعرافیایی و سیستم تعیین موقعیت جهانی، مفاهیم فضایی، فعالیتی و مدیریتی در شهرها را دگرگون کرده و تاثیر گذاری خود را بر تمام امور شهری همچنان انجام می دهد(Neil, 2008, p21).
امروزه نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات و زیرساخت های ارتباطی دارای اهمیت فوق العاده ای هستند. علت این امر از بین رفتن محدودیت های زمانی و مکانی و فرصت های اقتصادی و اجتماعی است که از این طریق در اختیار جوامع قرار می گیرد. به عنوان مثال از نظر اتحادیه اروپا، اهمیت نقش فناروی اطلاعات و ارتباطات به علت توانایی بالا در ایجاد امور زیر است:
امکان دسترسی وسیع تر به اطلاعات برای کلیه افراد
ارائه سرویس های ارتباطی به جمعیت تحت پوشش خدمات (Mitchell, 2003, p35).
جامعه اطلاعاتی به رغم تمامی توضیحات ارائه شده نهایتا ما را به تصویری مه آلود در مورد آینده رها می کند. این در حالی است که ما را به وضوح در انتظار آینده ای قرار می دهد که جامعه انسانی در آن به دو نیمه تقسیم می شود:
نیمه اول که عمده توجهات خود را معطوف به حضور خویش می کند، شامل آنانی است که به فناوری اطلاعات دسترسی دارند؛ نیمه دوم طبیعتا شامل کسانی است که از این امکان محرومند (Hutton, 2003, p47).
فناوری اطلاعات در حال تعریف رده بندی اجتماعی جدیدی در سطح جامعه انسانی است، به نحوی که طبقه برگزیده این رده بندی جدید، اداره کننده گان اقتصاد جهانی خواهند بود. این گروه نخبه فراملیتی شامل اقلیتی است که در جایگاهی قرار دارند که می توانند در مورد چگونگی وابستگی خود به مکان از طریق کنترل ارتباطات مجازی و حقیقی تصمیم بگیرند (so carp congress 2003, p39).
فناوری اطلاعات و بعد مکان
فناوری اطلاعات و ارتباطات همواره بر مکان تاثیر گذاشته و نظرات مختلفی پیرامون تاثیر آن ها بر شهر ها و شهرنشینی ارائه شده است. به عنوان نمونه، تلفن همان وسیله ای است که در یک مرحله در رشد مراکز شهر ها تاثیر مستقیم داشت، در مرحله بعد از عوامل مهم مهاجرت های حومه ای شهرها قلمداد شد (سیروس صبری، 1379، ص 15). از دهه 1990 همگام با توسعه فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی و پیچیده شدن روز افزون این فن آوری و کارکرد های آن، نظریه های اندیشمندان و کارشناسان مختلف درباره به حداقل رسیدن نقش عوامل جغرافیایی در گزینش مکان، زندگی شهری و در نتیجه شهرسازی اوج گرفت (رضایی، 1383، ص 92).
اکنون مشخص شده است که فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی مکان را در بسیاری سطوح تحت تاثیر قرار می دهند. در سطح خرد شاهد تغییراتی در چگونگی درک و بکارگیری قلمرو خصوصی خانه از سوی مردم هستیم. اقتصاد بزرگ مقیاس (کلان) و دگرگونی سیاسی با گسترش جامعه پساصنعتی با جامعه اطلاعات محور در ارتباط است. در جایی بین دو سطح فوق شاهد تغییراتی در بکارگیری و طراحی قلمروهای عمومی مسیرهای پیاده، مغازه ها و فروشگاه های بزرگ هستیم (Zuidas, 2008, p42).
تاثیر فناوری اطلاعات بر شهرها
همگام با توسعه فناوری اطلاعاتی و ارتباطی و شکل گیری جوامع اطلاعاتی با سازمان اجتماعی جدید، شهرها نیز به عنوان محل زندگی این جوامع با تغییراتی در مفاهیم، الگوها و معانی مواجه شده اند تا بتوانند فرآیند های اقتصادی و اجتماعی نوین را در کالبدی جدید پاسخگو باشند. شهرهای اطلاعاتی مفاهیم جدیدی را در عرصه های عمومی شهرها، مباحث شهروندی و حقوق شهروندان، الگوهای جدید معماری، بکارگیری نرم افزارها در شهرها و تحولات اقتصادی ناشی از آن ارائه می کنند (Mitchel, 1995, p26). در هنگام بررسی تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر شهرها، عموما مواردی از قبیل اشتغال از راه دور، دالان های ارتباطی، حمل و نقل هوشمند، رسانه های شهری، محلات دیجیتالی، نقش سیستم های اطلاعات مکانی و یا شهرهای مجازی، هوشمند یا الکترونیک مورد توجه قرار می گیرند (فکوهی، 1386، ص 46). با این وجود این مباحث تنها تاثیر فناوری بر بخشی از موضوعات و مسائل شهری محسوب می شود و پوشش همه جانبه ای در زمینه تاثیر این فناوری بر شهر در اختیار نمی گذارد. بنیادی ترین اثر توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات (انقلاب دیجیتالی) تغییر در شیوه برقراری ارتباط از طریق ارتباط راه دور بوده است (Mitchell, 2000, p98).
