پاورپوینت علوم و فنون ادبی 1 درس یازدهم قافیه (pptx) 15 اسلاید
دسته بندی : پاورپوینت
نوع فایل : PowerPoint (.pptx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد اسلاید: 15 اسلاید
قسمتی از متن PowerPoint (.pptx) :
بسم الله الرحمن الرحیم
1
درس یازدهم
قافیه
علوم و فنون ادبی (1)
2
خواندیم که شعر، سخنی خیال انگیز، موزون و سرشار از عاطفه و احساس است.
وزن به شعر، زیبایی می بخشد و آن را اثرگذار می سازد. اگر وزن شعری را برهم بزنیم، خواهیم دید که تا چه میزان از زیبایی و تاثیر آن کاسته می شود.
3
مثال شعر:
آب زنید راه را، هین که نگار می رسد // مژده دهید باغ را بوی بهار می رسد(مولوی)
اگر این بیت به صورت بی وزن درآید، در میابیم که زیبایی و شورانگیزی اش را از دست داده است:
هین، راه را آب زنید که نگار می رسد // باغ را مژده دهید بوی بهار می رسد
پس، وزن برای شعر لازم است چون معنای شعر را با لحن و وزن خوب به گوش می رساند.
4
یکی دیگر از بایسته های شعر که بر بار موسیقیایی و خوش آهنگی آن می افزاید، «قافیه» است.
قافیه به زیبایی شعر می افزاید و گوش را نوازش می دهد.
به بیت زیر توجه کنید:
یا رب، سببی ساز که یارم به سلامت // باز آید و برهاندم از بند ملامت
اگر قافیه آن را تغییر دهیم به صورت زیر در می آید که زیبایی و خوش آهنگی اول را ندارد:
یا رب، سببی ساز که یارم به سلامت // باز آید و برهاندم از بند غریبی
همان گونه که میبینیم، با آنکه تقریبا همه واژگان یکسان هستند، اما فقط با تغییر واژه های قافیه، ضرب آهنگ موسیقیایی و طنین پایانی سخن را از دست داده ایم.
5
قافیه و شعر
شب عاشقان بی دل، چه شبی دراز باشد // تو بیا کز اول شب، در صبح باز باشد(سعدی)
واژه «باشد» در آخر دو مصرع ردیف نام دارد و «دراز» و «باز»، واژه های قافیه است.
ردیف: کلمه یا کلماتی که بعد از واژه قافیه، عینا (از نظر لفظ و معنی) تکرار می شود.
قافیه: واژه هایی است که غالبا در پایان مصراع ها آورده می شود و حرف یا حروف آخر آنها مشترک است.
حروف قافیه: حرف یا حروف مشترکی است که در آخر واژه های قافیه می آید. در شعر زیر:
به جهان خرم از آنم که جهان خرم ازوست // عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست (سعدی)
«ازوست»ردیف است و «عالم» واژه های قافیه و «-َ م» حروف قافیه.
6
در شعر زیر:
چنین داد پاسخ فریدون که تخت نماند به کس جاودانه نه بخت(فردوسی)
«تخت» و «بخت» واژه های قافیه هستند و «-َ م» حروف قافیه.
7
قـواعـد قـافیه
قاعدۀ 1:
هر یک از مصوت های /ا/، /و/ به تنهایی اساس قافیه قرار می گیرند.
در بیت زیر، واژه های «رعنا» و «ما» هم قافیه هستند و حرف مشترک آنها مصوت /ا/ است:
صبا به لطف بگو آن غزال رعنا را // که سر به کوه و بیایان تو داده ای ما را (حافظ)
در بیت زیر:
یار بد، مارا است هین بگریز از او // تا نریزد بر تو زهر، آن زشت خو (مولوی)
مصوت /و/ حرف قافیه است.
8
قاعدۀ 2:
گاهی یک مصوت با یک یا دو صامت پس از خود، قافیه می سازد:
مصوت+ صامت (+صامت)
مانند:
کی شعرتر انگیزد خاطر که حزین باشد؟ // یک نکته از این معنی، گفتیم و همین باشد (حافظ)
در این شعر «ین» (مصوت+ صامت) حروف قافیه و «حزین» و «همین» واژه های قافیه هستند. این الگوی قافیه در شعر فارسی رایج است. در شعر زیر:
کسی دانه نیک مردی نکاشت // کزو خرمن کام دل برنداشت (سعدی)
«نکاشت» و «برنداشت» واژه های قافیه و «اشت» (مصوت+صامت+ صامت) حروف قافیه است.
9