پاورپوینت درس یازدهم علوم و فنون ادبی (2) پایه های آوایی همسان (pptx) 23 اسلاید

دسته بندی : پاورپوینت

نوع فایل : PowerPoint (.pptx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد اسلاید: 23 اسلاید

قسمتی از متن PowerPoint (.pptx) :

درس یازدهم علوم و فنون ادبی (2) پایه های آوایی همسان دو لختی در درس‌های گذشته با اوزان همسان، که از تکرار یک پایه آوایی، ایجاد می‌شد، آشنا شده ایم. اکنون با گونه ای دیگر از وزن‌های همسان، آشنا می‌شویم: به آهنگ خوانش شعر زیر، توجّه کنید: ای باد بامدادی، خوش می‌روی به شادی پیوند روح کردی، پیغام دوست دادی ای با د با  م دا  دی خُش می رَ  وی بِ شا دی پِی وَن دِ رو ح  کَر دی پِی غا م دو ست دا  دی وزن همسان دولَختی یا « دوری» نظم همسان پایه‌های دو لخَتی، یعنی دو واژه با هم، پایه آوایی به شمار می‌آیند. به بیان دیگر، وزن شعر از تکرار یک پایه همسان، حاصل نشده، بلکه پایه‌ها، یک درمیان تکرار می شوند. در اینجا هر مصراع، به دو پاره، تقسیم می‌شود. موسیقی و آهنگ پاره دوم، تکرار موسیقی پاره نخست است. برای درک بهتر نظم پایه‌های همسان دولخَتی، وزن و نشانه‌های هجایی بیت را نشان می‌دهیم. پایه‌های آوایی ای با د با  م دا   دی خُش می رَ  وی بِ شا دی پایه‌های آوایی پِی وَن دِ رو ح  کَر دی پِی غا م دو ست دا  دی وزن مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن نشانه‌های هجایی ـ ـ U ـ U ـ ـ ـ ـ U ـ U ـ ـ با خوانش صحیح بیت متوجه می‌شویم که هر مصرع چهار پایه آوایی دارد و از دو پاره همسان تشکیل شده است. وزن بیت بر پایه برش هجایی «سه تایی چهارتایی» است. اگر هجاها را به شیوه «چهارتایی سه تایی» دسته بندی کنیم، وزن واژه «مستفعلن فعولن» می‌شود. در نظم همسان دو لخَتی، هر مصراع از دو پاره همگون تشکیل می‌شود. در این نوع وزن، هر نیم مصراع در حکم یک مصراع است. هجای پایان نیم مصراع، مانند پایان مصراع بلند محسوب می‌شود، بنابراین هجای کوتاه یا کشیده در پایان نیم مصراع، هجای بلند به شمار می‌آید. توجه: به نظم هجاهای بیت زیر توجّه کنید: سلسله موی دوست، حلقه دام بلاست هر که در این حلقه نیست، فارغ از این ماجراست می بینیم که هجای پایان نیم مصراع دوست و نیست هجای کشیده است، امّا به صورت یک هجای بلند محسوب می‌شود. سِل سِ لِ  یِ مو یِ دوست حَل قِ یِ  دا  مِ  بَ  لاست هَر کِ  د  رین حَلـ قِ  نیست فا ر غَ  زین ما جَـ راست هان ای دل عبرت بین، از دیده عبر کن‌هان ایوان مداین را، آیینه عبرت دان ها  نِی  دِ لِ عِبـ رَت  بین از  دیـ  دِ عِ  بَر  کُن  هان ای وا  نِ مَـ دا یِن  را آ    ایـ  نِ یِ  عِبـ رَت  دان پایه‌های آوایی این شعر نیز از ارکان دولختی (متناوب) تشکیل شده است. بیت را با وزن و نشانه‌های هجایی نشان می‌دهیم بیت چهارپایه آوایی دارد و از دو پاره همسان تشکیل شده است؛ پاره دوم تکرار پاره نخست است. به صورت دوبار «مفعولُ مفاعیلن» به بیان دیگر وزن این بیت از تکرار دو پایه متفاوت در هر مصراع است که وزن همسان دو لختی (دوری) به شمار می‌آید. وزن بیت، بر پایه برش هجایی «سه تایی - چهارتایی» به دست آمده، اگر هجاها را به «چهارتایی سه تایی» دسته بندی کنیم، وزن «مستفعلُ مفعولن» می‌شود. پایه‌های آوایی ها  نِی  دِ لِ عِب رَت  بین از  دی  دِ عِ  بَر  کُن  هان پایه‌های آوایی ای وا  نِ مَ دا یِن  را آ   ای  نِ یِ  عِب رَت  دان وزن مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن نشانه‌های هجایی  ـ ـ U U ـ ـ ـ  ـ ـ U U ـ ـ ـ توجّه: در اوزان همسان دو لختی، دو پاره با هم یک واحد موسیقایی به شمار می‌آیند. آرایش پایه‌ها در اوزان همسان تک پایه ای و دولختی همسان تک پایه ای: الف الف الف الف = □ □ □ □ همسان دولختی: الف ب // الف ب = ∆ □ // ∆ □