سیستم های ارتباطی جدید موجب بسط خدمات شهری به اطراف شهرها شده و حوزه نفوذ آن ها را افزایش می دهند به این ترتیب با کیفیات جدید زندگی مواجه هستیم که در حومه ها، شهرک ها و شهرهای اطراف شهرهای بزرگ پدید می آیند. کاستلز معتقد است چنین شبکه های غیر متمرکزی، نیازمند مدیریت دقیقی هستند تا از تناسب و عملکرد آن ها اطمینان حاصل شود (short, 2006, p70).
دولت الکترونیک
هدف اصلی از پیدایش دولت الکترونیک، بستر سازی مناسب جهت دسترسی هرچه بهتر و بیشتر شهروندان به اطلاعات و خدمات دولتی، اصلاح کیفیت خدمات و ارائه فرصت های بیشتر برای مشارکت در فرآیندها و نمادهای مردم سالار است (کیهانی پور و همکاران. ص 1).
دولت الکترونیک یکی از پدیده های مهم حاصل از بکار گیری فناوری اطلاعات و ارتباطات است که پیاده سازی آن تحویلی عمیق در نحوه زندگی، رهبری و اداره کشورها داشته و ترکیبی از فناوری اطلاعات و شبکه اطلاع رسانی وب است که هدف آن ارائه خدمات مستقیم به شهروندان، کارکنان دولت، بخش های تجاری و سایر بخش های دولت می باشد. به عبارت دیگر گونه ای از سازماندهی مدیریت دولتی به منظور افزایش کارایی، شفاف سازی و دسترس پذیری و پاسخ گویی به شهروندان از طریق استفاده فراگیر و استراتژیک فناوری های اطلاعات و ارتباطات در مدیریت داخلی دولت و همچنین برقراری ارتباط با شهروندان و کاربران خدمات عمومی دولت الکترونیک نامیده می شود( http://www.mgtsolution.com/olib/444023723.aspx Oct 2006).
با تحقق دولت الکترونیکی شهروندان می توانند وارد یک سایت اینترنتی شده، به آسانی خدمات و اطلاعات دولتی مورد نیاز خود را یافته و از آن سایت بر خط برای انجام داد و ستد استفاده کنند. لذا در هزینه و زمان یک کشور صرفه جویی شده و باعث تولید چرخه اقتصادی به صورت کارا و مناسب خواهد شد. طبق مدل گارتنر دولت الکترونیک از 4 فاز ظهور، تعامل، تراکنش و تبدیل تشکیل شده است.
هر فاز این مدل به چهار سطح فناوری، فرایند، مردم و راهبرد/خط مشی تقسیم شده است. در فاز ظهور سازمان های دولتی، اطلاعات خود را در قالب وبسایت برای دسترسی مردم ارائه می کنند. سرویس هایی مانند موتور جستجوی محتوای وب سایت ها، پست الکترونیکی و مدیریت محتوا در فاز تعامل ارائه می شوند. در فاز تراکنش سرویس هایی مانند تجارت الکترونیکی شامل خرید و فروش به مردم ارائه می شود. در فاز نهایی یعنی تبدیل، تمام سرویس های دولت در قالب یک پرتال مرکزی به مردم ارائه خواهد شد.
یکی از ابتکارات نوین در زمینه دولت الکترونیک، طرح دولت برای شهروندان است که با علامت اختصاری (G4C) معرفی می شود. هدف این طرح استفاده از کاربردهای اینترنت در اغلب روابط و تعامل های میان دولت و شهروندان است. این کاربردها شامل ثبت تابعیت، ثبت مالکیت زمین و وسائل نقلیه، فعالیت های تجاری و خدمات مالیاتی است ( موسی بزرگ اصل. 2003. ص 1).
تصور دولت الکترونیک ایجاد چارچوبی برای فناوری اطلاعات است که عاملی بسیار مهم در گذر موفقیت آمیز به دولتی سالم، شفاف و کاراست.
در دولت الکترونیک شهروندان می توانند به پایگاه های طالاعاتی دستگاه های دولتی وارد شوند و مدارک خود را به صورت الکترونیکی مبادله کنند. این ارتباط بین دستگاه های دولتی نیز برقرار می باشد. رایانه های شخصی به شبکه بسیار سریعی متصل می شوند که از دولت مرکزی تا پایین ترین سطح اداره های دولتی را پوشش می دهد.
شهروندان و شرکت ها از طریق یک پنجره یکپارچه (پرتال دولت) به دولت دسترسی می یابند. در این پنجره خدمات دولتی و منابع اطلاعاتی مختلف معرفی می شود. این پنجره طوری طراحی شده است که مردم می توانند بسیاری از خدمات دولتی را به طور الکترونیک دریافت کنند. برای مثال می توانند اسناد تاییدی (گواهی) را از طریق اینترنت دریافت کنند. در بعضی موارد، دیگر نیاز به ارائه مدرک نیست چرا که خود دستگاه های دولتی می توانند اطلاعات لازم را به صورت برخط از سامانه مشارکتی اطلاعات دریافت کنند.
شهروندان می توانند درخواست شان را در مورد مجوز ها و حق اختراع از طریق سامانه های برخط ارسال کنند و اظهارنامه های مالیاتی را نیز به صورت الکترونیکی تکمیل کنند.
در سامانه های جدید دولت الکترونیک کره توجه بیشتری به پرتال های رویداد-عمر معطوف می شود که تاکید اصلی آن بر رویداد های خاص چرخه عمر مانندتولد، ازدواج، بازنشستگی، خانه سازی، شروع کسب و کار و مواردی از این قبیل است.
در سامانه مشارکت اطلاعاتی، پایگاه های اطلاعاتی دولتی با هم رابطه و تعامل دارند. اطلاعات و خدمات را می توان گردآوری کرد و بر اساس رویدادهای چرخه عمر به مردم راائه کرد. پرتال یکپارچه، ابزار کلیدی برای ارائه اطلاعات و خدمات مطلوب تر و بیشتر به مشتریان است.
در پرتال رویداد-عمر مردم به فرم ها، درخواست ها، قوانین و مقررات، برنامه های دولت و افراد مسئول، دسترسی مستقیم دارند. هدف آن غلبه بر پیچیدگی فرآیند راائه خدمات دولتی و گذر سایت های دولتی از کارکرد ساده و ارائه اطلاعات به کارکرد جامع تر ارائه خدمات و اطلاعات یکپارچه است (ص 2 همان).
شهر الکترونیک
در دهههاي اخير تحول عميقي در سازماندهي نيروي كار، مبناي اقتصادي، قواعد سياسي و حتي ماهيت خاص جوامع كشورهاي صنعتي پديد آمده است. اطلاعات در اين جوامع به عنصر حياتي تبديل شده است. اين اتكاء روز افزون بر فعاليتهايي كه مستقيماً با توليد، توزيع و كاربرد اطلاعات مرتبط است سبب گرديده است كه بسياري از كشورهاي صنعتي جهان را جامعه اطلاعاتي بخوانند. گذر از جوامع سنتي وصنعتي قديم به جوامع اطلاعاتي مستلزم تغييرات بنيادي چشمگيري در ساختار جوامع است. در جامعه اطلاعاتي شهرها با توجه عمق وظايف و پيچيدگيهاي روابط اقتصادي، فرهنگي، اجتماعي و سياسي عصر تعاملي حاضر در جامعه اطلاعاتي از اهميتي دوچندان برخوردارند.
در شهرهاي سنتي بخش عمدهاي از وقت شهروندان صرف انجام فعاليتهاي تكراري و غير مفيد ميشود. انتظار در صفها، پيمودن مسافتهاي طولاني براي خريد كالا و دريافت خدمات، معطل شدن در ترافيكهاي سنگين تنها بخشي از اتلاف وقت در شهرهاي سنتي است. در يك شهر الكترونيك تمام فعاليت هاي فوق الذكر از طريق يك وب سايت انجام مي گيرد. از طريق اين وب سايت ميتوان به تمام نقاط شهر دسترسي داشت و در كمتر از چند دقيقه به هر گونه اطلاعاتي دسترسي پيدا كرد و به آسانترين روش ممكن كارهاي روزمره اداري و بانكي و سايركارها را انجام داد.
تقسيم کار جديد بين المللي و بين المنطقه اي که جامعه اطلاعاتي در سطح جهاني به وجود آورده است، به سه فرايند همزمان منجر مي شود: نخست تحکيم سلسله مراتب شهرهاي بزرگ که از خلال مراکز گروهي اعمال مي شود، اين مراکز از پتانسيل هاي اطلاعاتي خود و فناوري هاي ارتباطي استفاده مي کنند تا نفوذ جهاني خويش را گسترش دهند و تعميق بخشند.
دوم، زوال مناطق صنعتي غالبا کهنه که نتوانستند گذار موفقيت آميزي به اقتصاد اطلاعاتي انجام دهند. در اين اقتصاد جديد، بهره وري و رقابت مناطق و شهرها بستگي به قابليت آنها به پردازش ظرفيت هاي اطلاعاتي، کيفيت زندگي و اتصال به مراکز مهم شهري در سطوح ملي و بين المللي دارد (فکوهي،1386،ص137).
مي توان گفت که ويژگي هاي ارتباط از طريق رايانه و امکاناتي که شبکه هاي اينترنتي براي ايجاد اين ارتباطات فراهم مي کنند از يک طرف و افزايش روزافزون کاربران اين شبکه و جذابيت برقراري اين نوع ارتباط، از طرف ديگر نشانه هاي پيدايش صورتبندي جديدي از تعاملات اجتماعي هستند. فضاي سيبرنتيک که بواسطه ايجاد اين ارتباطات شکل مي گيرد کارکردهايي دارد که به نظر مي رسد برخي از آنها با کارکردهاي فضاي شهري همپوشاني داشته باشند. ايجاد امکان برقراري تماس و رابطه با ديگري از آن جمله است. يافته هاي تحقيقي که در سال 1380 در خصوص فضاي شهري به مثابه فضاي سيبر نتيک در تهران انجام شده است نشان مي دهد که فضاي سيبرنتيک از نظر کاربران اينترنت در شهر تهران بديل مناسب و تکميل کننده اي براي فضاي شهري براي ايجاد ارتباط اجتماعي است. عمده ترين دلايل ذکر شده از سوي اين کاربران در انتخاب اين بديل عبارتند از:
محدوديت هاي موجود در فضاي واقعي
امکان بروز نظرات و عقايدي که در فضاي واقعي مي توانند پيامدهاي نامطلوبي داشته باشند
عدم نياز به برنامه بريزي زماني و سهل الوصول بودن امکان ارتباط هاي مجازي
عدم نياز به ايجاد روابط چهره به چهره براي به دست آوردن شناخت اوليه از ديگري (ميردامادي،1380).
- مزاياي شهر الكترونيك
به طور خلاصه می توان شهر الکترونیک را واجد مزایای زیر دانست:
فراهم آوردن خدمات اينترنت با كيفيت و سرعت بالا براي شهروندان
فراهم آوردن محيط آموزشي مادام العمر
بهبود كيفيت زندگي مردم
ارائه خدمات يك مرحلهاي به مردم
ايجاد فرصت هاي تجاري بيشتر توسط تجارت الكترونيك
ارتباط بهتر سازمانها و ارگانهاي مختلف شهري
دسترسي 24 ساعته به خدمات شهري
افزايش مشاركت مردم در اداره شهر
كاهش ترافيك شهر
كاهش آلودگي هوا
صرفه جويي در وقت و انرژي
كاهش فساد اداري
افزايش نظم
افزايش سطح آگاهي شهروندان
مديريت و نظارت يكپارچه شهر
كوتاه سخن آن كه شهر الكترونيك به واسطه خدمات بالقوهاي كه به شهروندان ارائه ميكند حائز اهميت است. نكته حائز اهميت، سرعت بالاي ارائه خدمات، كيفيت مطلوب، هزينه نازل صرف شده در شهر الكترونيك است. ايجاد و توسعه شهرهاي الكترونيك بسياري از مشكلات كلان شهرهاي ما را به صورت ريشهاي مرتفع خواهد نمود (علی اصغر کیا و همکاران).
- شهرداري الکترونيک
شهرداري الکترونيک به زبان ساده درگاهي است که از طريق آن امکان دسترسي به کليه خدمات شهري ممکن است. شهرداري الکترونيکي امکان مديريت مشارکتي، شهروند سالاري و حضور گسترده شهروندان در اداره شهر را فراهم مي نمايد. شهرداري الکترونيک، يک کانال ارتباطي سريع و گسترده را براي تعامل شهروندان و مسئولان شهر را ايجاد مي نمايد. مسئولين شهرداري الکترونيکي در سريع ترين زمان از نظرات شهروندان در مورد مسائل مهم شهري مطلع مي شوند و مي توانند در تصميم گيري هاي شهري نظرات شهروندان دخالت دهند.
در تارنماي شهرهاي الکترونيکي اطلاعات در اختيار شهروندان قرار مي دهد:
اطلاعات محلي
آن دسته از اطلاعاتي را تشکيل مي دهد که راجع به موقعيت جغرافيايي محل زندگي شهروندان و شرايط آب و هوايي آن مي باشد. هدف از ارائه اين گونه اطلاعات، افزايش آگاهي مردم در مورد محل سکونتشان است. شامل اطلاعات در خصوص آب و هوا، اطلاعات در خصوص نزديکترين کتابخانه يا باشگاه، اطلاعات در خصوص اماکن مسکوني براي اجاره يا فروش، اطلاعات فضاي سبز يعني در خصوص نزديکترين پارک ها و...
اطلاعات شهري
آن گروه از اطلاعات را تشکيل مي دهد که به منظور شناسايي و معرفي اماکن مختلف شهري و با هدف در جريان قرار دادن شهروندان نسبت به مسائل و پتانسيل هاي شهر، جمع آوري و دسته بندي شده اند. تعدادي از اين گونه خدمات عبارتند از اطلاعات مالي يعني در اختيار قراردادن اطلاعات راجع به ماليات ها، جرائم، احضاريه ها و غيره با وارد کردن نام کاربر و کلمه عبور، اطلاعات سازمان ها ، موسسات و شرکت هاي موجود در شهر به شهروندان به منظور تسهيل برقراري ارتباط آنان با سازمان هاي مختلف شهري و حل مشکلات روزمره آنان. اطلاعات تماس يعني ارائه اطلاعات لازم جهت برقراري تماس با هدف کاهش حجم ترافيک و رفت و آمدهاي روزانه با اماکن مختلف شهري با توجه به نام محل مورد نظر مثل ادارات، اماکن مسکوني. اطلاعات تجاري يعني ارائه ليست خدمات شهري که شهروندان جهت تامين مايحتاج خود از آنها استفاده مي کنند شامل فروش آنلاين خوراک و پوشاک. اطلاعات اماکن ورزشي يعني ارائه اطلاعات مرتبط با مدارس و دانشگاههاي موجود. اطلاعات مناقصه ها يعني قرار دادن اطلاعات مربوط به مناقصه هاي انجام شده در سطح شهر و در معرض ديد همگاني و کمک به زمينه هاي اقتصادي. اطلاعات رويدادها يعني قرار دادن اطلاعات مربوط به رخدادهاي سازمان هاي شهري مثل تاريخ و محل برگزاري جلسات عمومي موسسات، ادارات و وزارتخانه ها به منظور اطلاع به مردم. اطلاعات جغرافيايي يعني ارائه نقشه شهر به کمک جي اي اس به تفکيک منطقه، امکانات مختلف و امکان جستجو روي نقشه. اطلاعات تاريخي يعني ارائه تاريخچه شهر به تفکيک مناطق شهري.
اطلاعات آماري
ارائه اطلاعات آماري، جمعيت شهري حاوي متولدين، متوفيان، ترکيب و توزيع سني و ساير اطلاعات آماري مورد نياز. اطلاعات اتوبوسراني: ارائه اطلاعات مربوط به زمان حرکت اتوبوس ها و مسيرهاي تردد و ايستگاه هاي آنها.
اطلاعات تفريحي
اطلاعات برنامه هاي تلويزيوني، اطلاعات توريستي، اطلاعات پرواز، اطلاعات نمايشگاه ها.
اطلاعات ارتباطي
انتشار و اشتراک آنلاين مطبوعات شهر، اطلاعات شوراي شهر، ارتباط مستقيم با شهردار، سالن گفتگوي آنلاين با مسئولين شهر، ارسال اطلاعات به شهروندان به صورت ديجيتالي ...(جلالي،1384،صص95-90)
شهرداري الکترونيک ، سازماني است که با بهره گيري از فناوري اطلاعات، خدمات خود را در حوزه وظايف شهرداري به صورت سريع، قابل دسترس و امن به شهروندان ارائه مي کند. خدمات اين شهرداري به صورت 24 ساعته و فارغ از محدوديت هاي زماني و مکاني در شهر واقعي است. با عنايت به اهميت، بهبود و روان سازي تعاملات في مابين مردم و شهرداري ها، استفاده از سازوکارها و فن آوري هاي نوين در ارائه سريع، کارآمد و در عين حال آسان خدمات مورد نياز شهروندان، طراحي و پياده سازي، عرضه خدمات الکترونيکي توسط مديريت شهري (شهرداري الکترونيک) با هدف ارتقاء مديريت شهري، بهبود بخشيدن به کيفيت درخواستي و... گام بسيار مهمي در تحقق توسعه پايدار خواهد بود.
ويژگي هاي شهرداري الکترونيک
حذف پرونده هاي کاغذي و تبديل آن به اطلاعات ديجيتالي. حذف بخش هاي مربوط به پاسخگويي تلفني در سازمان. توجه به ارتباطات الکترونيک و لزوم به کارگيري آن در بخش هاي پاسخگويي، ايجاد محلي براي تبادل نظرات شهروندان درباره عملکرد شهردار و سازمان شهرداري. پرداخت عوارض مربوط به نوسازي و... از طريق اينترنت، حذف روند هاي مربوط به پرونده هاي شهرداري و کاهش رفت و آمد فيزيکي به سازمان، اطلاع رساني روزبه روز فعاليت هاي شهرسازي و امور مربوط به شهر.
ضرورت ايجاد شهرداري الکترونيک
در دنياي امروز که هر چه بيشتر به سمت ماشيني شدن قدم مي گذاريم ديگر روابط چهره به چهره و مستقيم نمي تواند پاسخگوي مشکلات ما باشد در شهرهاي امروز ما با افزايش جمعيت و در نتيجه آن افزايش ترافيک شهري رو به رو هستيم. هم چنين روش هاي بروکتراتيک گذشته و کاغذ بازي هاي پيشين نمي تواند روشي مناسب در جهت رسيدگي به کارهاي اداري شهروندان باشد از اين سازمان هاي مهم نظير شهرداري ها در شهرهاي بزرگ که به نوعي قلب تپنده شهر محسوب مي شوند بايد دست از روش هاي پيشين برداشته و وارد دنياي الکترونيک و مجازي شوند. دنيايی که در آن فعاليت ها بسيار سريعتر و مطمئن تر انجام مي گيرد و نيازي به تراکم جمعيت در دنياي فيزيکي نيز نيست. بايد براي کاهش ترافيک شهري، هزينه هاي انجام کار، برخوردها و ناراحتي هاي رواني، فساد اداري و ده ها مشکلي که همه روزه در ادارات و سازمان هاي بزرگ با آن روبرو هستيم چاره اي انديشيد و بهترين راه حل ايجاد سازمان هاي مجازي است که از مشکلات ياد شده مي کاهند و حتي به بهبود روند کاري نيز منجر مي شوند. براي کاهش بسياري از معضلات شهري از جمله ترافيک، آلودگيهاي زيست محيطي و هزينههاي سنگين ناشي از ترددهاي غير ضروري شهروندان کشور در آيندهاي نه چندان دور بايد خدمات شهرداري از طريق شبکه اينترنت و پايگاههاي الکترونيکي اين نهاد دريافت گردند. اين اقدام خود يکي از گام هايي است که در مسير ايجاد دولت الکترونيک نيز مي تواند بسيار موثر باشد.
آموزش های لازم برای آماده سازی شهروند الکترونیک
مهارت های کامپیوتری
1.مدیریت فایل و آشنایی با سیستم عامل
2.آشنایی با مفاهیم فناوری اطلاعات و فناروی اطلاعات و ارتباطات
3.ارتباط با اینترنت و تبادل پیام از طریق ایمیل
4.پیدا کردن اطلاعات مورد نیاز با جستجو در وب
5.توانایی مقابله با پدیده های منفی و مخرب اینترنت
6.پر کردن فرم های اینترنتی آنلاین
7.به دست آوردن اطلاعات در مورد نحوه انجام کارهای مختلف از طریق اینترنت
8.حفاظت از اطلاعات خصوصی و امنیت الکترونیکی
9.آشنایی با برنامه های ورد، اکسل، پاورپوینت
استفاده از امکانات الکترونیکی شهر الکترونیک
1.آموزش شهروندان برای استفاده از امکانات الکترونیکی شهر
2.بالا بردن اطلاعات شهروندان همگام با تفییرات سریع تکتولوژیک
فرهنگ سازی
1.توسعه فرهنگ شهروندی
2.آشنایی با شهروندان دیگر فعال در وب محلی هر فرهنگ
(Planning E-Citizen: A Step toward E-Society, Zohre Khabaziyan and eth)
این آموزش ها را می توان با نگاه به ویژگی های شهروند الکترونیک بررسی کرد. با توجه به مطالب بالا ویژگی های یک شهروند الکترونیک را می توان چنین نام برد:
1. آشنایی با سیستم عامل
2. آشنایی با فناوری اطلاعات و ارتباطات
3. آشنایی با اینترنت و ارسال پیام از طریق ایمیل
4. پیدا کردن اطلاعات مورد نیاز از طریق جستجو در وب
5. توانایی پر کردن فرم های اینترنتی
6. استفاده از امکانات الکترونیکی شهر الکترونیک (پرداخت عوارض، دریافت اطلاعات، گرفتن پایان کار و...)
7. ارتباط با شهروندان دیگر فعال در محیط وب
8. پرداخت اینترنتی و خرید از اینترنت
شهر مجازی
واقعيت مجازي و سير انديشههاي عصر اطلاعات انفورماتيك را ميتوان خيلي خلاصه علم پردازش اطلاعات تعريف كرد كه داراي پنج جنبه اساسي و مرتبط با يكديگر است كه عبارتند از: اطلاعات، سخت افزار، نرم افزار، وسيله ارتباطي و انسان.
واقعيت مجازي از ارتباط سه عنصر انفورماتيك، نور و ربات بوجود آمده است. اين واقعيت در محيطي كه ما در آن زندگي مي كنيم فضاي تازهاي ايجاد ميكند كه چون لايهاي بر واقعيت قرار مي گيرد. ورود به واقعيت مجازي همانند سفر در منطقهاي غير واقعي است كه از دادههاي انفورماتيكي ذخيره شده در كامپيوتر زاده شده است (علی اصغر کیا و همکاران).
در نهایت واقعیت مجازی منجر به ساخت یافتگی مفهومی به عنوان شهر مجازی می شود. در مقدمه جلد اول کتاب مطالعات شهر مجازی تهران در تبین ویژگی های شهر مجازی چینن آمده است:
شهر مجازی شهری است که موجبات آسایش و دسترسیث آسان به خدمات را برای همه شهروندان فراهم آورد. شهر مجازی از خصلت های نظام مند بودن، دسترسی آسان به خدمات، فراگیری خدمات شهری و به نوعی غیر مرکزی کردن خدمات شهری، همراه با چند رسانه ای بودن، تاریخی بودن و توجه به تنوع های قومی و دینی برخوردار است. شهر مجازی ظرفیت ساختن ایده آل های زندگی را در یک فضای شهری فراگیر و مبتنی بر چارچوب های قانونمند، اخلاقی و الهی دارد. شهر مجازی، شهر شهرهاست که قدرت ساخت شهرهای هزار طبقه را دارد. شهر مجازی در منطق الگوریتمی شهر، شهر تغییر پذیر، متنوع و مبتنی بر معماری و هنر والاست. شهر مجازی، شهر همیشه بیدار و مصداق کار و خدمات دائمی است. . ربات های شهر مجازی همواره بیدارند و خورشید شهر مجازی همواره تابان است.
شهر مجازی، شهر متغیرها و فرا متغیرهاست؛ شهری است که هم به جزئیات و هم به کلیت امر زندگی توجه می کند. شهر مجازی، شهر ساختن بدون تخریب محیط زیست و ساختن با بهروه وری متمایل به بی نهایت است. شهر مجازی، شهر ریاضی و منطق ریاضی است که بر مبنای آن مهندسی های مجازی جدیدی متولد می شوند که از ذات تغییر پذیری و سیال بودن برخوردارند.
زمان در شهر مجازی از مفهومی هندسی و غیر خطی برخوردار است و فرآیند های مبتنی بر زمان مجازی در محیطی بدون فاصله و در نتیجه متفاوت از حیث حرکت و سرعت برخوردار است. این بدان معناست که ما در عین تحرک، از امکان ثبات برخورداریم. زمان مجازی مفهوم گذشته، حال و آینده خطی را تبدیل به بستر پویایی می کند که گذشته، حال و آینده در طبقات عمودی و نه لزوما افقی قرار می یگرند. زمان مجازی امکان زنده کردن فضاهای فرسوده و ایجاد زندگی مجازی برای از دست رفتگان را فراهم می کند. به عبارت دیگر شهر مجازی شهر زندگی-زندگی است.
کار در شهر مجازی از خصلت چند وجهی برخوردار است و مطالعات و پژوهش های شهرهای مجازی از ابعاد بین رشته یا برخوردار است. از یک سو با واقعی شدن امر مجازی امکان تحرک فیزیک در بستر محیط مجازی فراهم گردیده است. از سوی دیگر کار مجازی از خصلت رباتیک و اتوماتیک شدن کار برخوردار است. در چنین محیط کاری، کار به صورت سیال در جریان دائمی است و در هر ثانیه هزار کار در پرتو الکترونیک شدن خدمات و نظام امضای مجازی و تایید روندهای دائمی، یک کار برای اثر گذاری در دوره های مشخص یا یک کار برای دوره نامحدود فراهم می گردد (سید رضا عاملی. 1387. ص 1و 2).
ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ و ﺗﺒﺪﻳﻞﻫﺎي ﻓﻀﺎﻫﺎ و ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﻣﺠﺎزي
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ در ﻣﻌﺮض ﻓﺴﺎد ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻋﺎدل
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺗﻚﻣﺮﺗﺒﻪاي
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺣﻀﻮري ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻏﻴﺮﺣﻀﻮري و ﺷﻬﺮ اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ ﭘﺮﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻛﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪ
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ ﻣﺤﻠﻲ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺟﻬﺎﻧﻲ
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ آﻧﺎﻟﻮگ ﺷﻴﺌﻲ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻋﺪدي
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ ﺗﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ اﻟﮕﻮرﻳﺘﻤﻲ: ﺷﻬﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ ﻣﻜﺎن ﻣﺤﻮر ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻓﻀﺎ ﻣﺤﻮر
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ آﻟﻮده ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﭘﺎك
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ زﻣﺎن ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ زﻣﺎن ﻣﺠﺎزي
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻛﺎر ﺣﻀﻮري ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻛﺎر از راه دور
اﻧﺮژي ﻣﺠﺎزي
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ ﺧﺴﺘﮕﻲآﻓﺮﻳﻦ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ آراﻣﺶ آﻓﺮﻳﻦ
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ ﻣﻨﺰوي ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺷﺒﻜﻪاي
منابع فارسی
مقاله برنامه ريزی كيفيت زندگی شهری در مراکز شهری، تعاریف و شاخص ها. افشین کوکبی، محمد رضا پور جعفر، علی اکبر تقوایی. جستارهای شهرسازی- شماره 12 بهار 1384.
عاملی، سید رضا، مطالعات شهر مجازی تهران: رویکرد تحلیلی به فضاهای عمومی (جلد1)، تهران، نشر آوای قلم، 1387.
سیف الدینی، فرانک، فرهنگ واژگان برنامه ریزی شهری و منطقه ای، انتشارات دانشگاه شیراز، چاپ دوم، 1381.
وبستر، فرانك، 1383، نظريههاي جامعه اطلاعاتي، ترجمه اسماعيل قديمي، انتشارات قصيده سرا .
كسلز، مانوئل، 1380، عصر اطلاعات، ظهور جامعة شبكهاي، ترجمة احمد عليقليان، افشين خاكباز، انتشارات طرح نو.
مقاله اهمیت توسعه زیرساخت های اطلاعاتی و ارتباطی شهری در روند جهانی شدن شهرها، دکتر کرامت الله زیاری، صابر محمدپور، ایوب منوچهری، محمود عیوض لو.
سیروس صبری، رضا (1379). تاثیر ارتباطات در کیفیت زندگی شهری. نشریه علمی پژوهشی معماری و شهرسازی. تهران. دانشگاه شهید بهشتی.
رضایی، محمود (1383). نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در طراحی شهری با توجه به مفاهیم نوین شهرسازی. رساله دکتری شهرسازی، دانشگاه آزاد تهران مرکز.
ارزیابی محتوای وب ایران از منظر دولت الکترونیک، دهمین کنفرانس بین المللی انجمن کامپیوتر ایران، امیر حسین کیهانی پور، علی محمد زارع بیدکی، مریم محمودی، محمد آزاد نیا.
دولت الکترونیک کره، نوشته هوان جنگ، ترجمه دکتر موسی بزرگ اصل، سومین گردهمایی جهانی مبارزه با فساد و حفظ درستکاری، 29 تا 31 می 2003، سئول.
فکوهی، ناصر (1386). انسان شناسی شهری. نشر نی. چاپ چهارم. تهران.
شهر آينده،شهر الکترونيک :شهرداري الکترونيک ضرورتي انکار ناپذير دکتر علي اصغر کيا1، دکتر سيد رضا نقيب السادات،محسن سلسله،علي سلسله،علي باصري - معاونت پژوهشي دانشکده علوم اجتماعي دانشگاه علامه طباطبايي.
کرامت الله زیاری، صابر محمدپور، ایوب منوچهری، محمود عیوض لو. مقاله اهمیت توسعه زیرساخت های اطلاعاتی و ارتباطی شهری در روند جهانی شدن شهرها.
رضایی، محمود (1383). نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در طراحی شهری با توجه به مفاهیم نوین شهرسازی. رساله دکتری شهرسازی، دانشگاه آزاد تهران مرکز.
سیروس صبری، رضا (1379). تاثیر ارتباطات در کیفیت زندگی شهری. نشریه علمی پژوهشی معماری و شهرسازی. تهران. دانشگاه شهید بهشتی.
فکوهی، ناصر (1386). انسان شناسی شهری. نشر نی. چاپ چهارم. تهران.
فیروزآبادی سید احمد، وضعیت سرمایه اجتماعی در مناطق 22گانه تهران 1385، مجموعه مقالات همایش بررسی وضعیت فرهنگی اجتماعی شهر تهران.
کاظمیان ،غلامرضا ؛ سعیدی رضوانی ،نوید؛ امکان سنجی واگذاری وظایف جدید به شهرداری ها (جلد دوم: مدیریت شهری و شهرداری ها در ایران) / 1382 / انتشارات سازمان شهرداری های کشور .
هوان جنگ ، دولت الکترونیک کره، ترجمه دکتر موسی بزرگ اصل، سومین گردهمایی جهانی مبارزه با فساد و حفظ درستکاری، 29 تا 31 می 2003، سئول.
امیر حسین کیهانی پور، علی محمد زارع بیدکی، مریم محمودی، محمد آزاد نیا ، ارزیابی محتوای وب ایران از منظر دولت الکترونیک، دهمین کنفرانس بین المللی انجمن کامپیوتر ایران.
طباطبائی موتمنی، منوچهر؛ حقوق اداری، تهران، سمت، 1381، چاپ هفتم.
انصاری، ولیا...؛ كلیات حقوق اداری، تهران، میزان، 1374، چاپ اوْل.
موسیزاده، رضا؛ حقوق اداری، تهران، میزان، 1381، چاپ سوّم.
کتاب طلایی شهرداری منطقه ده تهران - گردآورنده - معاونت برنامه ریزی و توسعه شهری- اداره تحقیق و توسعه (شهرداری منطقه ده).
شرکت صفا رایانه طراح و مجری سیستم های یکپارچه سازی شهری http://www.safarayaneh.com/solutions/Pages/ VirtualCity.aspx
اميني، 1385
جاجرمي و كلته، 1385
پورجعفر و ديگران، 1384
آسايش، 1380
سکاران، اوما، روش تحقیق در مدیریت. ترجمۀ محمد صائبی و شیرازی، انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی، چاپ اول 1381.
خليلي، ناصر، و ابراهيم دانشور (1378) روشتحقيق و كاربرد آن در مديريت. تهران: نشر آذين.
خاکی، غلامرضا (1384)، روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی، مرکز تحقیقات علمی کشور با همکاری کانون فرهنگی انتشاراتی درایت، چاپ دوم.
آذر، عادل؛ مومنی، محمد(1381)، "آمار و کاربرد آن در مدیریت"، نسخه ششم، جلد دوم، تهران، انتشارات سمت.
حافظ نیا، محمدرضا (1382)، مقدمهای بر روشتحقیق در علوم انسانی. انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، تهران.
منابع لاتین
Profect, Michuel and power, Gorden: "Planning for Urban Quality", London, 1992.
Ulengin &et al, 2001, 361.
Tuan Seik, 2000.
Schyns & Boelhouwer, 2000.
Ibid, 2&5.
Norman, C.Dalkey With Daniel, L. Rourke, Ralpha, Lewis, David Snyder: "studies in the Quality of Life: Delphi and Decision-Making", Torento and London, 1972.
Schaloak, R.T.(2004), The concept of quality of life: What we know and do not know, Journal of 17.
international disability research, Vol216-203:)3(48.
Stiglitz, J.,(2002), GLOBALIZATION AND ITS DISCONTENTS, London, Allen Lane, 2002.
Brener, Neil & Keil, Roger(2008), The global cities Reader Oxon Routledge.
Mitchell, William(2003) the Cyborg self and the networked city Cambridge, Massachusetts, MIT press.
Thomas A.Hutton, globalization and urban restructuring eithin the Asia-Pacific, New development trajectories and planning responses, Progress in Planning, volume 61, Issue January 2003.
Cultural globalization and change in the urban from of metropolis cities, 39 th so carp congress 2003.
Mitchel, 1995, p26
Mitchell, William(2000). e-topia,“urban life, but not as we know it”, Cambridge, Massachusetts, MIT press.
Short, Jan Renard (2006), urban theory, A criticak Assessment New York, Palgrave Macmillan Brener, Neil & Keil, Roger(2008), The global cities Reader Oxon Routledg Cultural globalization and change in the urban from of metropolis cities, 39 th so carp congress 2003.
Mitchell, William(2003) the Cyborg self and the networked city Cambridge, Massachusetts, MIT press.
Mitchell, William(2000). e-topia, “urban life, but not as we know it”, Cambridge, Massachusetts, MIT press.
Short, Jan Renard (2006), urban theory, A criticak Assessment New York, Palgrave Macmillan Thomas A.Hutton, globalization and urban restructuring eithin the Asia-Pacific, New development trajectories and planning responses, Progress in Planning,volume 61, Issue January 2003.
Zuidas, 2008 (sited 3 May 2008). Available from World Wide Web: http://zuidoost.amesterdom.nl .
http://www.mgtsolution.com/olib/444023723.aspx Oct 2006
Planning E-Citizen: A Step toward E-Society
Zohre Khabaziyan, Hossein Teimori, Masoud Hekmatpanah, World Academy of Science, Engineering and Technology 59 2011